Lees dit alleen als u toch al gezond leeft
Het is al tientallen jaren bekend dat darmkanker vaker voorkomt bij mensen die veel rood vlees eten. ‘Rood vlees’ betekent ‘vlees van rund, varken en schaap’; een doorgesudderd runderlapje is bruin en een doorgeslagen biefstuk grijs, maar ze vallen nog steeds onder rood vlees. Mensen die meer vlees eten, leven ook op andere punten minder gezond. De vleesconsumptie is hoger bij laag opgeleiden, grote vleeseters zijn dikker, ze bewegen minder, ze roken meer en ze eten minder groenten, fruit en volkorenbrood. Onderzoekers proberen al die effecten uit elkaar te peuteren met wiskundig-statistische berekeningen, maar het is de vraag of het resultaat helemaal te vertrouwen is. Vandaar dat de WHO wat slagen om de arm houdt over het verband tussen vers rood vlees en kanker.
Bij bewerkt vlees – ham, worst, frikadellen – laat de WHO alle twijfel varen; dat krijgt sinds maandag het label ‘kankerverwekkend’, net als sigaretten. Dat is vooral omdat het verband tussen bewerkt vlees eten en darmkanker zo consistent is; of het nu onderzocht werd bij Amerikanen, Japanners, Uruguayanen of Engelsen, steeds ging bewerkt vlees eten samen met een wat grotere kans op darmkanker. (Dat is tenminste wat ik begreep van een insider; aan het rapport zelf wordt nog gesleuteld en niemand mag het zien. Wetenschappers moeten niet in de publiciteit komen met ongepubliceerd onderzoek, maar in dit geval gaf de angst voor lekken kennelijk de doorslag.)
Overgewicht en gebrek aan beweging gaan ook samen met darmkanker, en het zou nog steeds kunnen dat Amerikaanse, Japanse, Urugayaanse en Engelse worsteters dikker en minder actief zijn dan gemiddeld. Dus lag het echt aan de worst? Dat is waar tweeëntwintig professors uit Amerika, Europa en Australië zich in Lyon een week lang het hoofd over hebben gebroken. Aan het eind van die week stemde de overgrote meerderheid voor ‘bewerkt vlees is kankerverwekkend’. Laten we daar dus voorlopig van uitgaan. Welke stoffen in bewerkt vlees kanker veroorzaken weten we niet, speculaties over nitriet, nitrosamines en andere eng klinkende stoffen zijn niet goed onderbouwd.[ii] Maar bij sigaretten wisten we in het begin ook niet hoe die kanker veroorzaakten. Als de WHO wetenschappers gelijk hebben, hoeveel maakt het dan uit of je worst en vleeswaren eet of niet?
Van elke honderd Nederlanders krijgen er zes ooit darmkanker, de meesten boven de 65 jaar.[iii] Volgens de WHO wordt dat risico 18% lager als mensen vijftig gram bewerkt vlees per dag minder eten. Toevallig is vijftig gram per dag net wat de gemiddelde Nederlander eet.[iv] Als honderd Nederlanders alle frikadellen, leverworst en ander verduurzaamd vlees afzweren en de WHO heeft gelijk, dan krijgen over een aantal jaren nog maar vijf in plaats van zes van de honderd Nederlanders darmkanker.[v] Dan hebben negenennegentig mensen voor niets afgezien van worst, vijf hebben desondanks darmkanker gekregen, en één is gered. Of anders gezegd: uw kans om nooit darmkanker te krijgen is 94% met vleeswaren en 95% zonder.
Dat lijkt een magere opbrengst. Het valt in het niet bij het effect van sigaretten of alcohol, en trouw je tabletjes voor hoge bloeddruk en cholesterol slikken, slank blijven en bewegen helpen ook veel meer om nare ziekten te voorkomen. Maar als hoog opgeleide NRC-lezer doet u dat allemaal al. Mede daardoor mag u hopen zonder ernstige ziekten zeventig te worden. Rond de zeventig is het leven op zijn mooist– als je maar gezond bent. Misschien toch een reden om te minderen met vlees, worst, ham en frikadellen.[i] Bouvard, V. et al, 2015. Carcinogenicity of consumption of red and processed meat. The Lancet Oncology. doi:10.1016/S1470-2045(15)00444-1
[ii] DellaValle, C.T. et al 2014. Dietary nitrate and nitrite intake and risk of colorectal cancer in the Shanghai Women’s Health Study. Int. J. Cancer 134, 2917–2926. doi:10.1002/ijc.28612. Zie ook hun refs 5 en 6
[iii] Kiemeney, L.A.L.M. et al 2008. De kans op kanker voor Nederlanders. Ned Tijdschr Geneeskd 152, 2233–2241.
[iv] RIVM. VCP. Dutch National Food Consumption Survey 2007-2010 Part 1, Food consumption … of the Dutch population aged 7 to 69 years. Meat and meat products 107.1 gram, Fresh meat 40.8 gram, Processed Meat 50.0 gram per day.
Part 2, Total Foods, P 16 en 17, subgroup 07-04, door mij opgeschoond. Toen telde het op tot 41,3 gram bewerkt ROOD vlees per dag. Maar volgens mijn insider bron telde in veel van het onderzoek bewerkt wit vlees ook als ‘processed meat’, dus ben ik teruggegaan naar 50 gram.
[v] Je mag dit niet simpelweg uitrekenen als 6/1.18. Ik heb het berekend volgens Kiemeney 2008, tabel 4, met risico r=6%, prevalentie p=0.5 en RR=1.18. Dan wordt risico om het te krijgen als je geen vleeswaren eet (r-niet) 5.5% en risico als je wel vleeswaren eet (r-wel) 7.1%. Probleem bij deze berekening is dat vlees eten geen ja/nee kwestie is, maar het verschil is weinig gevoelig voor de waarde van p.