Verrijking voor veganisten

Veganistisch eten is in de mode. Het kan heel gezond zijn, maar je loopt een risico dat je tekorten krijgt aan bepaalde voedingsstoffen. Hoe is dat te voorkomen?
Veganisten eten niets wat van dieren komt, dus geen vlees, vis, eieren, melk of kaas. Veganistische gerechten bestaan bijvoorbeeld uit granen, bonen, tofu (sojakaas), groenten en fruit. Zo’n plantaardig voedingspatroon is goed voor het klimaat. Een kwart van alle broeikasgassen wordt direct of indirect veroorzaakt door landbouw en veeteelt[1] en een onevenredig groot deel daarvan komt voor rekening van vlees en zuivel.[2]
Een ander voordeel is dat veganisten langer gezond blijven dan omnivoren; ze krijgen met name minder hart- en vaatziekten, kanker en diabetes. Dat komt niet alleen maar doordat ze bonen eten in plaats van vlees; veganisten roken ook minder, bewegen meer en zijn slanker[3]. Maar de samenstelling van hun eten helpt ongetwijfeld tegen hart- en vaatziekten; ook word je van een T-bone van bloemkool[4] minder dik dan van een echte T-bone steak. Het is gezond om minder dierlijke en meer plantaardige producten te eten.[5]
Maar niet alles is rozengeur en maneschijn. Sommige voedingsstoffen komen vooral of uitsluitend voor in vlees, eieren en zuivel en minder of helemaal niet in planten. Daardoor kunnen veganisten tekorten krijgen; dat is met name voor kinderen een serieus risico. Planten bevatten bijvoorbeeld geen vitamine B12. Een tekort daaraan leidt er op den duur  toe dat de rode bloedcellen en de hersenen worden aangetast; dat hebben we in Nederland meegemaakt bij streng macrobiotisch gevoede kinderen. In het veganistisch dieet kan ook te weinig calcium,[6] vitamine D, omega-3 vetzuren, ijzer, zink of jodium zitten. Dat laatste is nodig voor het maken van schildklierhormoon. Het  zit van nature in vis maar dat eten Nederlanders niet veel; daarom moesten vroeger de bakkers jodium aan het brood toevoegen. Tegenwoordig mag de regering dat niet meer verplichten,[7] maar omdat de minister van VWS het vraagt voegen Nederlandse bakkers nog steeds jodium toe en daarom hebben wij geen jodiumtekort. Maar veel biologische bakkers voegen geen jodium toe, ze vinden dat niet natuurlijk.[8] Een veganist die biologisch brood eet krijgt daarom gemakkelijk een tekort aan jodium.[9] Gebruik van jodiumhoudend zout helpt een beetje maar niet genoeg, zeewier levert soms te weinig jodium en soms gevaarlijk veel en supplementen kun je niet vertrouwen, want daar zit niet altijd in wat het etiket beweert.[10] Het is bijna geen doen om als veganist van alles genoeg binnen te krijgen en van niets te veel.
Daarom ben ik ervoor dat de overheid weer mag voorschrijven om vitamines en mineralen aan voedsel toe te voegen. Die bevoegdheid ging teloor na de jaren zestig. Het begon in 1973 toen de Hoge Raad bepaalde dat fluoridering van drinkwater tegen de wet was.[11] Dat leidde ertoe dat arme kinderen meer rotte kiezen kregen dan rijke, want hoog opgeleide ouders gaven hun kinderen vaak fluortabletjes.[12] Daarna volgde afschaffing van de meeste regels voor toevoeging van voedingsstoffen. Het idee was dat de zelfstandige burger zelf wel kon uitmaken wat gezond is. Hoog opgeleiden kunnen dat gemiddeld echter beter dan laag opgeleiden; dat is een van de redenen dat hoog opgeleiden gemiddeld twaalf jaar langer gezond blijven.[13]
Gezond veganistisch eten is zelfs voor academici niet simpel. Je moet de verpakkingen van vegaburgers, boekweitdrinken, tofublokjes en kokosrepen bestuderen met een vergrootglas, intikken in je spreadsheet hoeveel er van elk vitamine en mineraal in zit, uitrekenen hoeveel je per dag in totaal binnenkrijgt en dat vergelijken met de aanbevolen hoeveelheden. Daar heb je een opleiding voeding of diëtetiek, een rekenknobbel en veel tijd voor nodig.
Ik stel daarom voor dat de overheid regels maakt voor de samenstelling van bepaalde veganistische voedingsmiddelen. Om te beginnen moet er jodium worden toegevoegd aan al het biologische brood. Verder moeten typische vlees- en melkvervangers worden verrijkt met vitamine D, vitamine B12, calcium, jodium en omega-3 vetzuren. Als overgangssituatie zou je een officieel regeringslogo kunnen invoeren voor producten met de juiste samenstelling. Een door de overheid gecontroleerde en goedgekeurde multivitaminepil voor veganisten zou ook handig zijn.
Is dat betuttelen? Ik vind van niet. Wetgeven is grenzen stellen: je moet je autogordel om, heroïne mag niet, rijken moeten meer belasting betalen dan armen, kranten vallen onder het lage BTW tarief en smartphones onder het hoge. Het verschil tussen betuttelen en grenzen stellen is dat de betuttelaar iemand iets opdringt tegen zijn wil. Dat willen mensen niet, als ze zich niet gehoord voelen zetten ze de hakken in het zand. Beperken en regelgeven is soms noodzakelijk, maar er moet wel draagvlak voor zijn. Staatssecretaris Blokhuis heeft dat met zijn Preventieakkoord goed gezien. Nederland is nog niet rijp voor een friskdranktaks, dat vereist meer overleg. Er moet ook nog een hoop worden gepraat voordat wettelijk is geregeld dat veganistisch voedsel alles bevat wat we nodig hebben, maar als genoeg mensen het willen komt het er. Dan wordt veganistisch eten pas echt gezond.