24-5-2014: Laat die datum staan!

Inderdaad verspillen we veel eten. Per zeven Nederlanders gaat er genoeg eten in de vuilnisbak om een achtste persoon volledig mee te voeden.[4] We produceren meer broeikasgas met het telen van vee en gewassen en het fabriceren, verpakken, vervoeren, koelen en bereiden van voedsel dan met autorijden.[5] Eten weggooien is dus slecht voor het klimaat. Veel mensen gooien eten dat over de datum is weg omdat ze denken dat je er ziek wordt.[6] Dat geldt inderdaad voor rauw vlees en gesneden groenten, die bederven snel, zelfs in de koelkast. Daarom staat op de etiketten Te gebruiken tot dan-en-dan, daarna moet het weg. Op andere gekoelde producten zoals melk en vleeswaren staat Tenminste houdbaar tot dan-en-dan. Die zijn verduurzaamd door verhitting, zout of conserveermiddelen. Daarom word je er niet snel ziek van als ze over de datum zijn, maar het blijft een risico. Houdbaarheid gaat ook over vitamines; in overjarige sinaasappelsap zit geen vitamine C meer. En dan tenslotte de droge of ingeblikte spullen zoals koffie, chips en soep in blik. Daar word je nooit ziek van, de houdbaarheidsdatum garandeert alleen dat de koffie nog goed smaakt en de chips knapperig zijn. De houdbaarheidsdatum op pasta betekent dus niet Veilig tot maar Lekker tot.

Vijftig jaar geleden eisten consumenten dat er datumaanduidingen kwamen op levensmiddelen zodat ze konden zien of eten wel vers was. [7] [8]  Na een lobby van tien jaar maakte de EEG, de voorganger van de EU, de houdbaarheidsdatum tot wet. [9] Dat bevorderde de gezondheid van de consument en de eerlijkheid in de handel. En nu wil de staatsecretaris dat terugdraaien omdat de mensen niet zouden snappen wat een houdbaarheidsdatum is? Daarmee doet ze ons onrecht. Want wat staat er op een verpakking? Ergens staat een datum, en heel ergens anders staat tussen honderden priegellettertjes dat die datum gaat over ‘te gebruiken tot’ dan wel ‘tenminste houdbaar tot’. Niemand snapt het verschil daartussen, en zelfs als je die termen wel snapt zijn ze alleen te vinden met een vergrootglas plus veel geduld. De oplossing is niet om ze af te schaffen maar om ze begrijpelijk en zichtbaar te maken. Juristen vinden ’veilig tot’ en ‘lekker tot’ misschien te popi, maar laten ze dan iets anders bedenken wat juridisch voldoet en toch duidelijk is. Die informatie moet in normale letters op de voorkant van het pak staan met de datum ernaast, en zet er dan meteen de andere essentiële informatie bij die nu verstopt wordt op de achterkant, zoals de ingrediënten.

Duidelijke etikettering vereist politieke strijd, want voor levensmiddelenfabrikanten vormen verplichte aanduidingen op de voorkant van verpakkingen een schrikbeeld. Verschillende merken van eenzelfde product bevatten allemaal ongeveer hetzelfde. Hoe kun je dus als producent de koper overtuigen dat jouw cola een once-in-a-lifetime-experience is als alle cola’s in het schap hetzelfde gezicht vertonen: een standaardlijst met houdbaarheidsdatum, ingrediënten, allergie-informatie en voedingswaarde, in 16-punts Arial zwart op lichtgrijs? De levensmiddelenindustrie en hun lobbyisten plus de rechtse partijen in het Europarlement vormen een machtig blok tegen zo’n duidelijke etikettering. Maar Europa heeft de onbewezen gezondheidsclaims van de levensmiddelenindustrie uit weten te bannen, dus wie weet komt het met de etikettering ooit ook goed.

Voor het overgrote merendeel van het weggegooide voedsel is de datumdiscussie trouwens totaal irrelevant. Voedselafval bestaat in de eerste plaats uit zuivel en daarna uit brood, groenten en fruit.[10] Op brood, groenten en fruit staat geen houdbaarheidsdatum dus daar valt niets af te schaffen. Op zuivel wel, maar zonder datum heeft de consument geen idee hoe lang het nog goed blijft. Zelf eet ik het gewoon op als het een paar dagen over de datum is, want fabrikanten houden de houdbaarheidstermijn aan de veilige kant omdat ze geen moeilijkheden willen. Als het een keer mis gaat heb ik pech gehad, dat is mijn verantwoordelijkheid, maar dan moet ik de houdbaarheidsdatum wel weten. Het idee dat mensen pakken onbereide pasta weggooien is trouwens onzin, ze gooien pasta weg omdat ze er veel meer van koken dan ze op kunnen.[11] Dus, mevrouw Dijksma: laat die datum staan, maar zorg dat hij begrijpelijker wordt en duidelijker wordt afgedrukt. Dan zult u zien dat de mensen het best snappen.

[1] Ministerie van Economische Zaken, 19-05-2014.  Europa wil lijst van producten zonder verplichte houdbaarheidsdatum uitbreiden. Grote meerderheid voor Nederlands/Zweeds voorstel tegen voedselverspilling. http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ez/nieuws/2014/05/19/europa-wil-lijst-van-producten-zonder-verplichte-houdbaarheidsdatum-uitbreiden.html