NRC 2022-04: Scheurt Grasland!

De Oekraineoorlog veroorzaakte in de supermarkt een tekort aan meel en zonnebloemolie. Op zich geen ramp, maar wat als die oorlog zich uitbreidt en we echt een tekort aan eten krijgen? Op langere termijn kan de opwarming van de aarde ook leiden tot voedseltekorten. De laatste keer dat Nederland te weinig te eten had was in de Tweede Wereldoorlog. De hele oorlog door hingen er daarom op het platteland affiches met de tekst: Boeren, uw volk vraagt brood, vet, aardappelen. Scheurt grasland![i] Wordt grasland scheuren opnieuw de oplossing als oorlog of klimaatverandering onze voedselvoorziening bedreigen?
 ‘Scheurt grasland’ was een initiatief van de overheid,  met name van secretaris-generaal Hirschfeld en van zijn onvolprezen directeur-generaal van de voedselvoorziening Louwes.[ii] Zij wisten dat een weiland meer eten oplevert als je het omploegt en er aardappels op verbouwt, of koolzaad voor koolzaadolie. Het was één van de maatregelen waarmee zij Nederland wisten te behoeden voor hongersnood, althans tot aan de hongerwinter van 1944-1945.
Bij een nieuwe hongersnood geldt nog steeds dat grond meer eten oplevert als er gewassen op groeien dan als er koeien op grazen. Vier vijfde van onze landbouwgrond is weiland of er wordt voedermais voor beesten op geteeld.[iii] Koeien eten naast gras en mais ook nog soja,  granen en afval uit de levensmiddelenindustrie zoals suikerbietenpulp.[iv] Dat ‘krachtvoer’ vormt een derde van hun voer.[v] Koeien hebben dat nodig als eiwitbron, want een vleeskoe moet vele kilo’s eiwit eten in de vorm van planten om één kilo te groeien.[vi] Het produceren van een kilo rundvleeseiwit kost daardoor vier keer zoveel landbouwgrond als van een kilo eiwit in de vorm van bonen en granen, zelfs als je de hogere kwaliteit van dierlijk eiwit meerekent.[vii] Als je koeienvoer door een melkkoe om laat zetten in melk levert dat meer eiwit op dan bij vleesproductie, maar ook bij een melkkoe eindigt twee derde van het voedereiwit in urine en mest. Slechts een derde komt in de melk.[viii] Als we weilanden en voedermaisvelden omploegen (‘scheuren’ noemt de boer dat) en er tarwe, bonen,[ix] aardappelen en koolzaad op verbouwen kunnen we die allemaal zelf opeten.[x] Bij dat scheuren gaat een forse hoeveelheid broeikasgas de lucht in,[xi] maar wie honger heeft maalt daar niet om.
Er wordt wel gezegd dat de weilanden waar Nederlandse koeien op grazen ongeschikt zijn om gewassen op te verbouwen, maar dat is niet waar. Sommige weilanden zijn inderdaad te drassig voor moderne akkerbouw. Dat zijn de beekdalen en de veenweiden, overblijfselen van oude moerassen. Een tractor zakt daarin weg. Maar het grootste deel van de weilanden is zand- en kleigrond waar je zonder probleem met grote landbouwmachines op kunt om te ploegen, te zaaien en te oogsten.[xii]
Er is een nog simpeler manier om meer eten te produceren. Dat is om te stoppen met het verbranden van eten in auto’s. Als u benzine tankt ziet u op de pomp staan E10. Dat betekent dat tien procent van uw benzine niet uit aardolie komt maar is gemaakt van tarwe of mais. Alle auto’s in Europa samen verbranden alleen al aan tarwe iedere dag een hoeveelheid genoeg voor vijftien miljoen broden.[xiii] Als u diesel rijdt leest u op de pomp B7. Dat betekent dat zeven procent van uw diesel biodiesel is. Die wordt gemaakt van eetbare oliën zoals palmolie, koolzaadolie en zonnebloemolie. De hoeveelheid eetbare olie die door dieselrijders in de EU per jaar wordt opgestookt is vier keer zo groot als de totale EU-import van zonnebloemolie en koolzaadolie uit Oekraïne toen daar nog geen oorlog was.[xiv]
Het argument voor biobenzine en biodiesel is dat het de CO₂uitstoot zou verminderen, omdat planten tijdens de groei CO₂uit de lucht halen. Die redenering klopt niet.[xv] Het telen van granen en eetbare oliën en de omzetting ervan in biobenzine en biodiesel veroorzaken een veel grotere uitstoot van CO₂dan die gewassen tijdens de groei uit de lucht halen.[xvi] Die CO₂komt vrij uit fabrieken voor kunstmest en pesticiden, uit tractors, uit schepen die palmolie uit Indonesië of mais uit de VS vervoeren en uit de fabrieken die granen en oliën omzetten in biobrandstof. Verder komen er grote hoeveelheden broeikasgas vrij bij het rooien van oerwoud voor palmolie en het omploegen van maagdelijke grond voor de teelt van oliezaden en granen voor biobrandstof. De EU weet dat biobrandstof niet of nauwelijks helpt om de uitstoot van CO₂te verminderen[xvii] maar de lobby’s van de betrokken industrieën zijn te sterk. Ook voor politici is biobrandstof onweerstaanbaar als quick fix. Welke minister durft immers het autorijden aan banden te leggen? De lobby wordt nog groter, want luchtvaartmaatschappijen willen massaal biokerosine stoken om de verwijten over CO₂-uitstoot van vliegtuigen te pareren.
Waarschijnlijk moet er eerst hongersnood ontstaan voordat we hiermee stoppen. Maar het is wel een geruststellend idee dat we die hongersnood eenvoudig kunnen oplossen door geen eten meer te verbranden in auto’s en vliegtuigen. En natuurlijk door grasland te scheuren.