15 september - Vetten met een rare knik

Het ging om Conjugated Linoleic Acid, afgekort CLA. Van CLA zou je afvallen en tegelijk meer spieren krijgen. Onafhankelijke experts verwijzen die beweringen naar de prullenmand,[i]maar dankzij mazen in de Europese wetgeving kan CLA in Nederland toch worden verkocht.[ii]Een pot capsules kost bij de drogist €22,90. Daarvan is minstens €16 winst.[iii]

CLA is een transvet, en het vereist wat kennis van vetten om te  begrijpen waarom de Australische  overheid daar zorgen over had. Vetten heb je in soorten. De onverzadigde vetten hebben een knik in hun kleinste deeltjes, de moleculen.Verzadigde vetten hebben geen knik, hun moleculen zijn recht. Een derde soort vetten, de transvetten, hebben ook een knik, maar een rare, alsof iemand heeft geprobeerd die knik weer recht te buigen. Vroeger werden transvetten chemisch gefabriceerdomdat je er goedkoop koekjes en margarine mee kon maken. Dat hield 15 jaar geleden op toen transvetten slecht bleken te zijn voor het cholesterol in het bloed, en voor het hart.

We eten nog wel natuurlijke transvetten, waaronder CLA. Die transvetten worden gemaakt door bacteriën in de pens van de koeen er komen kleine beetjes van in melk, kaas en rundvlees. Natuurlijk transvetten zouden volgens de zuivelindustrie veel gezonder zijn dan de industriële transvetten die fabrikanten ooit in grote hoeveelheden in koekjes en margarine stopten.Vandaar dat de drogist potten CLA verkoopt. Die komt overigens niet uit melk, dat zou te duur worden; het wordt industrieel gefabriceerd. In 2010 toonden wij aan dat CLA,net als chemische transvetten,het slechte cholesterol in het bloed verhoogt en het goede cholesterol verlaagt.[iv]De verkoop leed daar niet zichtbaar onder.

Omdat er op CLA goed wordt verdiend wilde een Duitse fabrikant yoghurt, koekjes en chocola met CLA gaan verkopen in Australië, ‘voor de slanke lijn.’[v] De Australische Voedsel en Waren Autoriteit verbood dat, er kwam een proces, en ik mocht getuigen wat het effect van CLA is op het cholesterol en de kans op een hartinfarct.

Dus stond ik 10 juli vanaf half acht ’s morgens via een videolink in de Amsterdamse Zuidaste getuigen voor het Administrative Appeals Tribunal in Sidney. Dat ging niet geweldig. Ik had mij met hulp van collega’s goed voorbereid,[vi] en ik kon bewijzen dat CLA een klein maar niet verwaarloosbaar risico op een hartinfarct veroorzaakte. Maar de rechtszaak was al twee dagen aan de gang en ik had gemist wat er gezegd was in de zaal en in de wandelgangen. Wij hadden het nieuwe rapport van de tegenpartij grondig geanalyseerd, ik kon bewijzen dat het niet klopte – en toen bleek het te zijn teruggetrokken en werd ik ondervraagd over een heel ander rapport. Ook moest ik ineens live in debat met de Australische getuige-deskundige van de tegenpartij; die was daar beter op voorbereid en wist de agenda te bepalen.

Op weg naar buiten wist ik wat ik had moeten zeggen, maar wat heb je daaraan? Onze rapporten waren grondig terwijl in die van de tegenpartij allerlei rekenfouten stonden. Ook hadden ze sommige studies weggelaten en andere dubbel geteld. Maar net als in een verkiezingsdebat is gelijk hebben onvoldoende, je moet het kunnen brengen.De tegenpartij was onderdeel van BASF, het grootste chemieconcern ter wereld. Ze hadden dus tijd en geld in overvloed gehad om zich voor te bereiden. Toch hadden wij gelijk, en zij niet.

Op 24 augustus om 1.55 uur kwam de mail binnen met de uitspraak.[vii]Ik was verbaasd en verheugd: het tribunaal stelde de Voedsel en Waren Autoriteitin het gelijk, en mij dus ook. Mijn redding was waarschijnlijk geweest dat er een echte wetenschapper in het tribunaal zat, een hoogleraar gespecialiseerd in de werking van geneesmiddelen. Kennelijk hechtte hij meer aan cijfers dan aan soundbites.Geen CLA dus in Australië, niet in yoghurt en koekjes en misschien zelfs niet in capsules. Ik verwacht hierdoor in Europa een nieuwe discussie over CLA, want de toestemming om het in de EU te verkopen was een dubbeltje op zijn kant.[viii]

Dat getuigen gaf een hoop stress. Waarom doe ik het? Niet voor het geld, dat accepteer ik niet. IJdelheid misschien, plichtsgevoel ook. Maar ik doe het vooral uit vreugde dat de wereld begrepen kan worden: geef mij een vet met een trans knik erin en ik zeg u wat het doet op het cholesterol. De wetenschap geeft ons greep op de chaos, en daar wil ik graag van getuigen.