PFAS betekent PolyFluorAlkylStoffen. Dat zijnfluorverbindingen die worden gebruikt voor anti-aanbakpannen, waterdichte jacks, tapijtreinigers, brandblusschuim en nog meer. Fluorverbindingen zijn moeilijk afbreekbaar. Soms is dat een voordeel; als kinderen jarenlang poetsen met fluoridetandpasta wordt hun tandglazuur verrijkt met fluor, daardoor wordt het moeilijker afbreekbaar en krijgen ze geen rotte kiezen. Nadeel is dat de fluorverbindingen uit chemische fabrieken, blusschuim of afval in de natuur terecht komen en daar maar langzaam uit verdwijnen. Idem voor je lichaam: als je ze binnen hebt gekregen duurt het tien tot twintig jaar voor ze weer weg zijn.[i]Het is dus belangrijk om te weten of PFAS kwaad kan.[ii]
Dus ben ik in de wetenschappelijke studies over PFAS gedoken. Na een aantal uren zoeken, lezen, meer zoeken en nog meer lezen krabde ik mij enigszins verbouwereerd achter het oor. De conclusie van het wetenschappelijk onderzoek is namelijk dat PFAS weinig of geen effect heeft op de gezondheid van de mens. We weten nog lang niet genoeg maar dit is wat er nu uitkomt. De Gezondheidsraad zei dat zes jaar geleden ook al ongeveer.[iii] Een oorzakelijk verband tussen PFAS en kanker is twijfelachtig, zelfs bij mensen die er grote hoeveelheden van hebben binnengekregen.[iv] Verder heeft blootstelling van een aanstaande moeder aan PFAS geen of vrijwel geen effect op het geboortegewicht van de baby.[v] Ook een verband met vruchtbaarheid lijkt twijfelachtig, zowel voor vrouwen als voor mannen.[vi] Mensen met veel PFAS in hun bloed hebben een iets hoger cholesterol, maar dat kan komen doordat die mensen ouder zijn;[vii] naarmate je ouder wordt hoopt zich meer PFAS in je bloed op. PFAS lijkt bij mensen weinig of geen effect te hebben op het risico op allerlei ziekten, inclusief kanker.[viii] Bij ratten veroorzaakt PFAS wel leververgroting, maar als je de gebruikte hoeveelheden vertaalt naar mensen moet je dag in dag uit de hoeveelheid PFAS uit een 30-tons vrachtwagen vol verontreinigde bagger naar binnen werken.[ix] Waarschijnlijk gebeurt er dan nog niets, want mensen zijn minder gevoelig voor PFAS dan ratten.[x]
PFAS kwam drie jaar geleden in de publiciteit vanwege de DuPont/Chemours fabriek in Dordrecht. Die stootte een type PFAS uit dat GenX heette. De zorg was dat deze stof kanker kon veroorzaken.[xi] De bewijzen daarvoor zijn twijfelachtig, maar de regering lijkt de regie over het onderwerp intussen te hebben verloren. De rigoureuze maatregelen die de overheid nu neemt tegen PFAS vormen een opmerkelijk contrast met het gebrek aan actie tegen dingen die echt kanker veroorzaken. Laten we het eens over huidkanker hebben. Het optreden daarvan is sinds 1990 verdrievoudigd.[xii] Dat komt vooral omdat mensen de laatste vijftig jaar steeds langer in de felle zon liggen te bakken, zonlicht bevat ultraviolette stralen en die veroorzaken kanker. Dat wist u al, maar wat niet iedereen weet is dat zonnebanken hetzelfde doen. De exploitant van de zonnesalon gaat u dat niet vertellen, die betoogt juist hoe gezond het is.[xiii] Maar wetenschappelijk staat het zo vast als een huis dat de ultraviolette straling van zonnebedden huidkanker veroorzaakt.[xiv] In Australië en Brazilië zijn zonnesalons daarom verboden. Het is hoog tijd dat wij de gezondheid van de burger laten voorgaan boven de gezondheid van de bedrijfstak en ook die salons verbieden. Of op zijn minst een flinke accijns erop heffen, net als op sigaretten.
Als we echt iets tegen kanker willen doen moeten we ook alcohol verder terugdringen; dan krijgen we minder borstkanker en mond- en keelkanker. Verder worden borst- en darmkanker verminderd door meer bewegen en minder obesitas.[xv]De overheid kan daarbij helpen door steden en wegen anders in te richten.
Na twintig jaar inspanningen voor de gezondheid van bedrijven wordt het tijd dat onze regering een ambitieus en goed onderbouwd programma opstelt voor het bevorderen van de gezondheid van burgers. PFAS hoort op zo’n prioriteitenlijst niet thuis, het effect ervan is minimaal. Waarom dan wel een gratuit graafverbod voor de bouw en geen maatregelen tegen zonnebanken, alcohol en gebrek aan beweging? Wellicht omdat zonnen, drinken en de auto pakken eigen keuze is. Polyfluoralkylstoffen klinkt niet alleen griezelig maar we hebben er geen controle over of we ze binnen krijgen, het wordt ons aangedaan. Het voordeel daarvan is wel dat we iemand anders de schuld kunnen geven van onze gezondheidsproblemen. Zo hoeven we ons minder schuldig te voelen over onze eigen ongezonde gewoontes. Ik begrijp dat de overheid bang is voor de wijzende vinger van burgers die een zondebok
[i] Half-lives: 3.5-8.5 y. Olsen G. W. et al (2007). Half-Life of Serum Elimination of Perfluorooctanesulfonate,Perfluorohexanesulfonate, and Perfluorooctanoate in Retired Fluorochemical Production Workers. Environmental Health Perspectives 115, 1298–1305.
[ii] Voor een effect op vruchtbaarheid is nauwelijks of geen bewijs: Bach, C.C. et al. (2016). Perfluoroalkyl and polyfluoroalkyl substances and measures of human fertility: a systematic review. Critical Reviews in Toxicology 46, 735–755.
Effect on BMR: Liu, G. et al. (2018). Perfluoroalkyl substances and changes in body weight and resting metabolic rate in response to weight-loss diets: A prospective study. PLoS Med 15. Ik vind hun conclusies niet overtuigend. Wat zij melden over de bestaande literatuur is grotendeels negatief.
Immunotoxicity in animal models: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22109712
Bewijzen voor effect op foetale ontwikkeling lijken zwak: www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5322271/
Effect on BMR: Liu, G. et al. (2018). Perfluoroalkyl substances and changes in body weight and resting metabolic rate in response to weight-loss diets: A prospective study. PLoS Med 15. Ik vind hun conclusies niet overtuigend. Wat zij melden over de bestaande literatuur is grotendeels negatief.
Immunotoxicity in animal models: www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22109712
Bewijzen voor effect op foetale ontwikkeling lijken zwak: www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5322271/
[iii] Health Council of the Netherlands (2013). Perfluorooctanoic acid and its salts - Evaluation of the carcinogenicity and genotoxicity.
www.healthcouncil.nl/documents/advisory-reports/2013/12/18/perfluorooctanoic-acid-and-its-salts-evaluation-of-the-carcinogenicity-and-genotoxicity
www.healthcouncil.nl/documents/advisory-reports/2013/12/18/perfluorooctanoic-acid-and-its-salts-evaluation-of-the-carcinogenicity-and-genotoxicity
[iv] "the epidemiologic evidence does not support the hypothesis of a causal association between PFOA or PFOS exposure and cancer in humans." Chang, E.T. et al (2014). A critical review of perfluorooctanoate and perfluorooctanesulfonate exposure and cancer risk in humans. Critical Reviews in Toxicology 44, 1–81.
"No association was observed between APFO exposure and kidney, prostate or breast cancers." Raleigh, K.K. et al (2014). Mortality and cancer incidence in ammonium perfluorooctanoate production workers. Occup Environ Med 71, 500–506.
"These results do not support the hypothesis that PFAAs are associated with clinically higher PSA. By inference, they may also fail to provide additional support for the hypothesis that PFAAs are associated with prostate cancer." Ducatman, A., Zhang, J., and Fan, H. (2015). Prostate-Specific Antigen and Perfluoroalkyl Acids in the C8 Health Study Population. J Occup Environ Med 57, 111–114.
Geen relatie met borstkanker: Hurley, S.et al. (2018). Breast cancer risk and serum levels of per- and poly-fluoroalkyl substances: a case-control study nested in the California Teachers Study. Environ Health 17. Dit is case control, dus bewijst weinig, maar wel stukken beter dan Bonefeld-Jorgensen, E.C. et al. (2011). Perfluorinated compounds are related to breast cancer risk in greenlandic inuit: A case control study. Environ Health 10, 88.
PFAS hangt samen met minder darmkanker. Causaliteit ook hier niet bewezen. Innes, K.E., Wimsatt, J.H., Frisbee, S., and Ducatman, A.M. (2014). Inverse association of colorectal cancer prevalence to serum levels of perfluorooctane sulfonate (PFOS) and perfluorooctanoate (PFOA) in a large Appalachian population. BMC Cancer 14, 45.
"No association was observed between APFO exposure and kidney, prostate or breast cancers." Raleigh, K.K. et al (2014). Mortality and cancer incidence in ammonium perfluorooctanoate production workers. Occup Environ Med 71, 500–506.
"These results do not support the hypothesis that PFAAs are associated with clinically higher PSA. By inference, they may also fail to provide additional support for the hypothesis that PFAAs are associated with prostate cancer." Ducatman, A., Zhang, J., and Fan, H. (2015). Prostate-Specific Antigen and Perfluoroalkyl Acids in the C8 Health Study Population. J Occup Environ Med 57, 111–114.
Geen relatie met borstkanker: Hurley, S.et al. (2018). Breast cancer risk and serum levels of per- and poly-fluoroalkyl substances: a case-control study nested in the California Teachers Study. Environ Health 17. Dit is case control, dus bewijst weinig, maar wel stukken beter dan Bonefeld-Jorgensen, E.C. et al. (2011). Perfluorinated compounds are related to breast cancer risk in greenlandic inuit: A case control study. Environ Health 10, 88.
PFAS hangt samen met minder darmkanker. Causaliteit ook hier niet bewezen. Innes, K.E., Wimsatt, J.H., Frisbee, S., and Ducatman, A.M. (2014). Inverse association of colorectal cancer prevalence to serum levels of perfluorooctane sulfonate (PFOS) and perfluorooctanoate (PFOA) in a large Appalachian population. BMC Cancer 14, 45.
[v] Negri, E. (2017). Exposure to PFOA and PFOS and fetal growth: a critical merging of toxicological and epidemiological data. Critical Reviews in Toxicology 47, 489–515.
[vi] “In men, there is little evidence of an association between PFAS exposure and semen quality or levels of reproductive hormones. For PFOS and PFOA, the literature indicates an association with female fecundability in parous women, which is most likely not causal.” Bach, C.C. et al (2016). Perfluoroalkyl and polyfluoroalkyl substances and measures of human fertility: a systematic review. Critical Reviews in Toxicology 46, 735–755.
[vii] Kerger, B.D., Copeland, T.L., and DeCaprio, A.P. (2011). Tenuous dose-response correlations for common disease states: case study of cholesterol and perfluorooctanoate/sulfonate (PFOA/PFOS) in the C8 Health Project. Drug and Chemical Toxicology 34, 396–404.
[viii] "In general, no consistent association between serum fluorochemical levels and adverse health effects has been observed." Lau, C. et al (2007). Perfluoroalkyl Acids: A Review of Monitoring and Toxicological Findings. Toxicol Sci 99, 366–394.
EFSA concludeerde wel dat hoge gehaltes aan PFAS in het bloed bij kinderen leiden tot minder vorming van antilichamen na vaccinatie maar niet tot meer infectieziekten. Knutsen, H.K. et al. (2018). Risk to human health related to the presence of perfluorooctane sulfonic acid and perfluorooctanoic acid in food. EFSA Journal 16, p. 142-145.
EFSA concludeerde wel dat hoge gehaltes aan PFAS in het bloed bij kinderen leiden tot minder vorming van antilichamen na vaccinatie maar niet tot meer infectieziekten. Knutsen, H.K. et al. (2018). Risk to human health related to the presence of perfluorooctane sulfonic acid and perfluorooctanoic acid in food. EFSA Journal 16, p. 142-145.
[ix] Effect trad bij ratten op vanaf 1.94 mg PFOA per kg lichaamsgewicht per dag. Voor een mens van 60 kg is dat 116.4 mg of 116400 microgram. Dat is 25 ton bagger met een gehalte van 46 microgram/kg (460 x zo hoog als de norm van 0.1 microgram per kg). Ik laat hier buiten beschouwing dat de norm is afgeleid niet via mg/kg/d maar via bloedwaarden. Ook dan blijft de norm van 0.1 microgram per kg bagger extreem laag.
[x] “Rat en muis zijn extra gevoelig voor levertoxiciteit door PFOA”. Zeilmaker, M.J., Janssen, P., and Versteegh, A. (2016). Risicoschatting emissie PFOA voor omwonenden, Locatie: DuPont/Chemours, Dordrecht, Nederland (RIVM). P. 17
[xi] Volkskrant, 20 juli 2016. Dordtse fabriek stoot kankerverwekkende stof uit. www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/dordtse-fabriek-stoot-kankerverwekkende-stof-uit~b3909d69/
[xii] Integraal Kankercentrum Nederland. Huidkanker, Incidentie, Invasief, ESR-gecorrigeerd voor veroudering. www.iknl.nl/nkr-cijfers
[xiii] Sunworld. Breaking news: Een nieuwe kijk op de zonnebank. https://sun-world.nl/
[xiv] Barton, M.K., 2014. Indoor tanning increases melanoma risk, even in the absence of a sunburn. CA A Cancer Journal for Clinicians 64, 367–368
World Health Organization. Restricting the use of sunbeds to prevent skin cancer. Bulletin of the World Health Organization 2017;95:798-799 www.who.int/bulletin/volumes/95/12/17-021217/en/
Héry, C. et al. (2010). A Melanoma Epidemic in Iceland: Possible Influence of Sunbed Use. Am J Epidemiol 172, 762–767.
World Health Organization. Restricting the use of sunbeds to prevent skin cancer. Bulletin of the World Health Organization 2017;95:798-799 www.who.int/bulletin/volumes/95/12/17-021217/en/
Héry, C. et al. (2010). A Melanoma Epidemic in Iceland: Possible Influence of Sunbed Use. Am J Epidemiol 172, 762–767.
[xv] Bayo, J. et al (2019). SEOM clinical guidelines to primary prevention of cancer (2018). Clin Transl Oncol 21, 106–113.
Abar, L. et al. (2018). Height and body fatness and colorectal cancer risk: an update of the WCRF–AICR systematic review of published prospective studies. Eur J Nutr 57, 1701–1720.
Zhang, X. et al. (2019). Physical activity reduces colorectal cancer risk independent of BMI—A two-sample Mendelian randomisation study. BioRxiv 798470.
Abar, L. et al. (2018). Height and body fatness and colorectal cancer risk: an update of the WCRF–AICR systematic review of published prospective studies. Eur J Nutr 57, 1701–1720.
Zhang, X. et al. (2019). Physical activity reduces colorectal cancer risk independent of BMI—A two-sample Mendelian randomisation study. BioRxiv 798470.