Nieuwe medicijnen kunnen ervoor gaan zorgen dat obesitas over tien tot twintig jaar de wereld uit is. Wat gaat dat voor gevolgen hebben?
Tot voor kort leek er tegen obesitas geen kruid gewassen te zijn. Minder eten en meer bewegen lukte de meeste mensen niet, diëten werkten niet en veilige en effectieve medicijnen tegen vetzucht waren er niet. Het enige waar mensen fors van afvielen was maagverkleining. Maar nu zijn er nieuwe geneesmiddelen die wel werken. Het zijn imitatiehormonen die ervoor zorgen dat de maag langer vol blijft. Ze werken ook in op de hersenen, zodat mensen minder trek hebben. Daardoor vallen ze twintig tot dertig kilo af en dat gewicht lijkt eraf te blijven zolang ze het middel nemen.[1][2] Voor obese mensen gaat de wereld veranderen, met grote gevolgen.
Er wordt wel veel geprotesteerd tegen deze manier van afvallen. Sommige diabetespatiënten hebben deze imitatiehormonen echt nodig om hun bloedsuiker te verlagen. Zij kunnen er nu niet aan komen omdat alles wordt opgekocht om af te vallen. In plaats daarvan zouden we het echte probleem moeten aanpakken en onze dik makende omgeving moeten veranderen. Dat klinkt mooi en ik ben er helemaal voor, maar ik vrees dat het niet gaat gebeuren; onze overheid heeft nog niet eens een suikertaks op frisdranken ingevoerd. Ook de bijwerkingen van de imitatiehormonen zoals braken en diarree worden vaak als bezwaar genoemd. Maar dat gaat meestal binnen een paar weken over en ernstiger bijwerkingen zijn tot nu toe zeldzaam.[3] Tegenover die bijwerkingen staat dat afvallen leidt tot minder hartinfarcten en beroertes[4] en tot minder kanker.
Er zullen ongetwijfeld nog schadelijke bijwerkingen van deze middelen boven tafel komen,[5] maar dat gaat obese mensen er niet van weerhouden ze ten koste van alles te bemachtigen. Dik zijn is letterlijk en figuurlijk een zware last. Obesitas geeft niet alleen lichamelijke klachten maar heeft ook vergaande sociale gevolgen; het kan de weg afsnijden naar vriendschap, liefde, seks en naar een baan.[6] Een onderzoek van een Amerikaanse chirurg illustreerde hoe erg het is om extreem obees te zijn.[7] Hij vroeg patiënten die na een maagverkleining blijvend meer dan vijftig kilo waren kwijtgeraakt, hoe ze het zouden vinden om weer hun oude gewicht te krijgen. Gegeven de keuze zeiden ze allemaal dat ze nog liever doof werden of onder de puisten zouden zitten. Sommigen zouden zelfs nog liever blind worden of een been willen missen.
Geen wonder dus dat het aantal operaties voor maagverkleining stijgt.[8] Patiënten vallen er zo’n dertig kilo van af, [9] maar de ingreep brengt risico’s met zich mee[10] en kan nog jarenlang onaangename bijwerkingen veroorzaken. De situatie lijkt op die van patiënten die veertig jaar geleden een hartaanval hadden overleefd. Dokters hadden hen weinig te bieden behalve een darmoperatie waardoor het slechte LDL-cholesterol in hun bloed spectaculair afnam en daarmee de kans op een infarct. [11] Daarna kwamen de statinetabletten, die de kans op een hartinfarct minstens zoveel verlaagden, en toen wou natuurlijk niemand meer zo’n darmoperatie.
Maagverkleining zal dezelfde weg gaan.[12] De nieuwe middelen zijn nu nog te duur; een maagverkleining kost eenmalig tienduizend euro,[13] voor de imitatiehormonen ben je dat om de paar jaar kwijt.[14] Over tien jaar verlopen echter de eerste patenten,[15] dan gaat de prijs omlaag en neemt het aantal maagverkleiningen drastisch af. Misschien kunnen die chirurgen zich dan laten omscholen tot plastisch chirurg. Als iemand namelijk dertig kilo afvalt hangen er lappen uitgerekte huid op buik, dijen, armen en borsten.[16] Plastisch chirurgen kunnen dat weer straktrekken. Ook andere specialisten zullen van specialisme moeten wisselen. Het aantal patiënten met diabetes zal spectaculair afnemen, hart- en vaatziekten gaan omlaag, leververvetting, kanker en nierziekten nemen af en er hoeven minder kunstknieën te worden geplaatst.
Ook bedrijven zullen het gaan merken als de obesitas-epidemie ten einde loopt. De beurskoers van fabrikanten van diabeteshulpmiddelen zoals insulinepompen gingen deze zomer al flink omlaag.[17] Voor producenten van apneu-apparaten zijn de vooruitzichten ook slecht. Nogal wat obese mensen kunnen ‘s nachts zo nu en dan geen lucht krijgen doordat hun luchtweg dichtklapt.[18] Een apneu-apparaat helpt daartegen doordat het tijdens de slaap lucht in de neus blaast. Philips is daar groot in, maar die business kunnen ze beter afbouwen, helemaal los van de narigheid die ze er nu al mee hebben.
De markt voor vermageringsboeken en -diëten gaat ook krimpen. Hoe kan het dan dat de beurskoers van WeightWatchers stijgt? Dat komt omdat ze een manier hebben gevonden om hun klanten de nieuwe obesitasmedicijnen te verkopen buiten hun eigen dokter om.[19]
Veel nieuw-slanken zullen nieuwe kleren kopen en op zoek gaan naar de liefde die ze vaak hebben moeten ontberen. Daar gaan H&M en Tinder goed garen bij spinnen. Maar de echte winnaars zijn al die mensen die de last van de obesitas van zich af kunnen schudden.
[1] Jastreboff, Ania M. et al. 2022. ‘Tirzepatide Once Weekly for the Treatment of Obesity’. New England Journal of Medicine https://doi.org/10.1056/NEJMoa2206038
[2] Jastreboff, Ania M et al. 2023. “Triple–Hormone-Receptor Agonist Retatrutide for Obesity — A Phase 2 Trial.” New England Journal of Medicine 389: 514-526. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2301972 .
[3] Prof Cees Tack: ‘ik ben er wel van overtuigd dat ze veilig zijn. Er zijn al zo veel trials met mensen die al meer dan vijf jaar zijn behandeld. De cumulatieve blootstellingsgegevens zijn enorm.’ In: Lara Harmans, 2023. “Een gesprek over afslankmedicatie in de praktijk.” NTvG 167: C5509. www.ntvg.nl/artikelen/het-moet-geen-cosmetische-behandeling-zijn
[4] www.novonordisk.com/news-and-media/news-and-ir-materials/news-details.html?id=166301
[5] There is a signal for thyroid and pancreatic cancer on GLP-1 agonists. But thyroid cancer is rare, the excess on GLP-1 receptor agonists is ~ 0.3 cases/1000 person years.
Drab, Scott R. 2016. “Glucagon-Like Peptide-1 Receptor Agonists for Type 2 Diabetes: A Clinical Update of Safety and Efficacy.” Current Diabetes Reviews, CADTH Rapid Response Reports, 12 (4): 403–13. www.eurekaselect.com/article/72721
Smits, Mark M., and Daniël H. Van Raalte. 2021. “Safety of Semaglutide.” Frontiers in Endocrinology 12. www.frontiersin.org/articles/10.3389/fendo.2021.645563
[6] Puhl R. Bias, discrimination, and obesity. Obes Res. 2001. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11743063/
Kolotkin RL. Obesity and Sexual Quality of Life Obesity 2006. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16648619/
Latner JD. Stigmatized Students: Age, Sex, and Ethnicity Effects in the Stigmatization of Obesity Obesity 2005. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16076992/
[7] Rand, C.S.W, and A. M. C MacGregor. 1991. “Successful Weight Loss Following Obesity Surgery and the Perceived Liability of Morbid Obesity.” Int J Obesity 15: 577. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1835716/
[8] www.rtlnieuws.nl/lifestyle/gezondheid/artikel/4286241/10-jaar-tijd-drie-keer-zoveel-maagverkleiningen-operatie
[9] van de Laar, Arnold W. et al. 2019. “The Dutch Bariatric Weight Loss Chart: A Multicenter Tool to Assess Weight Outcome up to 7 Years after Sleeve Gastrectomy and Laparoscopic Roux-En-Y Gastric Bypass.” Surgery for Obesity and Related Diseases 15 (2): 200–210. https://doi.org/10.1016/j.soard.2018.11.024
[10] www.thuisarts.nl/maagverkleining/ik-ben-te-zwaar-en-denk-na-over-maagverkleining
[11] Buchwald, H., et al. 1990. “Effect of Partial Ileal Bypass Surgery on Mortality and Morbidity from Coronary Heart Disease in Patients with Hypercholesterolemia. Report of the Program on the Surgical Control of the Hyperlipidemias (POSCH).” The New England Journal of Medicine 323 (14): 946–55. https://doi.org/10.1056/NEJM199010043231404 .
[12] In de VS is dat al begonnen: “As a bariatric surgeon, we're seeing a 20%-30% reduction in volume since the advent of these medications.” www.medscape.com/viewarticle/996189?reg=1&icd=login_success_email_match_norm#vp_6 In Nederland hoor ik vanuit een bariatrisch chirurgisch centrum vergelijkbare signalen (email 7 okt 2023)
[13] www.mmc.nl/obesitascentrum/kosten-maagverkleining/
[14] Semaglutide (Ozempic off-label), 2 mg/week, €2473 per jaar; Semaglutide (Wegovy), 2.4 mg/week, €4408 per jaar; Tirzepatide (Mounjaro, off-label), 15 mg/week, €5325/y. www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/s/semaglutide www.farmacotherapeutischkompas.nl/bladeren/preparaatteksten/t/tirzepatide
[15] ‘Tirzepatide patents estimated to expire beginning in 2031’ https://clarivate.com/wp-content/uploads/dlm_uploads/2021/12/XBU775182229-Drugs-to-Watch-2022-Report-v9.pdf ‘Novo’s U.S. patent for semaglutide expires in 2032.’ www.morningstar.com/stocks/obesity-drug-stocks-time-buy
[16] Monpellier, Valerie M. et al. 2019. “Body Contouring Surgery after Massive Weight Loss: Excess Skin, Body Satisfaction, and Qualification for Reimbursement in a Dutch Post–Bariatric Surgery Population.” Plastic and Reconstructive Surgery 143 (5): 1353. https://doi.org/10.1097/PRS.0000000000005525 .
[17] www.barrons.com/articles/weight-loss-drugs-obesity-eli-lilly-novo-nordisk-bcd3dd6e
www.dailymail.co.uk/news/article-12421267/Ozempic-novo-nordisk-weightwatchers.html
[18] ‘58% of moderate to severe [apnea] is due to overweight and obesity’. Young, Terry, Paul E. Peppard, and Shahrad Taheri. 2005. “Excess Weight and Sleep-Disordered Breathing.” Journal of Applied Physiology 99 (4): 1592–99. https://doi.org/10.1152/japplphysiol.00587.2005
[19] https://fd.nl/samenleving/1475978/hoe-een-tiktok-dieettrend-de-farmaceutische-industrie-op-zijn-kop-zet