Grieppandemie

In de zaal zaten 200 afgevaardigden van ziekenhuizen, geneesmiddelenfabrikanten, horeca, kruideniers, levensmiddelenfabrieken, verzekeraars, gemeenten, ministeries en nutsbedrijven. De kleurige uniformen van hoge politie- en brandweerfunctionarissen gaven het geheel iets vrolijks, maar het was toepasselijker geweest als de twee vertegenwoordigers van het begrafeniswezen hun uniformen hadden aangetrokken, want het onderwerp was niet vrolijk.

Op de televisie hoor je nooit meer iets over vogelgriep. Volgens het kabinet is het echter aannemelijk dat er een grieppandemie komt, en dat die catastrofale gevolgen zal hebben (1). Ook in Engeland wordt een grieppandemie gezien als Top Risk in National Security (2). Bij het Engelse ministerie van Volksgezondheid werken 50 man aan de voorbereidingen voor zo een pandemie, want er komt heel wat bij kijken (3), ook juridisch. Er moet bijvoorbeeld een nieuwe wet op de crematie klaarliggen, zodat als het zover is de overledenen snel maar legaal kunnen worden gecremeerd.

Wat is griep ook alweer?

Een paar dagen snotteren komt niet door het griepvirus. Echte griep oftewel influenza gaat gepaard met flinke koorts, hoesten, hoofdpijn en spierpijn, en je kunt er weken beroerd van zijn. Sterfgevallen zijn zeldzaam en betreffen vooral ouderen (4). Daarom worden ouderen jaarlijks tegen griep ingeënt.

Vogels kunnen ook griep krijgen. Die wordt veroorzaakt door een broertje van ons griepvirus. Dit vogelgriepvirus infecteert zelden mensen. Dat komt omdat het zich niet goed aan mensenlongen kan hechten. Als je het inademt blaas je het dus gemakkelijk weer uit. Maar als het vogelgriepvirus een beetje zou veranderen kan het de mensenlong wel vastpakken (5). Dan dringt het binnen in ons lichaam en gaat zich vermenigvuldigen. Als zo een griepvirus ontstaat kan het een pandemie veroorzaken.

Zo een grieppandemie kan nog 100 jaar uitblijven maar kan ook morgen beginnen.
De vraag is hoe erg het dan wordt. Aan de Spaanse griep van 1918 stierven wereldwijd 50 tot 100 miljoen mensen (6). Bij de grieppandemie van 1957 daarentegen liep het los met de ernst en de sterfte, net als bij de laatste wereldwijde grieppandemie, de Hongkonggriep van 1968. Bij de voorbereiding op een nieuwe grieppandemie gaat de overheid uit van de Spaanse griep. Maximaal zouden dan 5 miljoen mensen ziek kunnen worden, waarvan maximaal 1,5 procent sterft. Dat zijn 80.000 doden. De Engelsen zijn pessimistischer: ze rekenen met 50 procent zieken, waarvan maximaal 2,5 procent sterft. Voor Nederland zouden dat 200.000 doden zijn.

Deze schattingen zijn allemaal gebaseerd op de pandemie van 1918. Maar wat gaat het huidige vogelgriepvirus doen als het besmettelijk wordt voor mensen? In de laatste 5 jaar hebben wereldwijd slechts 400 mensen vogelgriep gekregen, meestal door contact met zieke kippen. Het huidige vogelvirus dringt dus uiterst zelden bij mensen binnen. Maar van die 400 zieken is maar liefst 60 procent overleden (7). Een tijd lang werd gedacht dat er ook veel ongeregistreerde patiënten bestonden bij wie de vogelgriep onschuldig was verlopen. Nieuw onderzoek wees echter uit dat er geen onschuldige vorm van vogelgriep bestaat (8,9,10). Weinig mensen krijgen het, maar wie het krijgt wordt ernstig ziek en heeft grote kans eraan te sterven. Wat als dit vogelgriepvirus muteert en massaal mensen aansteekt? Experts denken dat niet 1,5  tot 2,5 procent maar 14 tot 33 procent van die zieken zal sterven. Voor Nederland zouden dat meer dan een miljoen mensen zijn.

Overheden willen deze cijfers liever niet horen. De reden daarvoor is heel menselijk. Op een pandemie met 80.000 doden kun je je nog voorbereiden. Een hoop bedrijven zullen dan onderbezet zijn, net als in de Kerstweek, maar er blijft water uit de kraan komen, de supermarkten leveren simpel maar voedzaam eten en iedereen die echt benzine nodig heeft krijgt het (11). Maar als er een miljoen mensen doodgaan en er nog eens 4 miljoen doodziek in bed liggen houdt alles op; daar valt niet tegen te plannen.
Toch denk ik dat de overheid ook dit scenario onder ogen moet zien. Je kop in het zand steken lost niets op.

Voetnoten:

1) Nationale Risicobeoordeling: grieppandemie groot risico.  > Rol van de rijksoverheid bij grieppandemie Handout Workshop 8, dia 4. De waarschijnlijkheid van een ernstige grieppandemie ligt precies op de grens tussen “Mogelijk” en “Waarschijnlijk”. Ik heb dit vertaald als 'aannemelijk'.

2) Shirley-Quirk H. Preparing for a pandemic in the UK.  > Preparing for a pandemic in the UK Handout, dia 3.

3) Engelse voorbereidingen voor grieppandemie

4) Per seizoen bezoeken 163.700 personen met een influenza-achtig ziektebeeld de huisarts. Volgens de CBS Doodsoorzakenstatistiek zijn in 2003 166 mensen overleden aan influenza. Vermoedelijk is dit wel een onderschatting.

5) Russell CJ, Webster RG. The genesis of a pandemic influenza virus. Cell. 2005. 

6) Johnson NP. Updating the accounts: global mortality of the 1918-1920 "Spanish" influenza pandemic. Bull Hist Med. 2002. 

7) Maar van die 400 zieken is maar liefst 60 procent overleden

8) Vong S. Low frequency of poultry-to-human H5N1 virus transmission, southern Cambodia, 2005. Emerg Infect Dis. 2006.

9)Ortiz JR. Lack of evidence of avian-to-human transmission of avian influenza A (H5N1) virus among poultry workers, Kano, Nigeria, 2006. J Infect Dis. 2007.

10) Li FC. Finding the real case-fatality rate of H5N1 avian influenza. J Epidemiol Community Health. 2008

11) Peter Wakkie, Raad van Bestuur Ahold, en Joost van Roost, president directeur Exxon: Albert Heijn en Exxon hebben scenario’s om ons te voorzien van eten en benzine in geval van een grieppandemie. In: “Grieppandemie: Wees voorbereid”. Video-DVD, Ministerie van WVS, 2008.