22-06-2013 Zoete verhaaltjes

Het grote EU-rapport over de zoetstof aspartaam komt er aan, in november moet het klaar zijn.[1]Dat is later dan gepland, maar de Europese Voedsel Veiligheids Autoriteit EFSA laat niets onbeproefd om consensus te krijgen over dit heikele onderwerp. Wat is aspartaam? Is het goed of slecht?[2] En wat maakt het tot zo’n precair onderwerp?

Aspartaam is een zoetstof zonder calorieën. Het zit in dranken, snoep, kauwgum, tandpasta en zoetjes zoals Canderel. Kinderen worden van frisdrank of limonade met zoetstof niet dik, en van dranken met suiker wel.[3]Als je iets zoets wilt drinken is aspartaam dus beter voor de lijn. Maar is het veilig?

Om die vraag te beantwoorden moeten we eerst weten wat er in aspartaam zit. Aspartaam bestaat uit kleine, zoet smakende stukjes eiwit. Die worden verteerd en daarna is er geen verschil meer met eiwit uit melk, vlees of bonen. Verder zit er in aspartaam methanol. Dat klinkt gevaarlijk, spiritusdrinkers worden blind van methanol. Maar giftigheid is een kwestie van hoeveelheid; in fruit zit ook methanol, maar niet genoeg om schade te doen. Een liter light frisdrank met aspartaam levert evenveel methanol als een halve appel.[4]Methanol uit aspartaam is geen probleem.

Als aspartaam te lang staat, bijvoorbeeld als light frisdrank over de datum raakt, ontstaat er diketopiperazine. Dat is een cirkelvormig eiwitje. Het zit van nature in bier, koffie en broodkorst.[5]Het is een onschuldige stof; je kunt levenslang zeventien liter overjarige light frisdrank per dag drinken zonder een schadelijke hoeveelheid diketopiperazine binnen te krijgen.[6][7]

Je kunt nooit vaststellen dat aspartaam veilig is alleen op grond van wat erin zit. Er moet ook onderzocht worden wat er gebeurt met de gezondheid van mensen of dieren die het langdurig consumeren. Er zijn honderden van die studies gedaan en er is bij honderdduizenden mensen gekeken of degenen die veel aspartaam binnen kregen meer ziekten kregen. Die cijfers zijn door vele experts bekeken en die concludeerden dat aspartaam geen risico oplevert.[8]

Toch denken veel mensen bij aspartaam aan kanker. Hoe komt dat? Vermoedelijk komt dat voort uit de geschiedenis van de allereerste zoetstof, sacharine. Sacharine bestaat al een eeuw. Vijftig jaar geleden bleek dat ratten van sacharine blaaskanker konden krijgen. Apen of muizen kregen dat niet en mensen die veel sacharine gebruikten ook niet. De verklaring bleek simpel.[9]Gegeten sacharine verzamelt zich in de blaas voordat het wordt uitgeplast, en de onderzoekers hadden aan die ratten zulke enorme hoeveelheden  sacharine gevoerd dat het in hun blaas spontaan kristalletjes vormde. De binnenbekleding van de blaas werd daardoor als het ware gezandstraald. Daarom moest de blaas steeds weer nieuwe cellen maken om de kapotte plekken te repareren. Vaak nieuwe cellen maken vergroot op den duur de kans op mutaties en daarmee op kanker. Die blaaskanker was een artefact, veroorzaakt door enorme hoeveelheden sacharine bij een daarvoor gevoelige diersoort.

De experts waren daardoor gerustgesteld,[10] maar aan zoetstoffen bleef de verdenking van kanker hangen. Sommige mensen zijn daar ongerust over en maken er een levenswerk van om die ongerustheid te verspreiden. Een van hen is Corinne Gouget, Franse schrijfster van een veel verkocht boekje over E-nummers.[11]Aspartaam heeft een E-nummer. Volgens Gouget is de beoordeling van E-nummers één samenzwering van fabrikanten, overheid en corrupte experts. Bij E 507, zoutzuur, waarschuwt ze:“veroorzaakt blijvend letsel aan de ogen”. Dat is waar als iemand geconcentreerd zoutzuur in zijn gezicht gegooid krijgt. Maar maagzuur is zoutzuur, en je maakt voor de spijsvertering dagelijks meer zoutzuur aan dan je ooit uit eten kunt binnenkrijgen. De argumenten tegen aspartaam zijn niet veel beter.

Ik word hier wel eens mismoedig van. Ik geloof zeker dat fabrikanten trucs uithalen om hun producten aan de man te brengen, maar daar staat een grondige bewaking door de overheid tegenover, en weinig E-nummers liggen zo onder het vergrootglas als aspartaam. De EU etenswaakhond EFSA onderzoekt het al tien jaar, en iedereen mag meepraten. Die reacties worden beantwoord en alles komt op internet; EFSA is volkomen transparant.[12] Toch zien Gouget en haar geestverwanten overal samenzweringen. Zo zegt ze dat ze uit de ouderlijke macht is ontzet omdat ze haar kinderen biologische voedingsmiddelen gaf en geen frisdrank met aspartaam.[13]Het is verschrikkelijk als je kinderen bij je worden weggehaald, maar hier speelde natuurlijk iets anders.

Er zijn allerlei valide redenen om geen frisdrank met aspartaam te willen. Ik drink het zelf niet, ik houd niet van frisdrank, ik drink liever kraanwater. Sommige mensen willen geen eten uit pakjes en zakjes, inclusief E-nummers, ze maken het liever zelf klaar. Niets op tegen! Maar dat staat ver weg van de duizenden internetsites die betogen dat aspartaam vergif is, en die iedereen die dat niet gelooft uitmaken voor leugenaar en bedrieger. Het nieuwe,grote, zorgvuldige EU-rapport over aspartaam gaat dat niet veranderen. Maar wat dan?