Als je als voedingsonderzoeker iets ontdekt hoop je dat de wereld er iets mee doet. Soms gebeurt dat, soms niet. Waar hangt dat van af? De kwaliteit van het onderzoek is maar éen factor, er is meer nodig. Daar kwam ik achter tijdens drie onderzoeksprojecten in Wageningen in de jaren ’80.

Lees meer: NRC 2023-01: Op het eierfalen volgde een transvetsucces

CO₂-uitstoot leidt tot opwarming van de aarde. Het Havenbedrijf Rotterdam wil daarom een deel van de CO₂ die vrijkomt uit raffinaderijen en fabrieken afvangen en ondergronds opslaan; dan zouden die fabrieken geen opwarming meer veroorzaken. Een recente uitspraak van de Raad van State maakt de bouw van de benodigde installaties echter onmogelijk. Die uitspraak is uitgelokt door milieuactivisten. Waarom zouden milieuactivisten het verminderen van de uitstoot van CO₂ willen blokkeren?

Lees meer: NRC 2022-11: CO2-opslag vertraagt de energietransitie

In light frisdranken met zoetstoffen zitten nul calorieën. Waarom wil de WHO er dan niet aan, vraagt Martijn Katan zich af. [1]

Mensen vallen af als ze frisdrank met suiker vervangen door light frisdrank met zoetstof. Toch adviseert de Wereld Gezondheids Organisatie WHO tegen het gebruik van zoetstoffen.[2] Wat zit daarachter? Moet Nederland dit advies volgen?

Lees meer: NRC 2022-10: Suikertaks kan niet zonder kunstzoet

Dertig jaar onderzoek naar voeding en “goed cholesterol” heeft geen nieuwe manieren opgeleverd om hartinfarcten te voorkomen. Het bleek een doodlopende weg.

Wetenschap bestaat vooral uit het najagen van theorieën die uiteindelijk onjuist blijken. Zelf heb ik ruim dertig jaar[1] besteed aan een idee dat uiteindelijk een fata morgana bleek. Ik bedoel  het HDL, het goede cholesterol in het bloed, dat zou beschermen tegen hartinfarcten.

Lees meer: NRC 2022-10: De val van het goede cholesterol

Op de A4 reed ik onder een spandoek door: No Farmers No Food – blijf van onze boeren af. Klinkt logisch: minder boeren, dus minder eten. Als we boerenland omzetten in natuurgebieden of woonwijken, krijgen we dan tekorten aan voedsel?

Lees meer: Er blijven genoeg karbonades over

Er is een nieuw geneesmiddel waar je evenveel van afvalt als van een maagverkleining. Wordt minder eten en meer bewegen nu overbodig?

Lees meer: NRC 2022-06: De farma moet het weer oplossen

De sociale kloof in opleiding en gezondheid komt voor een flink deel door aangeboren verschillen in IQ. Wat is daaraan te doen?

Lees meer: NRC 2022-05: Erfelijkheid, IQ en de kloof

De Oekraineoorlog veroorzaakte in de supermarkt een tekort aan meel en zonnebloemolie. Op zich geen ramp, maar wat als die oorlog zich uitbreidt en we echt een tekort aan eten krijgen? Op langere termijn kan de opwarming van de aarde ook leiden tot voedseltekorten. De laatste keer dat Nederland te weinig te eten had was in de Tweede Wereldoorlog. De hele oorlog door hingen er daarom op het platteland affiches met de tekst: Boeren, uw volk vraagt brood, vet, aardappelen. Scheurt grasland![i] Wordt grasland scheuren opnieuw de oplossing als oorlog of klimaatverandering onze voedselvoorziening bedreigen?

Lees meer: NRC 2022-04: Scheurt Grasland!

Ineens werd het nieuws me teveel. Oekraïne, vogelgriep, smeltende poolkappen, het maakte me rusteloos en ik kon er niets aan doen. Daarom ben ik een week lang gestopt met nieuws lezen of beluisteren. In plaats daarvan heb ik de joodse bijbel gelezen. U kent die wellicht als ‘het Oude Testament’. Ik vond er zowel actualiteit in als wijsheid; bij deze een paar voorbeelden.

Lees meer: NRC 2022-02: Goed leven in tijden van chaos en onrecht

Ik ben niet gerust op de plannen van onze regering voor de vermindering van CO₂-uitstoot. Ik denk dat het niet klopt wat ons wordt voorgerekend en dat we andere rekenaars nodig hebben. Reken maar mee.

Lees meer: We hebben een OMT voor energie nodig

 ‘Is het verantwoord om alcoholvrij bier aan te bieden aan jongeren?’ Vier scholieren wilden daar een onderzoek naar doen en vroegen mij om advies. Meestal zeg ik nee op die dingen, maar hier was de opdrachtgever een brouwerij. Dat maakte het pikant.

Lees meer: NRC 2021-12: De zachte wurggreep van een cadeautje

Het Van ’t Hof laboratorium, waar ik in 1971 mijn eerste stappen zette als jonge onderzoeker, is lang geleden gesloopt. Het W&N gebouw van de Vrije Universiteit, waar ik mijn laatste onderzoek deed, wordt binnenkort afgebroken. Van de negen laboratoria en instituten waar ik ooit in heb gewerkt zijn er acht afgebroken en vervangen door nieuwe.[1] Waarom dat gesloop en wat heeft het voor gevolgen?

Lees meer: NRC 2021-11: Slopen en bouwen

Havermelk is plantaardige namaakmelk. Word je er dik van?  Dat weten we niet. De voedingswetenschap heeft geen antwoord op de vraag welke voedingsmiddelen dik maken.

Lees meer: NRC 2021-09: Ultrabewerkte havermelk is hopelijk geen dikmaker

Een maand geleden belde een RTL-journalist me om te vragen wat voor voedingsadviezen ik zou geven aan het Nederlands elftal. Als voetbal-agnost wist ik niet eens dat er kampioenschappen aankwamen, maar mijn adviezen voor voetballers kon ik zo opdreunen. Die stonden in de map ‘Ajax’ op mijn laptop. Twaalf jaar geleden had ik namelijk een verzoek gekregen of ik mee wou werken aan het Ajax Football Center, een voetbalkenniscentrum-in-oprichting. Ik zei natuurlijk ja. Onze samenwerking met Ajax raakte na anderhalf jaar in het slop. Pas door die vraag van RTL realiseerde ik me weer wat een fascinerend onderzoeksgebied sportvoeding is. Daar valt nog echt iets te ontdekken.

Lees meer: NRC 2021-06: Voeding voor voetballers

‘Microbioom’ is een verzamelnaam voor de duizenden soorten bacteriën die in en op uw lijf wonen, met name in uw dikke darm.[1] Hoeveel invloed hebben ze op uw gezondheid? Helpt het om andere, betere bacteriën in uw lichaam te introduceren?

Lees meer: NRC 2021-05: Het microbioom op weg naar de uitgang

Van sommige dingen krijgen we te weinig binnen en van andere te veel. Dat teveel kan zo gevaarlijk zijn dat het lichaam er speciale beveiligingen tegen heeft ontwikkeld. Tegen te veel ijzer bijvoorbeeld. Als die beveiliging defect raakt merk je hoe kwetsbaar je bent voor zo’n overdosis.

Lees meer: NRC 2021-04: Levenslang aderlaten

Nederlanders vinden klimaat het op één na belangrijkste verkiezingsthema, direct na gezondheidszorg.[1] Vandaar misschien dat alle vier de coalitiepartijen de ondergrondse opslag van CO₂ in hun verkiezingsprogramma hebben opgenomen. Wat is dat en helpt het?

Lees meer: NRC 2021-03: CO2 onder de grond stoppen is geen oplossing

Twee jaar geleden werd in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam een vrouw opgenomen met ernstige schade aan haar lever. De artsen concludeerden dat dat kwam doordat ze een supplement had geslikt met zilverkaars, tegen overgangsklachten.[1] Zilverkaars is een kruid dat regelmatig in verband is gebracht met leverschade.[2] Toch wordt het nog steeds verkocht. Hoe kan het dat dergelijke supplementen gewoon te koop zijn? Ik beperk me tot kruidensupplementen; een overdosis vitamines en mineralen kan ook schadelijk zijn, maar dat is een ander onderwerp.

Lees meer: NRC 2021-02: Wetteloze kruiden

Wanneer word ik gevaccineerd? Misschien ben ik in maart aan de beurt maar het kan ook juni worden.[1] Ik moet dus nog maanden ongevaccineerd rondlopen en dat maakt mij bang en boos. Israel is eind deze maand klaar met het vaccineren van alle zestigplussers,[2] Nederland is juist extreem langzaam. Als gevolg daarvan gaan er tot eind maart duizenden mensen extra dood[3] en belanden meer dan tienduizend mensen met Covid in het ziekenhuis.[4] Zij zijn koortsig, benauwd en doodmoe,[5] herstel kan lang duren en een aantal herstelt nooit. Daar kan ik er één van zijn. Waarom gaan die vaccinaties zo langzaam? Ik zie drie redenen.

Lees meer: NRC jan 2021: Geef ongevaccineerden hun eigen Staphorst

Mensen die in het ziekenhuis liggen met corona zijn vaak te dik. Dat maakt de infectie heviger en gevaarlijker. Vandaar dat minister Hugo de Jonge aandacht vroeg voor gezond leven en bewegen.[i] Hij wil dat we afvallen. Wat is daar voor nodig?

Lees meer: Nov 2020: Na de verkiezingen gaan we afvallen

De Commissie Economische Zaken en Klimaat van de Tweede Kamer nodigde vorige week twee professoren uit voor een rondetafelgesprek over biomassa. Eén ervan was voorstander van houtstook en de ander was tegen. De voorstander beschuldigde zijn opponent van “alternatieve feiten zoals Trump die hanteert,”[1] dus van leugens en verzinsels. Daar werd ik boos van. De Commissie had opmerkelijk veel sprekers uitgenodigd die vóór houtstook waren, [2] [3] maar daar werd ik niet boos over. Zo werkt politiek, er waren kennelijk Kamerleden die zo hun minister in bescherming wilden nemen. De sprekers vanuit de biomassabranche pleitten voor houtstook en ook hen nam ik dat niet kwalijk; ze worden door hun werkgever ingehuurd om de schoorsteen te laten roken, niet om de waarheid uit te dragen.

Lees meer: Oct 2020: Een boze professor

Aan het hof van de middeleeuwse koning was de hofnar de enige die ongestraft onaangename waarheden mocht uitspreken.[1] Tegenwoordig hebben we daar Arjen Lubach voor. Hij noemde kernenergie “een goed idee”.[2] Had hij gelijk?

Lees meer: Mei 2019: Een beetje straling doet weinig kwaad

Jaarlijks verschijnen er ruim een miljoen medisch-wetenschappelijke artikelen. Daarvan raakt uiteindelijk 99% in de vergetelheid, ze blijken onbelangrijk of fout te zijn.[1] Maar in coronatijd veroorzaken nieuwe studies soms overhaaste, excessieve acties. Wat doen we daartegen?

Lees meer: Sept 2020: Laten we die 99 procent uit de krant houden

Eet gezond, dat houdt je weerstand op peil. Dat is het enige corona-advies waar niemand aan lijkt te twijfelen. Maar is het waar? Gezond eten en drinken verkleint het risico op hartinfarct, vetzucht, diabetes en nog meer ziekten, maar helpt het ook tegen infectieziekten zoals corona?

Lees meer: Juni 2020: Van gezonde voeding trekt een virus zich niets aan

De Joodse Genealogische Kring vroeg zijn leden om korte biografieën van joden die actief waren geweest in het verzet. Toen ik inventariseerde wie van mijn familieleden verzetswerk had gedaan kwam ik op elf.[1]  Ik heb van acht van hen biografieën ingeleverd, twee moeten nog en één doet iemand anders. Ruw geschat deed aan mijn vaders kant een kwart van de mannen van zijn generatie illegaal werk.[2] Is dat representatief voor het aandeel van joden in het verzet?

Lees meer: April 2020: Geen makke lammetjes

In 2007 had ik mijzelf en mijn familie grondig voorbereid op een vogelgrieppandemie. Die kwam niet. Naarmate de jaren vorderden voelde ik me steeds meer voor paal staan, maar dat is over. De coronacrisis illustreert dat viruspandemieën - inclusief vogelgriep – geen Doomsday fantasie zijn maar een reëel gevaar.

Lees meer: Maart 2020: Spliterwten en slaolie

Wie alcoholica drinkt heeft meer kans op borstkanker.[i] Maar wat heb je aan die kennis? De meeste vrouwen krijgen zelfs van vier wijntjes per dag nog geen borstkanker. Je wilt weten of JIJ het krijgt als je drinkt. De gepersonaliseerde geneeskunde of precisiegeneeskunde streeft ernaar om ons per persoon te vertellen wat wij gaan krijgen en hoe we dat kunnen voorkomen. Gaat dat lukken?

Lees meer: Febr 2020: Schijnprecisiegeneeskunde

Minder vlees eten vind ik moeilijk. De geest is gewillig, maar na drie dagen vleesloos krijg ik onweerstaanbare trek in een lamskarbonaadje. Gelukkig is er goed nieuws: dankzij een inventieve biochemicus komt er namaakvlees aan dat de smaak en het uiterlijk van echt vlees aardig benadert.

Lees meer: NRC 17-1-2020: Plantenbloed voor vegaburgers

Een paar maanden geleden wachtte ik in spanning af of ik een uitnodiging zou krijgen van het Plan Bureau voor de Leefomgeving, het PBL.

Lees meer: NRC dec. 2019: Feiten zoeken zonder werkelijkheid

Bouwend Nederland mag geen grond meer verplaatsen. Dat is vanwege de PFAS. De bouw had het al moeilijk vanwege de PAS, dat is de stikstofuitstoot; die vormt inderdaad een serieus probleem. Is PFAS ook een serieus probleem voor onze gezondheid?

Lees meer: NRC 8 nov. 2019: Liever een zandwagen dan een zonnebank

 “We drinken te weinig water!” Met die noodkreet richtte verzekeraar Menzis zich onlangs tot het Nederlandse volk. Slechts 15 procent haalt volgens Menzis de aangeraden zeven glazen water per dag.[1]Hebben we een probleem?

Lees meer: 2019-04 Watervergiftiging

 Afgelopen donderdag hielden de scholieren weer een klimaatmars. Ze hadden vrijwilligers van boven de 25 gevraagd om te helpen de orde te bewaren.[1] Ik gaf me op, dus ik liep met duizenden kinderen van Dam naar Museumplein. Elders ter wereld demonstreerden honderdduizenden scholieren voor het klimaat, en dat terwijl een half jaar geleden ‘klimaatstaking’ een onbekend woord was.[2] Maar toen kwam Greta.

Lees meer: 2019-03 Greta heeft gelijk

Jongstleden dinsdag was ik bij een conferentie van de Tweede Kamer over samenwerking tussen wetenschap en bedrijven, en hoe goed dat is voor de economie.[i] Het geeft echter ook risico’s. Ik illustreer dat aan de hand van de voedingswetenschap, maar het geldt breder.[ii]

Lees meer: Kennis, Kunde, Kassa

Veganistisch eten is in de mode. Het kan heel gezond zijn, maar je loopt een risico dat je tekorten krijgt aan bepaalde voedingsstoffen. Hoe is dat te voorkomen?

Lees meer: Verrijking voor veganisten

Jordan Peterson is de meest aanbeden én meest gehate internet-intellectueel van onze tijd.[i] Mij fascineert hij; ik heb zijn ‘12 Rules for Life’ gelezen en ik beluister bijna dagelijks voordrachten van hem op Youtube.[ii] [iii] Waarom roept deze man zulke emoties op, ook bij mij?

Lees meer: 22 sept 2018, Jordan Peterson: taal redt ons uit de chaos

Diederik Samsom studeerde atoomenergie[i] in Delft, werd campagneleider bij Greenpeace, daarna politicus, en nu wordt hij een van de trekkers van het Klimaatakkoord. Het Klimaatakkoord moet aangeven hoe we binnen twaalf jaar onze uitstoot van broeikasgassen zoals CO₂ kunnen halveren, want dat is de ambitie van het nieuwe kabinet.[ii] Behalve Samsom zijn er nog vijf trekkers: drie ex-politici en twee zakenvrouwen. Samen gaan zij een Klimaatakkoord uitonderhandelen.

Lees meer: 10 maart 2018: Stem en geweten van de wetenschap

Dinsdag vroeg ik aan een zaal vol voedingswetenschappers: ‘Wie denkt er dat volgend jaar een voedingswetenschapper de Nobelprijs wint?’ Dat dacht niemand. Ik gaf ze gelijk; met de manier waarop tegenwoordig voedingsonderzoek wordt gedaan valt geen Nobelprijs te verdienen. Toch zijn er tussen 1904 en 1964 veertien Nobelprijzen voor Fysiologie of Geneeskunde toegekend voor voedingsonderzoek.[1] Waarom is een vijftiende onwaarschijnlijk, en is daar iets aan te doen?

Lees meer: Hoe wordt voeding weer een wetenschap?

Bij de formatie stonden ChristenUnie en D66 lijnrecht tegenover elkaar in hun opvattingen over euthanasie. Dat wordt weer actueel, want volgend jaar wordt dementie nummer 1 op de CBS-lijst van belangrijke doodsoorzaken.[1] Waarom is dementie zo toegenomen en wat heeft dat voor gevolgen?

Lees meer: 16 dec 2017: Er ging een rilling door de zaal

Mensen eten steeds meer roomboter en minder margarine; de margarineconsumptie daalde tussen 2011 en 2016 met twintig procent.[1] [2] De stijging van de roomboterconsumptie gaat met kleine beetjes, maar de trend is onmiskenbaar.[3] Die trend is wereldwijd; in de VS schakelde McDonald’s onlangs over op roomboter.[4] Dit gaat in tegen alle wetenschappelijke adviezen. Wat speelt hier?

Lees meer: Hoe Blue Band verdwijnt uit Nederland

Het is een onvergetelijke belevenis om het vioolconcert van Beethoven te horen spelen op een echte Stradivarius. Zo’n rijk, krachtig, verfijnd geluid![i] Maar helaas, dat is een illusie. In dubbelblinde testen, als niemand weet op welke viool er wordt gespeeld, klinkt een Stradivarius niet beter dan een modern instrument. Zelfs beroemde violisten merken geen verschil tijdens het spelen.[ii]

Lees meer: 6 okt 2017: wetenschap maakt meer kapot dan je lief is

Een maand geleden waren de media vol van de atoombommen van Kim Jong-un en de fipronil in eieren. Die atoombommen zijn we vergeten maar fipronil blijft nieuws. Was er echt gevaar? En heeft de NVWA het goed aangepakt?

Lees meer: 2 sept 2017: atoombom op mug in Fipronil-zaak

Een paar weken geleden berichtte het CBS dat de Nederlandse consumptie van avocado’s sinds 2008 is verviervoudigd.[1] De CBS cijfers komen voor 2016 neer op slechts tien avocado’s per hoofd van de bevolking per jaar en volgens de consumptiecijfers van het RIVM is het nog minder, het is een niche-product voor hoog opgeleide vrouwen.[2] Maar de consumptie neemt wel fors toe. Waar komt die avocado-rage vandaan?

Lees meer: Fast fruit

Het verzetsmuseum stuurde onderstaande reactie op mijn column over Eten in Oorlogstijd. Zie Facebook.com/martijnkatan van 5 mei 2017 voor mijn repliek

Lees meer: Reactie Verzetsmuseum op 'Eetfabels uit de oorlog'

In het Verzetsmuseum in Amsterdam is een tentoonstelling over de Tweede Wereldoorlog met een opmerkelijke boodschap: tot aan de Hongerwinter at men in de oorlog gezonder dan vóór de oorlog.[1] Is dat waar? Dat was even zoeken, maar ik ben er uit.

Lees meer: 6 mei 2017: Eetfabels uit de oorlog

Het voedingsonderzoek van de laatste 70 jaar heeft veel mensen voor een hartinfarct of beroerte behoed. Daar is echter nooit een Nobelprijs voor uitgereikt. Dat had best gemogen, en ik heb ook een kandidaat: de Amerikaan Ancel Keys. Maar die Nobelprijs gaat er niet komen.

Lees meer: 4 maart 2017: De tragiek van Ancel Keys

Ouders hebben talloze vragen over de gezondheid van hun baby, en de wetenschap heeft niet op alles een antwoord. Dan komen dokters en wetenschappers wel eens met een advies dat logisch klinkt maar uiteindelijk niet blijkt te kloppen. Bijvoorbeeld het advies om baby’s voor de zesde maand geen vaste voeding te geven.

Lees meer: 28 jan 2017: Geef je baby pindakaas

Ieder kind moet zich in Nederland ten volle kunnen ontplooien, ongeacht zijn achtergrond. Daar streeft de overheid al jaren naar, het ministerie heeft zelfs een website die Gelijke Kansen heet.[1] Toch nemen de verschillen tussen de sociale klassen toe, met name in gezondheid.[2] Dat is mede een gevolg van het gelijke-kansenbeleid. Hoe kan dat?

Lees meer: 24 dec 2016: Bescherm lage IQ’s tegen de slimmeriken

Lang geleden kregen wij op het gymnasium een nieuwe biologieleraar. Tijdens de eerste les dachten we hem het vuur na aan de schenen te leggen met de vraag: ‘als je in een reageerbuis een exacte kopie van een plant zou maken, leeft die plant dan?’[1] We verwachtten gehakkel en gestamel maar hij was vooral verbaasd: natuurlijk zou een synthetische plant net zo levend zijn als een echte.

Lees meer: 19 nov 2016: De ziel van de aardappel

De grote voedingshype van september was Green Happiness, een dieet om energieker, stralender en sexier te worden, met glanzend haar. De NRC liet de bedenksters ervan kritiekloos aan het woord en dat gaf grote opschudding. Rond diezelfde tijd zette onze regering een maatregel door[1] die bedoeld was tegen de uitstoot van CO₂maar die het tegengestelde effect heeft. Geen sexy onderwerp, dus het trok nauwelijks aandacht. Maar het is belangrijker dan alle diëten van de wereld bij elkaar.

Lees meer: 15 okt 2016: Sjoemelhout

Albert Heijn gaat in honderd huismerkprodukten het suikergehalte verlagen.[1] Daarmee komen ze tegemoet aan de zorgen over suiker en gezondheid. Die zorgen zijn reëel; frequent suiker eten veroorzaakt rotte tanden en suiker levert calorieën en kan dus dik maken. Mensen die dik zijn hebben meer kans op diabetes. Dat is geen specifiek effect van suiker, het is het teveel aan calorieën en de daaruit resulterende obesitas die diabetes veroorzaakt.

Lees meer: 10 sept 2016: In alles zit suiker