De basisscholen geven deze week seksuele voorlichting, onder het motto ‘Lentekriebels’. De bijbehorende lespakketten zijn volgens de makers wetenschappelijk onderbouwd.[1] Daarmee bedoelen ze dat de kinderen er effectief iets van leren en dat het hun gedrag beïnvloedt.[2] Maar wat moet je ze leren en in welke richting moet hun gedrag gestuurd worden?
Ouders hebben daarover zeer verschillende meningen. De wetenschap helpt ons niet om uit die meningen de juiste te kiezen; zij kan ons vertellen of de aarde rond of plat is, maar heeft niet de waarheid in pacht over de vraag of het goed of slecht is om kinderen te leren genieten van seks – om een voorbeeld te noemen. Vroeger ging de godsdienst over dit soort morele dilemma’s. Bij christenen en joden moest het antwoord dan meestal uit de bijbel komen. Opmerkelijk genoeg destilleerden deze twee godsdiensten uit hetzelfde heilige boek tegengestelde antwoorden op de vraag of genieten van seks goed is of juist slecht.
Volgens kerkvader Augustinus was seksuele begeerte slecht.[3] Hij was in de vierde eeuw de grondlegger van de doctrine van de erfzonde. Hij baseerde die op zijn interpretatie van het verhaal van Adam, Eva en de slang in Genesis, het eerste boek van het Oude Testament. Het Oude Testament is de joodse bijbel en die vormt het eerste driekwart deel van de christelijke bijbel. In het verhaal over de slang wordt beschreven dat direct na de schepping Adam en Eva in het Paradijs woonden en er een gelukzalig bestaan leidden. Ze mochten eten van alle bomen en planten, behalve van de vruchten van de boom van de Kennis van Goed en Kwaad. Eva liet zich door de slang verleiden om toch van die boom te proeven, want ‘de vruchten zagen er heerlijk uit en ze vond het aanlokkelijk dat de boom haar wijsheid zou schenken’. [4] Zij haalde op haar beurt Adam over om mee te doen. Zodra ze van die vruchten (vaak afgebeeld als appel) hadden gegeten ‘werden hun beiden de ogen geopend en merkten ze dat ze naakt waren’. Daarom maakten ze schorten van bladeren.
Kerkvader Augustinus leidde hieruit af dat het eten van de ‘appel’ bij Eva en Adam de geslachtsdrift deed ontstaan[5] en als gevolg daarvan werden ze overweldigd door begeerte en hadden ze voor het eerst seks. Dat was de zondeval.[6] Wellust was volgens Augustinus zondig en deze zonde van het eerste mensenpaar zou blijvend overerven van ouder op kind.[7] Dat was allemaal interpretatie; in de bijbel staat bij Adam en Eva geen woord over geslachtsdrift, seks, zondeval of erfzonde. Desondanks werd dit de officiële kerkelijke doctrine. Deze leer van de lust (‘libido’) als erfzonde was een krachtig argument voor het celibaat, vandaar dat seks nog steeds verboden is voor katholieke geestelijken.
Het Jodendom komt op grond van datzelfde Oude Testament tot een heel andere leer. In het tweede Bijbelboek, Exodus, staat dat een getrouwde vrouw[8] tegenover haar man recht heeft op voedsel, kleding en seks.[9] Dat recht van de vrouw op geslachtsgemeenschap diende natuurlijk om voor nakomelingen te zorgen, daarvan had je er in een tijd van massale kindersterfte nooit genoeg. Maar het ging om meer dan voortplanting. Een man die trouwde werd een jaar lang vrijgesteld van militaire dienst ‘zodat hij zijn vrouw kan verblijden’.[10] Dat steunt de interpretatie dat het recht op seks van de vrouw zoals beschreven in Exodus ook haar recht inhield om te genieten.
Oudtestamentische voorschriften zijn beknopt en soms voor meerdere uitleg vatbaar. Daarom werden ze in de eerste vijf eeuwen na Christus door joodse wetgeleerden in langdurige discussies uitgewerkt tot een serie wetboeken die samen de Talmoed vormen. Die omvat de regels voor het totale maatschappelijke leven in al zijn denkbare varianten. In die Talmoedwetten wordt de behoefte van de vrouw aan intimiteit en seksuele bevrediging net zo gerechtvaardigd geacht als haar behoefte aan eten. In het huwelijk was het initiatief tot vrijen aan haar; een man mocht zijn vrouw er niet toe pushen.[11] Als hij haar echter de seks weigerde of als hij impotent werd mocht zij echtscheiding eisen inclusief alimentatie.[12] De frequentie waarmee de man zijn echtelijke plichten moest vervullen hing ervan af hoe vaak hij voor zijn werk van huis moest zijn. Een kameeldrijver mocht een maand wegblijven, zo lang duurde een karavaantocht nu eenmaal, maar een man die rijk genoeg was om thuis te blijven en niet te werken moest zijn vrouw dagelijks bevredigen.[13] Als dat zijn krachten te boven ging zocht hij maar een andere manier om haar tot een hoogtepunt te brengen. Er mocht veel op dat punt zolang beide partners er maar plezier in hadden[14] [15]. Vrijen met kleren aan mocht niet,[16] je moest de intimiteit kunnen voelen van huid-op-huid contact.
Is seks nu zondig of iets om van te genieten? De wetenschap kan ons daar niet bij helpen en iedere godsdienst heeft zijn eigen waarheid. Ouders zullen zelf moeten kiezen wat ze willen dat hun kinderen verteld wordt over seks. Goed dat de Week van de Lentekriebels ons daarover aan het denken zet.
[1] Blootplaatjes in de klas? Gender in groep 2? Dilemma’s in lesmethodes. www.nrc.nl/nieuws/2024/03/01/blootplaatjes-in-de-klas-gender-in-groep-2-dilemmas-in-lesmethodes-a4191796
[2] www.loketgezondleven.nl/interventies-zoeken#/InterventionDetails/1400841
[3] www.oxfordreference.com/display/10.1093/acref/9780199299164.001.0001/acref-9780199299164-e-77
[4] Genesis 3:6
[5] Stephen Greenblatt. How St. Augustine Invented Seks. The New Yorker, June 12, 2017. www.newyorker.com/magazine/2017/06/19/how-st-augustine-invented-sex
[6] Rebecca Denova. Augustine & Original Sin. www.worldhistory.org/article/1815/the-christian-concept-of-human-sexuality-as-sin/
[7] the first act of intercourse left a black stain on the fetus, the mark of the Original Sin. This stain was passed on to all descendants because all fetuses are conceived through intercourse. https://www.worldhistory.org/article/1815/the-christian-concept-of-human-sexuality-as-sin/
[8] Er is discussie over of het hier een regulier getrouwde vrouw betreft dan wel een concubine; zie www.sefaria.org/Exodus.21.10?lang=bi&with=Commentary%20ConnectionsList&lang2=en . Maar de rechten van een concubine zouden m.i. a fortiori gelden voor een reguliere echtgenote.
[9] Exodus 21:10. ‘Als hij voor zichzelf een tweede <vrouw> neemt, mag hij <zijn eerste vrouw> niet tekort doen wat betreft voedsel, kleding en huwelijksgemeenschap
[10] Deuteronomium 24:5
[11] Babylonische Talmoed, Eroewien 100b. www.sefaria.org/Eruvin.100b.14?lang=bi&with=all&lang2=en
[12] Babylonische Talmoed, Nedariem 90b. www.sefaria.org/Nedarim.90b.5
[13] Babylonische Talmoed, Ketoebot 61b. www.sefaria.org/Ketubot.61b.10?lang=bi&with=all&lang2=en (De dagen van haar menstruatie telden niet mee, dan was seks verboden.)
[14] Maimonides, Mishneh Torah, Laws Concerning Forbidden Relations 21:9: www.sefaria.org/Mishneh_Torah%2C_Forbidden_Intercourse.21.9?lang=bi
‘oral sex performed on a woman does not raise issues of spilled semen. Though some more stringent opinions consider the practice forbidden on various grounds — among them, a prohibition on staring at a woman’s genitals — both Maimonides and the Rema explicitly permit a man to kiss any limb of his wife’s body that he desires.’ www.myjewishlearning.com/article/judaism-and-sex-questions-and-answers
[15] Babylonische Talmoed, Nedariem 20b www.sefaria.org/Nedarim.20b.4?lang=bi&with=all&lang2=en
[16] Babylonische Talmoed, Ketoebot 48a www.sefaria.org/Ketubot.48a.2?lang=bi&with=all&lang2=en