Obesitas en klimaatverandering bedreigen beide onze gezondheid, We willen er graag iets aan doen maar dat lukt meestal niet. Daarom willen we een quick fix. Voor obesitas is die er gelukkig al. Wat wordt de quick fix voor het klimaat?
Mijn vorige column[1] ging over de quick fix voor obesitas: er zijn nu imitatiehormonen waar je twintig kilo van afvalt. Die zijn nodig omdat de overheid dik makend voedsel niet duurder gaat maken of verbieden, want dan worden ze weggestemd. Tegen de opwarming komen er ook geen ingrijpende maatregelen. Dan zouden burgers minder moeten rijden, vliegen, vlees eten en spullen kopen en de meerderheid van de kiezers wil dat niet. Op papier zijn we duurzaam bezig maar dat is grotendeels creatief boekhouden. In werkelijkheid groeit de concentratie van broeikasgassen in de atmosfeer steeds sneller;[2] 2023 wordt het warmste jaar in de geschiedenis. Is hier een quick fix voor? Die is er. In het Engels heet hij ‘solar geo-engineering’.[3] Ik noem hem ‘zonneblokkering’.
Zonneblokkering houdt in dat we immense wolken van sulfaat[4] de stratosfeer in spuiten. Die wolken vormen een wit zonnescherm dat het zonlicht terugkaatst, zodat het de aarde niet bereikt. We kennen dat verschijnsel al van twee kanten: vulkaanuitbarstingen en luchtverontreiniging. De uitbarsting in 1991 van de vulkaan Pinatubo op de Filippijnen is een goed voorbeeld. Toen spoot er twintig miljard kilo sulfaat de lucht in[5] en die breidde zich in de stratosfeer uit tot een dunne witte deken die een flink deel van de aardbol omspande. Daardoor koelde de aarde in 1992-1993 af met een halve graad. Toen was de sulfaat naar de grond gezakt en verdwenen. Voor een blijvend effect moet je continu sulfaat de lucht in spuiten.
Dat blijkt ook uit een andere bron van informatie, namelijk luchtverontreiniging door de scheepvaart. Tot 2010 bevatte de stookolie voor schepen nogal wat sulfaat; die ging de schoorsteen van het schip uit en de lucht in. Tien jaar geleden werd sulfaat in stookolie verboden.[6] Dat was bedoeld tegen luchtverontreiniging, maar als bijeffect werd de sulfaatdeken in de stratosfeer dunner. Dat leidde tot een extra opwarming van de aarde van een tiende graad.[7] Ik ontleen dat getal aan de prominente klimaatexpert James Hansen. Hij was degene die in 1988 in een beroemde hoorzitting[8] de Amerikaanse senaat liet zien dat de klimaatverandering was begonnen en door mensen werd veroorzaakt. Hansen pleit al heel lang voor vermindering van broeikasgas, maar hij en vele anderen denken nu dat we het zonder zonneblokkering niet gaan redden.[9][10]
Hoe moeten we ons die zonneblokkering voorstellen? Stel het is 2050, de hitte is ondraaglijk, steden worden verwoest door orkanen en overstromingen, droogte veroorzaakt hongersnood en er dreigen volksverhuizingen. Het gebruik van fossiele brandstoffen wordt nu serieus verminderd maar het is te laat. Daarom starten China en de VS samen een programma waarbij ze met een vloot van duizenden[11] vliegtuigen een miljard kilo sulfaat per jaar de stratosfeer inspuiten, als een soort continue vulkaanuitbarsting. Dat is uitvoerbaar. Het vereist wel enorme investeringen, speciale satellieten en een wereldwijde samenwerking van wetenschappers om het inspuiten te monitoren en bij te sturen.
Die zonneblokkering gaat ongetwijfeld bijwerkingen hebben. Welke, dat weten we niet echt. Als het te erg wordt kun je er mee stoppen,[12] dan verdwijnen de sulfaatwolken binnen een jaar of twee. Maar intussen veroorzaakt de zonneblokkering misschien een nog groter tekort aan water in sommige gebieden en extra stortregens en overstromingen in andere.[13] Ook wordt de ozonlaag erdoor aangetast. De afscherming zal ook ongelijk verdeeld zijn, want de initiatiefnemers zullen de zonneschermen vooral boven hun eigen delen van de wereld uitspreiden terwijl in andere landen het klimaat er misschien juist door verslechtert.[14] Het is de vraag of onder die omstandigheden de wereldvrede kan worden bewaard.
Geen wonder dus dat veel mensen mordicus tegen zonneblokkering zijn en zelfs het onderzoek ernaar willen verbieden.[15] Dat komt niet alleen voort uit angst voor de bijwerkingen, maar ook omdat het een excuus vormt om minder te doen aan het terugdringen van fossiele brandstof. Onder ons zonnescherm van sulfaat zou de uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen nog tientallen jaren gewoon door kunnen gaan. Als er vervolgens chaos en oorlog uitbreekt en het programma voor het in stand houden van de zonneschermen instort, dan krijgt de aarde binnen een paar jaar de volle laag van de uitgestelde opwarming.[16]
Ik ben geen voorstander van zonneblokkering. Ik vind dat we moeten stoppen met fossiele brandstoffen, alleen vrees ik dat dat onvoldoende gaat gebeuren. Mensen vinden het moeilijk om af te zien van plezier en comfort nu om over twintig jaar de gevolgen te voorkomen van opwarming; gevolgen waarvan zij zelf misschien niet eens het grootste slachtoffer worden. Het is erg dat ik het moet zeggen, maar die quick fix wordt misschien onze enige uitweg.
[1] https://mkatan.nl/nrc-columns/610-obesitas-wordt-verleden-tijd
[2] www.noaa.gov/news-release/greenhouse-gases-continued-to-increase-rapidly-in-2022
[3] Spencer Bokat-Lindell. Should We Block the Sun to Counter Climate Change? New York Times Jan. 11, 2023. www.nytimes.com/2023/01/11/opinion/geoengineering-climate-change-solar.html
[4] Waarschijnlijk in de vorm van zwaveldioxide, SO2. Dat wordt in de stratosfeer omgezet in druppeltjes zwavelzuur, H2SO4. ‘In the troposphere … most of the aerosols exist in the form of … ammonium sulphate ((NH4)2SO4) and bisulphate ((NH4)HSO4). Stratospheric sulphate aerosols exist in the form of mixtures of condensed sulphuric acid (, H2SO4), water and, under some circumstances, hydrates with nitric acid (HNO3).’ https://royalsocietypublishing.org/doi/epdf/10.1098/rsta.2008.0131
[5] P. 68 in: National Academy of Sciences. 2021. Reflecting Sunlight: Recommendations for Solar Geoengineering Research and Research Governance. Washington, D.C.: National Academies Press. https://doi.org/10.17226/25762 .
[6] Het gehalte mocht vanaf 2010 maximaal 1% zijn en vanaf 2015 maximaal 0.1%.
[7] Hansen, James E, Makiko Sato, Leon Simons, Larissa S Nazarenko, Isabelle Sangha, Pushker Kharecha, James C Zachos, et al. 2023. “Global Warming in the Pipeline.” Oxford Open Climate Change 3 (1): kgad008. ‘decline of aerosol emissions since 2010 should increase the 1970–2010 global warming rate of 0.18 oC per decade to a post-2010 rate of at least 0.27 oC’ https://doi.org/10.1093/oxfclm/kgad008
[8] www.nrc.nl/nieuws/2018/06/25/het-lef-had-om-te-zeggen-dat-opwarming-een-feit-is-a1607854
[9] P 26 in: Hansen, James E, Makiko Sato, Leon Simons, Larissa S Nazarenko, Isabelle Sangha, Pushker Kharecha, James C Zachos, et al. 2023. “Global Warming in the Pipeline.” Oxford Open Climate Change 3 (1): kgad008. https://doi.org/10.1093/oxfclm/kgad008
[10] https://keith.seas.harvard.edu/a-case-climate-engineering
CNBC, Feb 27 2023. “The world is on track to overshoot 1.5 degrees of warming, so it’s time to study reflecting sun away from the Earth, UN says” www.cnbc.com/2023/02/27/speculative-tech-to-reflect-sun-away-from-earth-needs-focus-un.html
National Academy of Sciences. 2021. Reflecting Sunlight: Recommendations for Solar Geoengineering Research and Research Governance. Washington, D.C.: National Academies Press. https://doi.org/10.17226/25762
Irvine, Peter, Kerry Emanuel, Jie He, Larry W. Horowitz, Gabriel Vecchi, and David Keith. 2019. “Halving Warming with Idealized Solar Geoengineering Moderates Key Climate Hazards.” Nature Climate Change 9 (4): 295–99. https://doi.org/10.1038/s41558-019-0398-8.
[11] Rasch, Philip J, Simone Tilmes, Richard P Turco, Alan Robock, Luke Oman, Chih-Chieh (Jack) Chen, Georgiy L Stenchikov, and Rolando R Garcia. 2008. “An Overview of Geoengineering of Climate Using Stratospheric Sulphate Aerosols.” Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences 366 (1882): 4007–37. https://doi.org/10.1098/rsta.2008.0131
[12] Crutzen, Paul J. 2006. “Albedo Enhancement by Stratospheric Sulfur Injections: A Contribution to Resolve a Policy Dilemma?” Climatic Change 77 (3): 211–20. https://doi.org/10.1007/s10584-006-9101-y .
[13] Tracy, Samantha M., Jonathan M. Moch, Sebastian D. Eastham, and Jonathan J. Buonocore. 2022. “Stratospheric Aerosol Injection May Impact Global Systems and Human Health Outcomes.” Elementa: Science of the Anthropocene 10 (1): 00047. https://online.ucpress.edu/elementa/article/10/1/00047/195026/Stratospheric-aerosol-injection-may-impact-global
[14] MacMartin, Douglas G., and Ben Kravitz. 2019. “The Engineering of Climate Engineering.” Annual Review of Control, Robotics, and Autonomous Systems 2 (1): 445–67. https://doi.org/10.1146/annurev-control-053018-023725 .
[15] www.solargeoeng.org/non-use-agreement/open-letter/
Reuters November 2, 2023: Can solar geoengineering stop global warming? www.reuters.com/sustainability/cop/can-solar-geoengineering-stop-global-warming-2023-11-02/
[16] IPCC 2022. Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group III to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. https://doi.org/10.1017/9781009157926 . p. 1489: Cross-Working Group Box 4: Solar Radiation Modification (SRM).