Gentechsoja mag

De EU mag genetisch gemodificeerde Amerikaanse soja gaan importeren. De Kamer was tegen, maar minister Verburg stemde in Brussel vóór, net als de meeste andere landbouwministers. Volgend jaar krijgen onze varkens dus gentechsoja, want soja is vooral veevoer. Varkensteelt is slecht voor het klimaat, maar is gentechsoja onveilig?

Het verlossende woord daarover moet komen van EFSA, de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid. EFSA heeft het moeilijk. Ze zijn gestationeerd ergens in Italië “in the middle of nowhere”, ze hebben te veel werk en te weinig mensen, en ze worden door de politiek onder druk gezet (1). Die druk is niet wat u denkt: het zijn de tegenstanders van genetisch gemodificeerde landbouw zoals Italië en Oostenrijk die EFSA pressen om een negatief oordeel over gentech te vellen. EFSA houdt echter de rug recht en blijft bij zijn conclusie: aan gentech soja kleeft geen gevaar. Is dat waar?

Om dat te kunnen beoordelen moet je eerst beseffen dat er van planten en dieren, net als van auto’s, doorlopend nieuwe modellen verschijnen. Uiterlijk blijven die planten en dieren hetzelfde– tenzij de consument ineens blauwe paprika’s wil–, maar van binnen worden ze door kwekers en fokkers doorlopend gemoderniseerd. De markt vraagt om meer weerstand tegen insecten en schimmels, hogere opbrengst en langere houdbaarheid, en de kwekers leveren dat.

Dat moderniseren van planten is niet nieuw. Tussen onze tarwe en het wilde gras waar het mee begon zit tienduizend jaar ontwikkelingswerk. De ontwikkeling van nieuwe modellen van planten en dieren gaat de laatste honderd jaar wel sneller, net als die van voertuigen en wapens. Oorspronkelijk werden appels of koeien alleen veranderd door kruisen, waarbij je uit de onderdelen van twee ouders een nieuw kind bouwt. Het DNA dat de eigenschappen van een organisme bepaalt, kan ook spontaan veranderen door een mutatie. Zo kan een zwarte moedermuis ineens een wit mutantje werpen. Sinds het midden van de vorige eeuw helpen kwekers de natuur een handje door het DNA te muteren met radioactieve of kankerverwekkende chemicaliën; veel planten en dieren die we dagelijks eten zijn op die manier ontstaan.

En toen kwam 30 jaar geleden de moderne biotechnologie. Die werkte subtieler dan de klassieke veredeling, maar je kon er een levend wezen ingrijpend mee veranderen. Europeanen vonden dat een eng idee. Na 30 jaar lijken die moderne planten en beesten echter niet gevaarlijker te zijn dan de klassieke modellen. Je kunt weliswaar met behulp van biotechnologie giftig voedsel maken, maar een whiskyfabriek zou ook Molotovcocktails kunnen maken en toch gebeurt dat niet. Gentechvoedsel dat aan alle Europese regels voldoet is niet gevaarlijk.

Toch blijft Greenpeace tegen gentech. Eén van hun argumenten is dat je nooit 100% zeker weet of het geen kwaad kan. Dat is waar, maar mijn fietsstuur kan ook afbreken en toch blijft ik daar niet voor thuis. In theorie kan alles om ons heen breken, ontsporen of ontploffen, maar met goede regels en controleurs houden we dat redelijk in de hand.

Greenpeace zegt ook dat de biotechnologie te veel macht over ons eten verschaft aan industrieën zoals Monsanto. Dat is een reëel risico, maar het verbieden van gentechvoedsel helpt daar niet tegen. Het is alsof je als leraar het kopiëren van internet wilt voorkomen door alleen werkstukken te accepteren die met de hand zijn geschreven. De scholier haalt zijn materiaal toch van internet en schrijft alleen het eindresultaat met de pen over. Datzelfde gebeurt nu met gentech. In plaats van gentech krijgen we nu cisgenese en reverse breeding (2), die leiden tot nieuwe planten en dieren zonder te tellen als genetische modificatie. Het verzet tegen deze ontwikkeling is futiel. De rest van de wereld is al lang om, en Europa zal volgen.

Verzet tegen de moderne biotechnologie helpt niet om onze voedselvoorziening veilig te stellen voor de Monsanto’s van deze wereld. Wat we moeten doen is het kapitalisme stevig onder controle houden met wetgeving en toezicht in plaats van te vertrouwen op marktwerking. Regeringen moeten niet terugtreden maar optreden. Intussen kunnen onze varkens en wij zelf gentechsoja eten zonder gevaar voor de gezondheid.

Voetnoten:
1. De problemen bij EFSA kwamen in de publiciteit naar aanleiding van de kritische afscheidsbrief van wetenschappelijk directeur Herman Koëter aan EFSA. Zie
Voor de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van de biotechnologie zie:Achtergrondstudies Trendanalyse Biotechnologie 2007 – Kansen en Keuzes.

2. Gezamenlijke notitie van de Commissie Biotechnologie bij Dieren (CBD), de Commissie Genetische Modificatie (COGEM) en de Gezondheidsraad. Mei 2007. P 75-77.