16 oktober - Recht op een Misser

Met zijn hypothese over de structuur van DNA[5] zat Pauling er faliekant naast, maar dat is iedereen vergeten. Niet vergeten zijn Pauling’s denkbeelden over vitamine C. Veertig jaar geleden publiceerde hij een boek waarin hij zei dat extra vitamine C verkoudheid kon voorkomen en genezen.[6] Op dat moment waren daarover pas vier studies bekend. Pauling’s boek leidde tot een stroom van nieuwe experimenten en daardoor weten we nu vrij precies wat vitamine C doet op verkoudheid. De Fin Harry Hemilä heeft er zijn levenswerk van gemaakt die studies op te sporen en te analyseren. Zijn laatste overzicht dateert van 2007[7], en het laat definitief zien dat een verkoudheid niet overgaat van vitamine C. Het voorkomt ook niet dat je verkouden wordt, alleen duurt je volgende verkoudheid een halve dag korter.[8] Als je de hele herfst en winter dagelijks vitamine C slikt duurt je volgende verkoudheid dus geen vijf dagen maar vier en een half. Je moet daarvoor flink wat slikken, vermoedelijk een gram per dag.⁷ Daarbij is het nog maar de vraag of Hemilä alle studies naar vitamine C achterhaald heeft. Misschien heeft hier en daar een teleurgestelde onderzoeker zijn uitkomsten onderin een la gegooid als de verkoudheid met vitamine C langer duurde in plaats van korter. Dan zou het gemiddelde effect van alle studies zelfs nul kunnen zijn.

Er is één groep bij wie vitamine C misschien wel werkt, en dat zijn marathonlopers en andere zware sporters, vooral als ze zich afbeulen in de kou.⁷ Topatleten hebben toch al meer kans om verkouden te worden[9], dus als u deze winter een marathon loopt of bergop bergaf  gaat met vellen onder de ski’s is het misschien een idee preventief vitamine C te slikken.

Beïnvloedt voeding überhaupt de kans op een infectieziekte bij welvarende Nederlanders zoals u en ik? Het idee dat gezond eten de weerstand verbetert is wijd verbreid maar de bewijzen ervoor zijn opmerkelijk beperkt. Tuberculose lijkt ernstiger te verlopen als de patiënt ondervoed is[10], maar dat komt bij ons gelukkig weinig voor. Hongersnood gaat vaak gepaard met infectieziekten, maar hongersnood betekent chaos of oorlog en dan is de hygiëne ook vaak slecht. Als het drinkwater of het voedsel besmet raakt met de uitwerpselen van zieke mensen verbreiden infectieziekten zoals tyfus en cholera zich snel.

Onder goede hygiënische omstandigheden is het effect van hongeren echter klein. Tegen het eind van de tweede wereldoorlog werd een aantal vrijwilligers in een Amerikaans laboratorium op een hongermenu gezet van brood, aardappels, knollen en kool plus minieme beetjes fruit, vlees en melk.[11] De Amerikanen wilden hieruit leren hoe ze de slachtoffers van hongersnood moesten behandelen in het zojuist bevrijde Europa. Na 6 maanden zagen de vrijwilligers er uit als concentratiekampgevangenen, maar infectieziekten kregen ze niet.[12]

De enige voedingsstoffen die met zekerheid een effect hebben op de afweer zijn zink en vitamine A. Kinderen in de tropen worden soms zo eenzijdig gevoed dat ze een ernstig tekort krijgen aan vitamine A. Daardoor krijgen ze moeite met zien en ze worden gevoeliger voor mazelen. Een flinke dosis vitamine A verkleint duidelijk het risico dat zo’n kindje aan mazelen sterft.[13] Maar wij krijgen iedere dag vitamine A binnen, nog meer vitamine A helpt niet. Vergelijk het met een mobiele telefoon: als de accu bijna leeg is geeft dat een forse kans op uitvallende gesprekken, maar als de accu is opgeladen liggen die uitvallende gesprekken ergens anders aan, en nog meer opladen helpt dan niet.

Suggesties dat een vitamine de afweer verbetert berusten meestal op onderzoek in de reageerbuis of bij proefdieren[14]. Daarbij wordt onderzocht wat voor effect zo’n vitamine heeft op onderdelen van het immuunsysteem. De afweer tegen infecties omvat duizenden soorten cellen en eiwitten, en sommige daarvan veranderen als er in een reageerbuis een vitamine bij wordt gedaan. De proef op de som is echter of mensen minder kans hebben om ziek te worden als ze vitamines slikken, en de resultaten van dat soort studies zijn teleurstellend[15]. Reageerbuisstudies hadden bijvoorbeeld de verwachting gewekt dat vitamine E hielp tegen luchtweginfecties. Toen dat in een grondig Wagenings onderzoek werd getest veroorzaakte vitamine E bij ouderen echter meer luchtweginfecties in plaats van minder[16].

Gezond eten plus de juiste vitaminepillen slikken kan een hoop ziekten voorkomen, van open ruggetjes bij ongeboren baby’s tot botbreuken bij ouderen. Maar dat het tegen verkoudheid en griep helpt is niet bewezen, al beveelt het Vitamine Informatie Bureau u voor dit najaar maar liefst vijf vitamines aan, van A tot E[17]. Dat dient voornamelijk om de omzet bevorderen van de fabrikanten van vitaminepillen, die dit Bureau financieren.[18] Als u echt iets wilt doen tegen verkoudheid of griep, zoek het dan niet in de voeding. U kunt voor €20 een griepprik halen[19], die werkt ook onder de 60 jaar[20]. Vraag verder je dierbaren en collega’s om te niesen in een tissue in plaats van in de lucht, wrijf niet in je ogen want dan wrijf je de virussen in je slijmvliezen en was vooral vaak je handen.[21]