Stoppen met roken, gezonder eten en meer bewegen, dat is de top-drie van goede voornemens voor het nieuwe jaar.[1] Wie het volhoudt verkleint zijn kans op hartinfarcten, beroertes, kanker en andere nare ziekten. Helpt gezond leven ook tegen de ziekte van Parkinson?
Parkinson is een aandoening van de hersenen. Ongeveer een op de dertig mensen gaat het ooit krijgen.[2] Patiënten trillen met hun handen en hun bewegingen worden traag en stijf. Dat komt doordat bepaalde zenuwcellen[3] die het bewegen aansturen kapot zijn gegaan. Gaan onze goede voornemens de kans dat dat gebeurt verkleinen?
Gezond leven begint met niet roken. Merkwaardig genoeg werkt dat bij Parkinson omgekeerd: sigaretten roken beschermt ertegen. Hoe langer je rookt, hoe groter het beschermend effect.[4] Dat komt niet doordat rokers eerder doodgaan; ook rokers die zeventig of tachtig jaar worden krijgen half zo vaak Parkinson als leeftijdsgenoten die nooit hebben gerookt. Het lijkt iets in sigaretten te zijn, andere verschillen tussen rokers en niet-rokers zijn uitgebreid onderzocht en er is niets gevonden dat het verschil verklaart. Je zou haast denken dat je als Parkinsonpatiënt snel een slof sigaretten in huis moet halen, maar als je de ziekte eenmaal hebt lijkt roken niet meer te helpen, en nicotinepleisters al helemaal niet.[5]
Langdurig roken verkleint dus de kans op Parkinson. We moeten dit wel afzetten tegen de veel grotere kans dat je van roken kanker, hart- en vaatziekten, multiple sclerose[6] of COPD krijgt. Voor je totale gezondheid is er geen twijfel mogelijk, stoppen is beter. Eenzelfde afweging geldt voor alcohol. Er zijn sterke aanwijzingen dat het dagelijks drinken van een of twee glazen beschermt tegen Parkinson.[7] Maar de vermindering van Parkinson door alcohol valt in het niet bij de verhoging van je risico op ziekten die veel vaker voorkomen, zoals beroertes, kanker, leverziekten en ongelukken. Minder drinken blijft dus een prima voornemen.
Bij bewegen is alles gelukkig weer volgens verwachting; meer bewegen verlaagt duidelijk de kans dat je Parkinson krijgt. Bij mensen die het al hebben wordt de ernst van de ziekte ook verminderd door meer bewegen en wordt de achteruitgang vertraagd.[8] Kies wel een gezonde sport, want boksen en rugby[9] veroorzaken hersenschuddingen en die verhogen het risico.[10] Zet daarom een helm op bij het fietsen.
Ander goed nieuws is dat je niet hoeft te stoppen met koffie. Integendeel, koffiedrinkers hebben juist minder kans op Parkinson. Koffie is ook verder OK, het veroorzaakt geen andere ziektes. Hoogstens kun je van te veel koffie een gejaagd gevoel krijgen en slecht slapen, maar dat merk je vanzelf.
Dan het gezonde eten. Iedere dag een glaasje magere melk of yoghurt is een goed idee. Het bevat waardevolle mineralen, is goed voor de tanden en de bloeddruk en het helpt misschien tegen darmkanker.[11] Maar wat een frustratie: melkdrinkers hebben juist meer kans op Parkinson. Misschien heeft dat niets te maken met melk en komt het van iets anders wat melkdrinkers doen, maar daar is geen bewijs voor. Ik drink graag melk en ga daar niet mee stoppen; ik troost me met de gedachte dat Parkinson een redelijk zeldzame ziekte is.
Tenslotte: biologisch eten, helpt dat? Daar zitten minder bestrijdingsmiddelen op dan op gewoon eten en bestrijdingsmiddelen lijken een oorzaak van Parkinson te zijn. Landbouwers die pesticiden[12] spuiten hebben duidelijk meer kans de ziekte te krijgen.[13] Als je de motten in je klerenkast gaat verdelgen met een spuitbus zou ik dus een masker opzetten en de kinderen uit de buurt houden.[14] Je moet wel aardig wat pesticide binnenkrijgen voordat je een effect ziet; wonen in de buurt van landbouwgrond waarop gespoten wordt lijkt weinig uit te maken.[15] Daarom verwacht ik als het om Parkinson gaat weinig van biologisch eten; op gewone groenten en fruit zitten ook heel weinig bestrijdingsmiddelen[16] en de middelen die geassocieerd zijn met Parkinson zijn in de EU verboden.[17]
Waarom krijgen dan tegenwoordig steeds meer mensen deze nare ziekte? Dat komt door de vergrijzing; het is een ziekte van oude mensen. Als je kijkt naar mensen van dezelfde leeftijd is in de loop der jaren de kans op Parkinson niet toegenomen,[18] maar ouderen maken er veel meer kans op dan jongeren, en steeds meer mensen worden oud. Dat komt door betere geneeswijzen en medicijnen en door gezonder leven. Daardoor sterven relatief minder mensen aan hart- en vaatziekten en kanker en leven we langer.[19] Die extra jaren zijn een zegen, maar de slijtage gaat door en vroeg of laat dienen zich onherroepelijk andere aandoeningen aan zoals dementie, doofheid, blindheid, invaliderende gewrichtspijn, [20] – en Parkinson.[21] De enige manier om die te ontlopen is om tijdig dood te gaan. Euthanasie dus. Ik verwacht dan ook dat de criteria voor euthanasie de komende jaren zullen worden opgerekt, zowel vanwege de angst voor aftakeling als vanwege de oplopende zorgkosten.
Dementie, Parkinson of euthanasie, het is een deprimerende keuze. Helaas gaan alle goede voornemens van de wereld daar niets aan veranderen.
[1] www.motivaction.nl/actualiteiten/nieuwsberichten/goede-voornemens-zijn-terug-van-weggeweest
www.trimbos.nl/kennis/roken-tabak/hulp-bieden-bij-stoppen-met-roken/feiten-en-cijfers/
[2] Licher, Silvan, Sirwan K. L. Darweesh, Frank J. Wolters, Lana Fani, Alis Heshmatollah, Unal Mutlu, Peter J. Koudstaal, et al. 2019. “Lifetime Risk of Common Neurological Diseases in the Elderly Population.” Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 90 (2): 148–56. https://doi.org/10.1136/jnnp-2018-318650
Elbaz, Alexis, James H Bower, Demetrius M Maraganore, Shannon K McDonnell, Brett J Peterson, J. Eric Ahlskog, Daniel J Schaid, and Walter A Rocca. 2002. “Risk Tables for Parkinsonism and Parkinson’s Disease.” Journal of Clinical Epidemiology 55 (1): 25–31. https://doi.org/10.1016/S0895-4356(01)00425-5
[3] Het gaat om twee stukjes hersenweefsel genaamd substantia nigra. Ze zitten midden in het hoofd en zijn elk iets groter dan een euromunt. (Er gaan 25 substantiae nigrae in een golfbal [https://my.clevelandclinic.org/health/body/23010-substantia-nigra-sn] van 40.68 cm3 [https://golfguidebook.com/golf-ball-size-guide], dus 1 substantia nigra is 1.6 cm3. Een 1-euro munt is 0.97 cm3)
[4] Thacker, E. L., E. J. O’Reilly, M. G. Weisskopf, H. Chen, M. A. Schwarzschild, M. L. McCullough, E. E. Calle, M. J. Thun, and A. Ascherio. 2007. “Temporal Relationship between Cigarette Smoking and Risk of Parkinson Disease.” Neurology 68 (10): 764–68. https://doi.org/10.1212/01.wnl.0000256374.50227.4b
[5] Oertel, Wolfgang H., Hans-Helge Müller, Marcus M. Unger, Carmen Schade-Brittinger, Kerstin Balthasar, Konstantin Articus, Marc Brinkman, et al. 2023. “Transdermal Nicotine Treatment and Progression of Early Parkinson’s Disease.” NEJM Evidence 2 (9): EVIDoa2200311. https://doi.org/10.1056/EVIDoa2200311 .
[6] https://doi.org/10.1016/j.msard.2017.07.0209
[7] Domínguez-Baleón, Carmen, Jue-Sheng Ong, Clemens R. Scherzer, Miguel E. Rentería, and Xianjun Dong. 2021. “Understanding the Effect of Smoking and Drinking Behavior on Parkinson’s Disease Risk: A Mendelian Randomization Study.” Scientific Reports 11 (1): 13980. https://doi.org/10.1038/s41598-021-93105-y
Jung, Se Young, Sohyun Chun, Eun Bin Cho, Kyungdo Han, Juhwan Yoo, Yohwan Yeo, Jung Eun Yoo, Su Min Jeong, Ju-Hong Min, and Dong Wook Shin. 2023. “Changes in Smoking, Alcohol Consumption, and the Risk of Parkinson’s Disease.” Frontiers in Aging Neuroscience 15. https://doi.org/10.3389/fnagi.2023.1223310
[8] Crotty, Grace F., and Michael A. Schwarzschild. 2020. “Chasing Protection in Parkinson’s Disease: Does Exercise Reduce Risk and Progression?” Frontiers in Aging Neuroscience 12 (June): 186. https://doi.org/10.3389/fnagi.2020.00186
[9] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC155428/
[10] Payami, Haydeh, Gwendolyn Cohen, Charles F. Murchison, Timothy R. Sampson, David G. Standaert, and Zachary D. Wallen. 2023. “Population Fraction of Parkinson’s Disease Attributable to Preventable Risk Factors.” Npj Parkinson’s Disease 9 (1): 1–5. https://doi.org/10.1038/s41531-023-00603-z
De relatie met hersenschudding zou ook kunnen komen door ‘reverse causation’, dus doordat beginnende Parkinsonpatiënten eerder vallen; zie Ascherio, Alberto, and Michael A Schwarzschild. 2016. “The Epidemiology of Parkinson’s Disease: Risk Factors and Prevention.” The Lancet Neurology 15 (12): 1257–72. https://doi.org/10.1016/S1474-4422(16)30230-7
[11] Martijn Katan, Voedingsmythes p. 91 https://uitgeverijprometheus.nl/boeken/voedingsmythes-paperback/
[12] https://doi.org/10.5271/sjweh.3641
[13] Gunnarsson, Lars-Gunnar, and Lennart Bodin. 2017. “Parkinson’s Disease and Occupational Exposures: A Systematic Literature Review and Meta-Analyses.” Scandinavian Journal of Work, Environment & Health 43 (3): 197–209. https://doi.org/10.5271/sjweh.3641
Het aandeel van pesticiden als oorzaak van Parkinson in de totale bevolking wordt geschat op 8% en dat van niet-roken op 41%. Het verschil komt omdat maar een klein deel van de bevolking pesticiden spuit. Gorell, Jay M., Edward L. Peterson, Benjamin A. Rybicki, and Christine Cole Johnson. 2004. “Multiple Risk Factors for Parkinson’s Disease.” Journal of the Neurological Sciences 217 (2): 169–74. https://doi.org/10.1016/j.jns.2003.09.014
[14] Fenske RA, Black KG, Elkner KP, Lee CL, Methner MM, Soto R. Potential exposure and health risks of infants following indoor residential pesticide applications. Am J Public Health 1990;80689- 693 www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1404741/
[15] Brouwer, Maartje, Anke Huss, Marianne van der Mark, Peter C. G. Nijssen, Wim M. Mulleners, Antonetta M. G. Sas, Teus van Laar, Geert R. de Snoo, Hans Kromhout, and Roel C. H. Vermeulen. 2017. “Environmental Exposure to Pesticides and the Risk of Parkinson’s Disease in the Netherlands.” Environment International 107 (October): 100–110. https://doi.org/10.1016/j.envint.2017.07.001.
[16] https://www.rivm.nl/nieuws/verdere-afname-gewasbeschermingsmiddelen-op-groente-en-fruit
[17] https://www.rivm.nl/bibliotheek/rapporten/2021-0153.pdf p. 15
[18] https://www.vzinfo.nl/ziekte-van-parkinson/leeftijd-en-geslacht
[19] www.cbs.nl/nl-nl/longread/statistische-trends/2021/doodsoorzaken-2000-2020
[20] Jaul, Efraim, and Jeremy Barron. 2017. “Age-Related Diseases and Clinical and Public Health Implications for the 85 Years Old and Over Population.” Frontiers in Public Health 5 (December): 335. https://doi.org/10.3389/fpubh.2017.00335