Facebook Posts Martijn Katan per april 2016
18 april 2016
Ik krijg vragen over 3-MPCD (3-Chloro-1,2-propanediol) in margarine. Moet je daar bang van zijn? Ik denk het niet, het is een typisch voorbeeld van hoe studies bij ratten ons op het verkeerde been kunnen zetten.
In een rattenstudie uit 1992 bleek dat een hoeveelheid van 1100 microgram per kg lichaamsgewicht bij ratten misschien wel of misschien niet iets deed op de nieren (Sunahara 1992, ongepubliceerd, geciteerd in WHO 2002). Daarop heeft de WHO de toegestane hoeveelheid bij mensen gesteld op ruim 500 keer zo laag, 2 microgram per kg. Vitamines en mineralen zijn in grote hoeveelheden ook toxisch bij ratten (en mensen). Als je daar dezelfde factor van 'je mag maar 500 keer zo weinig hebben' op zou toepassen zou u nauwelijk vitamines en mineralen in uw voeding mogen hebben. Daar schieten we weinig mee op.
Voorlopig lijken de zorgen over 3-MPCD me enigszins overtrokken, zoals zo vaak bij 'toxische' stoffen in eten. Meer hierover in Voedingsmythes, in de inleiding van Gif en Kanker, p. 93-95.
BRON: World Health Organization, 2002. WHO Technical Report Series 909. Evaluation of certain food additives and contaminants. Fifty-seventh report of the Joint FAO/WHO Expert Committee on Food Additives. Geneva, Switzerland.
17 april 2016
Beste Hetty Riet: uw dokter kan juist bij u goede redenen hebben om juist deze multi voor te schrijven. Vraag dietist waarom zij een advies geeft dat regelrecht ingaat tegen de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad. Kent zij onderzoek dat de wetenschappers van de GR hebben gemist?
17 april 2016
Heel raar, ik zie mijn posts van april niet meer. Enfin, onderstaand mijn eerste reactie op recente vragen, vooral naar aanleiding van Kassa. Likers, bedankt! Niet-likers, graag specifieke kritiek, met bronnen.
- Komt er een herziene uitgave?
Voorlopig niet, eerst minstens een jaar rust. Maar ik heb al 13 nieuwe mythes in de wacht staan...
- Hoe komt die jodium in het brood?
Via het bakkerszout, dat is zout met extra veel jodium. Biologisch brood bevat vaak zeezout, daar zit vrijwel geen jodium in.
- Hoezo, er bestaat geen goed cholesterol?
De meneer in Kassa vroeg naar goed cholesterol in eten. Dat bestaat niet. Verder wordt het belang van 'goed cholesterol' in het bloed onzekerder, zie https://www.facebook.com/martijnkatan/photos/a.773562999328480.1073741826.243342492350536/1116945508323559/?type=3&theater
- Verhoogt suiker uit fruit het bloedsuikergehalte?
Ja, maar minder dan brood of rijst. Suiker uit fruit is nl. voor een deel fructose en geen glucose
- Waarom maakt fruit niet dik?
Als je er veel van eet maakt het wel dik. Maar er gaan 4 sinaasappels in een glas sap van 240 ml. Dat glas gaat zo naar binnen, 4 sinaasappels niet.
- Cocos olie verhoogt het HDL meer dan het LDL
Zie svp mijn post hierover https://www.facebook.com/martijnkatan/photos/a.773562999328480.1073741826.243342492350536/1116945508323559/?type=3&theater
- Is kokosmelk ook slecht?
Een glas kokosmelk van 200 mL bevat ca 35 gram verzadigd vet, bijna evenveel als een half pond kaas. Niet dagelijks drinken dus (Bron: NEVO en USDA)
- Is kokosolie op de huid ook slecht?
Nee, geen enkel probleem, het gaat niet naar binnen.
- Margarine bevat palmolie, hoe kan het dan gezond zijn? Zachte margarine bevat 20% palmvet en 80% gezonde olie, bijv. soja-olie. Pure soja-olie is dus nog net een streepje beter maar dat kun je niet smeren.
- Bevat margarine transvet?
Dieetmargarine ('Becel' en huismerken) heeft nooit transvet bevat. Andere margarines wel, tot 1994, toen ging het eruit.
- Hoe kan ik gezond aankomen in gewicht?
Heel lastig. Er zijn speciale drankjes voor. Vereist advies van een dietist.
- Is aloe vera drank en andere producten van de plant, zo gezond als men beweert
Sorry, even geen tijd dat uit te zoeken. Meestal kloppen dit soort beweringen niet.
- Wat kom je tekort als vegetarier?
Weinig, zolang je gevarieerd eet. Wel even opletten waar je je ijzer en zink vandaan haalt. Veganisme daarentegen (geen zuivel of eieren) kan een stuk gezonder zijn dan standaard Hollandse pot maar het vereist wel goed opletten op een aantal voedingsstoffen. Zie mijn boek 'Wat is nu Gezond?' Met name kinderen krijgen snel tekorten.
- Wat is 'goed zout'?
Zout met kalium i.p.v. natrium, en met toegevoegde jodium. Zie http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/529-19-maart-2016-met-vele-korrels-zout.html
zaterdag 16 april 2016
Beste Karin Knaap: niet te diep treuren, het is maar een klein foutje.
Beste Ariane de Roos: geen idee, ik heb vooral verstand van stofjes. Maar misschien willen mensen best vertellen waarom ze ergens in geloven, als je het ze eerlijk en bescheiden vraagt? Iemand ervaring?
Beste Olaf: leuk van je te horen! Ja, media zijn niet altijd een betrouwbare bron van informatie. In dit geval was mijn mail met correcties in de junkmail van de journalist beland. Maar ze heeft het keurig gecorrigeerd, de juiste tekst staat nu op http://www.ad.nl/.../Tien-hardnekkige-voedselfabels...
Beste Lindy Jense: Is gebeurd, AD heeft het keurig opgelost.
Beste Annette Kelderman: ik geef nog maar zelden lezingen, maar 21 mei spreek ik bij boekhandel Donner in Rotterdam en ergens in mei ook bij een boekhandel in Bilthoven. Op 9 juni geef ik college voor de eerstejaars van Gezondheidswetenschappen van de VU maar ik weet niet of u daarin mag.
AD heeft mijn interview meteen gecorrigeerd, bedankt Annemart! Hier is wat ik te zeggen heb over voedingsmythes: http://www.ad.nl/ad/nl/4560/Gezond/article/detail/4283794/2016/04/16/Tien-hardnekkige-voedselfabels-ontkracht.dhtml
vrijdag 15 april 2016
Mijn interview in het AD (foto) en in de provinciale kranten van vrijdag klopt niet. Ik had de ruwe tekst van de journalist uitgebreid gecorrigeerd, zoals ik met haar had afgesproken, maar mijn correcties zijn niet overgenomen.
Onderstaand de juiste tekst:
Interview AD, woensdag 13 april 2016
Annemart van Rhee
Het regent voedselhypes en de dieetindustrie produceert het ene wonderdieet na het andere. Daarom maakt Martijn Katan (70), emeritus hoogleraar voedingsleer, korte metten met 70 mythes op het gebied van eten en drinken. ,,We horen graag hoe we moeiteloos slank en mooi worden.’’
Hij heeft zorgen over de voedselclaims die aandacht zoekende producenten, onderzoekers en dieetgoeroes dagelijks over ons uitstorten. Soms kunnen die hypes gevaarlijk zijn, meent Martijn Katan, emeritus hoogleraar voedingsleraar aan de VU. ,,Dat kleidieet van Rens Kroes bijvoorbeeld was echt bizar, die klei kan grote hoeveelheden lood en arsenicum bevatten. En als kinderen door angstverhalen geen melk en brood meer krijgen kunnen ze tekorten krijgen.’’
Over het ontstaan van dit soort mythes zegt hij: ,,In hun jacht op sponsors en publicaties moeten onderzoekers scoren met interessante ontdekkingen. Kennis over voeding is een marktproduct geworden, net als een telefoon of een vakantiereis. En de welness-industrie vent die hypes wat graag uit: er valt goed te verdienen aan cursussen, dieetboeken en supplementen.’’
Maar waarom laat de moderne, kritische consument zich dit allemaal aanleunen? Katan heeft er een snedige analyse over, hoewel die niet is gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. ,,Miljoenen mensen hebben buikpijn, zijn depressief, moe of te dik, de dokter kan niets doen en dus vestigen ze hun hoop op een wonderdieet. Voor anderen is voeding vooral entertainment. Het is geweldig om als eerste in je vriendengroep te kunnen zeggen: goh, eet jij nog rozijnen? Dat is zo 2012. Daarnaast horen we graag hoe we moeiteloos slank en mooi worden. We blijven tegen beter weten in geloven in dat wondermiddel.’’
In Voedingsmythes, over valse hoop en nodeloze vrees – waarvoor hij zich op 600 studies baseerde - maakt Katan korte metten met 70 aannames. Zijn boodschap: ,,Negeer het voedingsnieuws. Gewoon overslaan. Ga liever een boek lezen, lekker sporten of met je kinderen spelen.’’
Van bleekselderij val je af. ,,Helaas. Er bestaat geen eten waarvan je dunner wordt. Volgens sommige diëten zou voor het kauwen en verteren van bleekselderij en komkommers meer energie nodig zijn dan erin zit. Maar een ons komkommer levert 12 calorieën, en een minuut kauwen kost een halve calorie.’’
Kokosolie is gezond. ,,Alleen in de tropen is de olie vloeibaar, bij 24 graden stolt het en is het kokosvet. En het best onderzochte gezondheidseffect van kokosvet is dat op het cholesterolgehalte in het bloed. Dat gaat omhoog. Geen grote verrassing want kokosvet is verzadigd vet. Waarschijnlijk dus niet gezond voor hart en bloedvaten.’’
Diëten helpen. ,,Geen van de methoden werkt blijvend. Het lukt ons alleen als we onze omgeving veranderen zodat we niet constant en overal worden geconfronteerd met goedkoop en lekker eten vol calorieën. Leg meer fietspaden aan, geef kinderen op het kinderdagverblijf kraanwater in plaats van limonade of sap, schroef de reclame voor eten en drinken terug en zorg voor beter aanbod in kantines.’’
Meergranenbrood is beter dan gewoon brood. ,,Nee dus. Die benamingen zijn niet wettelijk beschermd, het zijn reclametermen die je een goed gevoel moeten geven. Bij de een zit er wat sesamzaad bij, bij de ander wat gerst of zonnebloempitten. Maar daar wordt een brood niet gezonder van.’’
Rauw eten is goed voor je fysiek. ,,Die rage is een riskante ontwikkeling omdat groenten, noten en fruit niet voldoende voedingsstoffen bevatten. Je kan daar niet van leven. Raw food lijkt op de extreem macrobiotisch diëten die bij kinderen dertig jaar geleden onherroepelijke schade hebben aangericht.’’
Biologisch eten is gezonder dan ‘gewoon’ eten. ,,Voorheen was de biologische winkel een garage met lokale producten in kisten. Bonen, groente, granen, allemaal heel gezond. Nu zijn het supermarkten met dezelfde verzameling pakjes en zakjes als een gewone supermarkt maar met een sticker biologisch. Wettelijk is het voldoende als er geen bestrijdingsmiddelen en kunstmest zijn gebruikt. Maar dat maakt een product niet gezonder. Bonen van de Jumbo zijn evengoed als die van de biowinkel.’’
Melk is slecht door de hormonen die het bevat. ,, De hoeveelheid hormonen in melk is onzichtbaar klein. Zelfs in moedermelk of in spuug van een zwangere vrouw zitten al meer hormonen. We zouden iedere dag duizenden liters melk moeten consumeren voordat we een risicovolle hoeveelheid binnen krijgen.’’
Groenten en fruit kunnen kanker voorkomen. ,, De wetenschappelijke bewijzen daarvoor zijn mager. Maar groenten en fruit zijn wel goed in die zin dat ze vezels en vitaminen bevatten en ze maken je niet dik.’’
Iedereen zou dagelijks multivitaminen moeten slikken. ,,Nee. De samenstelling van multivitamines klopt meestal niet met de stand van de wetenschap. De gehaltes van bepaalde vitamines en mineralen zijn vaak onverantwoord hoog of juist te laag. Je kunt beter ‘gericht’ slikken.’’
Suiker is giftig en dik makend. ,,Op zich
niet. Niemand neemt een eetlepel suiker omdat hij dat lekker vindt. Het gaat om
de producten waarin suiker verwerkt is zodat het beter smaakt: frisdrank,
taart, snoep. Daardoor gaan we meer eten dan we soms zouden willen en worden we
dik.’’
vrijdag 15 april 2016
In de eerste druk van Voedingsmythes schreef ik dat volgens de Gezondheidsraad vruchtensap een aanvulling kan zijn op groente en fruit. Dat schreven ze in hun Richtlijnen van 2006, maar in de nieuwste Richtlijnen wordt vruchtensap gewoon bij de frisdranken opgeteld (terecht trouwens).
Ik had hun standpunt niet goed weergegeven. Volgende week verschijnt de tweede druk, daarin heb ik het hersteld.
Vind jij ook een fout? Laat me dat weten s.v.p.
vrijdag 15 april 2016
Moet ik net als bij Angry Birds misschien levels van mijn site maken, die je bereikt dankzij slimme posts? ;)
vrijdag 15 april 2016
Morgenavond ben ik een kwartier lang live in Kassa (TV NPO 1) en beantwoord ik vragen van consumenten over voeding. Mijn Facebookpagina wordt misschien genoemd. Dan wordt het druk hier! http://kassa.vara.nl/gemist/alles/datum/jaar
vrijdag 15 april 2016
Elke zaterdagochtend is op radio 1 de (Tros)nieuwsshow. Interessant programma. Morgen word ik daarin tussen kwart voor tien en vijf voor tien bevraagd over voedingsmythes, door Mieke van der Weij en Jan Mom. www.radio1.nl/nieuwsshow
maandag 11 april 2016
Vandaag kreeg ik het eerste exemplaar van Voedingsmythes in handen. Woensdag of donderdag in de winkels. Bij bol.com e.d. is binnenkort ook een inkijkexemplaar in te zien (Hans K., dank voor de suggestie).
Op de 'buikband' staan 5 kwisvragen. Weet iemand het goede antwoord?
9 april 2016
Beste Hans Koevoet: prima idee, ik ga er achteraan. Misschien via bol.com.
Beste Herman Heijermans: nee, niet als e-book. De beveiliging daarvan schijnt in Nederland nogal krakkemikkig te zijn. En ik heb zelf een zwak voor papieren boeken....
Donderdag ligt mijn nieuwe boek Voedingsmythes in de winkel. De omslag toont negen van de zeventig mythes die ik bespreek. http://webwinkel.uitgeverijprometheus.nl/book/martijn-katan
woensdag 30 maart 2016
Beste Alexander Groen: daar is veel aan te doen, maar het dieet moet wel precies worden afgesteld op uw situatie. Ik zou een gespecialiseerde ziekenhuisidietist zoeken met wie u goed door een deur kunt, en met hem/haar aan de slag gaan. Aarzel niet om van dietist te switchen, je moet vertrouwen in haar hebben anders wordt het niets. Sterkte!
woensdag 30 maart 2016
Gisteren presenteerde het Voedingscentrum
hun nieuwe Schijf van Vijf aan de Nederlandse voedingsprofessionals. Die
stelden o.a. vragen over het advies om halfvolle of magere melk te drinken in
plaats van volle. Dat staat namelijk niet in de Richtlijnen van de
Gezondheidsraad, waar het Voedingscentrum zich op baseert. De aanwezige
vertegenwoordigers van de Gezondheidsraad leken het er echter mee eens. Dr
Rianne Weggemans van de Gezondheidsraad verduidelijkte dat in de
wetenschappelijke literatuur halfvolle en magere zuivelproducten een gunstiger
effect lijken te hebben op beroerte, diabetes en borstkanker dan volle zuivel.
Het verschil was alleen niet hard genoeg om het op te nemen in de Richtlijnen.
De zuivelindustrie gaat zich hier ongetwijfeld niet bij neerleggen. Wordt
vervolgd.
maandag 28 maart 2016
Beste Martin Paris: ja, die etiketten zijn problematisch. De ontbrekende 52,3 gram per 100 gram is inderdaad chloride. Volgens de fabrikant bevatten alleen de gelige potjes jodium, de wit-met-blauwe potjes niet. Klopt dat bij u? Magnesiumcarbonaat wordt toegevoegd tegen het klonteren, het is heel weinig, voor de voeding stelt het niets voor.
zaterdag 26 maart 2016
2,467 likes +34 this week
dinsdag 22 maart 2016
Beste Hans Koevoet, Liesbeth Oerlemans: nee, minder energie is hier bijzaak. In de 'Richtlijnen Schijf van Vijf' staat: 'Voedingsmiddelen ... die (te veel) voedingsstoffen met een mogelijk ongunstig effect op de gezondheid bevatten, namelijk zout, suiker, transvet of verzadigd vet, of te weinig vezel, horen niet in de Schijf van Vijf.' Het criterium voor verzadigd vet is: < 10% van de calorieen. Daaruit volgen criteria voor voedingsmiddelen. Zie www.voedingscentrum.nl/Assets/Uploads/voedingscentrum/Documents/Consumenten/Schijf%20van%20Vijf%202016/VC_Richtlijnen_Schijf_van_Vijf_2016.pdf
Gisteren maakte het Voedingscentrum de nieuwe Schijf van Vijf bekend. Volle melk is volgens de Schijf minder gezond; alleen halfvolle of magere melk worden aanbevolen. Dat is een tegenvaller voor de zuivelindustrie. Prof. Gert Jan Hiddink van de Nederlandse Zuivel Organisatie sprak in december nog zijn tevredenheid uit over het advies van de Gezondheidsraad; dat was minder uitgesproken over volle melk. Onderzoek gefinancieerd door de zuivelindustrie had volgens hem aan dat gunstige advies bijgedragen:
"Hiddink stelt vast dat de Gezondheidsraad terecht geen onderscheid meer maakt tussen volle, halfvolle en magere zuivel [….] een stevige verandering ten opzichte van de drie vorige richtlijnen [….] Het uitbrengen van de vorige Richtlijnen goede voeding in 2006 vormde de aanleiding voor het opzetten van een groot researchprogramma, gefinancierd door de Nederlandse Zuivel Organisatie. [….] Deze onderzoeken, waarbij naast de Divisie Humane Voeding van Wageningen Universiteit ook de Harvard Universiteit betrokken was, hebben volgens Hiddink belangrijk bijgedragen aan the totality of evidence waarop de Gezondheidsraad de nieuwe richtlijnen heeft gebaseerd."
Bron: ‘Volgens Gezondheidsraad speelt verzadigd vet geen rol meer bij melk, yoghurt en kaas’www.voedingsmagazine.nl/artikel.asp?id=1283&uitgaveid=113
Prof Daan Kromhout, voorzitter van de commissie Richtlijnen goede voeding-2015 van de Gezondheidsraad, liet mij echter weten:
“De uitspraak van de Gezondheidsraad over zuivelproducten is in algemene termen geformuleerd omdat [….] er geen [aparte] meta-analyses waren over [….] laag-vet en hoog-vet zuivelproducten. Als er meer onderzoek wordt uitgevoerd naar hoog vs laag zuivelproducten kunnen toekomstige richtlijnen voor zuivelproducten specifieker worden geformuleerd. Het betekent dus niet dat de Gezondheidsraad zegt dat hoog en laag-vet zuivelproducten even gezond zijn.”
De zuivelindustrie zal zich hier niet bij neerleggen. Wordt vervolgd!
21-03-16
Beste Tineke Bekenkamp: ja, daar klaagden meer mensen over. Ongelooflijk hoe moeilijk die fabrikanten het ons maken. Je moet niet de witte potjes LoSalt hebben maar de geel-witte, zie de foto.
zondag 20 maart 2016
Beste Sonny Castro da Silva: ja, bij een gezond iemand geldt hoe lager de bloeddruk hoe beter voor je bloedvaten. Als je er last van hebt is het een andere zaak, maar meestal blijken de klachten niet echt aan 'lage bloeddruk' te liggen. In mijn nieuwe boek, dat half april verschijnt, staat een hoofdstuk over "lage bloeddruk".
Beste Sonny Castro da Silva: sorry, de vraag was duidelijk, ik had wel geantwoord maar het antwoord niet goed opgeslagen. Tweede poging, zie boven.
Beste Wybe Rood: je hoeft geen zout te kopen, je krijgt uit brood, vleeswaren, kaas, soep, koek etc al vijf keer zoveel zout binnen als een mens nodig hebt. Hoe meer kaliumzout je gebruikt hoe meer de bloeddruk daalt, dus daar mag je gerust wat meer van nemen (behalve bij nier- en sommige andere ziekten). Bronnen:
He, F.J. et al 2013. Effect of longer term modest salt reduction on blood pressure: Cochrane systematic review and meta-analysis of randomised trials. BMJ 346, f1325.
Binia, A. et al 2015. Daily potassium intake and sodium-to-potassium ratio in the reduction of blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Journal of Hypertension 33, 1509–1520.
zaterdag 19 maart 2016
Beste Cas Schie: de rest is gewoon zout, dus natriumchloride. In LoSalt is dat 34 gram per 100 gram, in Jozo Bewust 30 gram, in Herbamare niets.
Beste Marijke Fris: het klinkt vreemd, maar alles wijst erop dat kaliumzout toevoegen gezonder is dan geen zout gebruiken. Met mate natuurlijk, en nierpatienten mogen het niet hebben, maar die weten dat meestal wel.
Ik beveel nooit merken aan in mijn NRC columns, maar vandaag maak ik een uitzondering voor gezonde potjes zout. (https://blendle.com/…/met-vele-korr…/bnl-nrc-20160319-4_02_2 of http://mkatan.nl/…/529-19-maart-2016-met-vele-korrels-zout.…). Zelf komt u er niet achter welk merk u moet kopen, want de opschriften op zoutpotjes zijn onbegrijpelijk en vaak misleidend. In een vrije markt verwacht je dat het beste product de concurrentieslag wint, maar bij voeding en gezondheid bevordert marktwerking juist misleiding en verwarring. Dat komt doordat gezonde voedingsstoffen van iedereen en niemand zijn. Het zou daarom beter zijn als de overheid bepaalde wat er in zoutpotjes moet zitten, net als bij drinkwater.
maandag 7 maart 2016
Message:
Beste Frans Kiffers:zoetstoffen hebben geen effect op bloedglucose of insuline. De suikeralcoholen zoals sorbitol en xylitol worden niet geabsorbeerd maar leveren indirect via de dikke darm nog wel calorien, ca 50% van die van koolhydraten. Zogenaamde hoge-intensiteits-zoetstoffen zoals aspartaam, sacharine of sucralose hebben geen effect op bloedglucose en insuline en leveren ook geen calorien. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1946186 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2923074
woensdag 2 maart 2016
Beste Pleuni, beste Peijnenburg: dank voor uw reactie. Misschien had ik het woord 'nep' in mijn oorspronkelijke post moeten vermijden. Het heeft geen zin om de levensmiddelenindustrie verwijten te maken; als we vinden dat die iets verkeerd doet moeten we de wet aanpassen. Intussen vind ik wel dat uw verpakking de consument op het verkeerde been zet. Er staat met grote letters op: 'bron van vezels door rogge'. Van de bijna 20 gram vezel per 100 gram koek komt echter maar 2 gram uit rogge, de rest is oligofructose. Die 18 gram oligofructose heeft geen bewezen nuttig effect op de gezondheid. Dat gaat u natuurlijk niet in uw flyer of op uw website zetten, laat staan op de verpakking. M.i. moeten de regels worden veranderd zodat oligofructose niet meer als vezel wordt gedeclareerd. Voorts dank voor uw uitnodiging voor een bezoek aan uw bakkerij, maar ik ga dat niet doen.
dinsdag 1 maart 2016
Beste Rob van Berkel: De Europese regelgeving stelt die eis niet aan voedingsclaims, maar het zou beter zijn als die wel werd gesteld. Je krijgt dan wel het probleem dat je je vitamines en mineralen ergens vandaan moet halen, dus welk voedingsmiddel gaat met de eer daarvoor strijken? Dan de melk: het is redelijk onderbouwd dat zuivel in een groot deel van onze calciumbehoefte voorziet en dat een minimumhoeveelheid calcium in combinatie met vitamine D nodig is om de botten stevig te houden. Daar is controverse over, maar er is veel bewijs dat het ondersteunt. Bij GOS en FOS daarentegen weten we dat het voor de defecatie vrijwel niets doet, en andere effecten zijn niet bewezen.
In de uitzending van @BrandpuntTV over melk zei ik vanavond: “Het onderzoek wordt van al die marktwerking steeds slechter en zelfs corrupter.” Voor een wetenschapper is dat forse taal, maar de toestand is echt zorgelijk: een groeiend deel van het voedingsonderzoek richt zich niet op de grote vragen maar probeert alleen te bewijzen dat het levensmiddel van de subsidiegever gezond is. Zie www.npo.nl/brandpunt/01-03-2016/KN_1678966, melk begint op 5:10 min.
Voor onderzoek als marketing, zie www.foodpolitics.com/2016/02/corrections-to-the-list-of-industry-funded-studies-the-count-is-again-13512
Beste Rob van Berkel: Ja, als voedingsclaim voldoet het aan de wet, en die wordt voorlopig niet gewijzigd. Maar 'voedingsclaim' is een juridische fictie. Consumenten kennen maar 1 soort claim: "dit is goed voor je". Ze nemen aan dat 'rijk aan calcium' betekent 'goed voor de botten' en 'rijk aan vezel' goed voor de stoelgang. Dat is ook de bedoeling van de fabrikant. Overigens is de situatie in Europa een stuk beter dan 10 jaar geleden en dan in andere landen, een hoop onbewezen claims zijn nu verboden.
maandag 29 februari 2016
Beste Annette Wessels: ik zou beginnen bij www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/vezels.aspx
Dank aan Rob van Berkel voor zijn grondige reactie op Peijnenburg Zero. Hij zegt o.a.: oligofructose valt toch binnen de wetenschappelijke definitie van vezel? Inderdaad valt het onder de koolhydraten die niet verteerd worden door menselijke spijsverteringsenzymen - dus onder voedingsvezel. Zulke definities zijn nuttig voor onderzoekers. Als echter een fabrikant op zijn produkt 'vezel' zet suggereert hij dat het de gezondheid bevordert. Met EFSA ben ik van mening dat de fabrikant dat eerst moet bewijzen. Voor pectines en beta-glucanen is dat bewijs er (effecten op cholesterol en bloedglucose; zie www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2207 en /1747). Voor oligofructose etc. schiet het bewijs tekort (zie bronnen bij mijn Peijnenburg Zero post). Het nut van die ‘goede’ bacterien en van korte-ketenvetzuren is onzeker, het effect op de stoelgang is miniem en het is niet bewezen dat je van oligofructose afvalt. Daarom vind ik het woord 'vezel' hier misleidend.
Meer hierover in:
Katan, M.B., 2012. Why the European Food Safety Authority was right to reject health claims for probiotics. Benef Microbes 3, 85–89. www.wageningenacademic.com/doi/abs/10.3920/BM2012.0008 (Open Access)
zondag 28 februari 2016
Beste Ralf, formeel heb je gelijk, maar ik wil het een beetje begrijpelijk houden, en 'polymeren' is al moeilijk genoeg.
vrijdag 26 februari 2016
Beste Eline Goris: Peijnenburg Zero bevat nauwelijks suiker, minder dan een gram per snee
vrijdag 26 februari 2016
Collega Ralf Hartemink vroeg zich af of Peijnenburg de wet op de gezondheidsclaims overtreedt met die beweringen over vezel in Zero ontbijtkoek (zie laatste twee posts). Ik denk dat ze ze juridisch vrijuit gaan: op de verpakking staat alleen "bron van vezels door rogge". Dat is misleidend, want die vezel komt niet uit rogge, het is allemaal suikerpolymeren. Maar als onze Voedsel en Warenautoriteit NVWA al tijd zou hebben Peijenburg voor de rechter te slepen geef ik de NVWA weinig kans. De enige oplossing is een verbod om suikerpolymeren (oligofructose, GOS en FOS) ‘vezels’ te noemen, maar ook dat is lastig. Intussen gaat de korte-termijnwinst van Peijnenburg ten koste van de reputatie van de hele levensmiddelenindustrie. De reactie van Ariane de Roos was typerend: “Ik ben dat geklooi met eten spuugzat!” Zo gooit de voedselindustrie zijn eigen glazen in.
25 februari 2016
Waarom heeft de ‘nepvezel’ oligofructose, dus FOS en GOS, zo weinig effect op de stoelgang terwijl ze dezelfde chemische structuur hebben als "echte vezels"? Dat vroeg Samira Hemdani.
De verklaring is dat ze juist niet dezelfde structuur hebben. “Vezel” is een verzamelnaam voor alle soorten onverteerbare koolhydraten bij elkaar. Daarvan bestaan duizenden soorten. Algen, planten, bloemen, landbouwgewassen, bomen, ze bestaan allen voor een groot deel uit koolhydraten die wij niet kunnen verteren. Als we ze toch eten schuiven ze onverteerd door naar het onderste eind van onze darm, de dikke darm. Die wordt bewoond door bacteriën en die kunnen op sommige onverteerbare koolhydraten groeien en op andere niet. Op vezel uit tarwe, groenten en fruit groeien ze goed; tien gram van dat soort vezel zorgt voor 50 gram extra poep per dag en die extra poep is grotendeels zachte, vochtige bacteriemassa. Daarentegen levert 10 gram oligofructose (ook wel aangeduid als ‘prebiotica) maar vijf gram extra poep op. Dat helpt dus niet tegen verstopping of harde ontlasting.
BRONNEN
John H Cummings, 2001. Ch. 4.4. The Effect of Dietary Fiber on Fecal Weight and Composition, in: CRC Handbook of Dietary Fiber in Human Nutrition, Third Edition. Gene A. Spiller, Ed. CRC Press, pp. 183–252.
Macfarlane, S., Macfarlane, G.T., Cummings, J.H., 2006. Review article: prebiotics in the gastrointestinal tract. Alimentary Pharmacology & Therapeutics 24, 701–714. doi:10.1111/j.1365-2036.2006.03042.x
23/2/16
Achter het woord ‘vezel’ of voedingsvezel’ gaat van alles schuil. De voedingsvezel in volkorenbrood en volkorenpasta is goed voor de stoelgang, net als voedingsvezel uit bonen, groenten en fruit. Maar op voedingsvezel uit tarwe en groenten moet je kauwen en fabrikanten denken dat mensen dat niet willen. Daarom maken ze gebruik van een maas in de wet. Ze voegen aan hun producten suikerpolymeren toe zoals inuline, fructo-oligosachariden (FOS, ‘oligofructose’) of galacto-oligosachariden (GOS) en ze noemen die ‘vezel’. Extra voordeel is dat deze ‘vezels’ zoet smaken. Ze hebben echter weinig effect op de stoelgang. Peijnenburg Zero%Suiker ontbijtkoek is een voorbeeld. De suiker erin is grotendeels vervangen door oligofructose. Dat levert minder calorieën, maar daar houdt het mee op. Die 5,8 gram vezel in een plak Zero-koek is dus een beetje nep.
BRONNEN
www.peijnenburg.nl/nl/assortiment/bekijk/peijnenburg_zero_peijnenburg/67
EFSA 2016: Short-chain fructooligosaccharides from sucrose and maintenance of normal defecation. www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4366
EFSA 2011: Scientific Opinion on the substantiation of health claims related to fructooligosaccharides (FOS). www.efsa.europa.eu/sites/default/files/scientific_output/files/main_documents/2023.pdf
Monday, 8 February, 2016
Gisteren kondigde Henk Kamp aan dat hij volgend jaar uit de politiek gaat. www.tubantia.nl/regio/hengelo-en-omgeving/hof-van-twente/henk-kamp-kondigt-afscheid-van-politiek-aan-1.5702384 . Zal wel niks met mijn column van zaterdag te maken hebben, maar het voelt toch raar.
De volgende minister van EZ zal, denk ik, niet anders zijn; ook hij zal het niet aandurven om ons de onaangename waarheden over energie en klimaat in het gezicht te zeggen. Dat moeten we zelf doen.
7/2/16
Beste Maurice Egbers: Dat staat allemaal in de IPCC rapporten maar die zijn erg dik. Kijk eens bij www.pbl.nl, dat is een solide, voorzichtige club, zij hebben hier vast wel iets over.
----------
Naar aanleiding van mijn column vroeg een lezer: ‘Kunt u mij vertellen hoeveel CO2 al die miljarden mensen en zoogdieren per dag uitstoten via hun ademhaling, en hoeveel dit bijdraagt aan de totale CO2 uitstoot?’
Voor de mens is dit gemakkelijk uit te rekenen. Stel dat een mens per dag 360 g koolhydraten eet en 93 g vet (eiwit verwaarloos ik). Dat levert samen 2278 kcal plus 792 gram CO2 per persoon per dag. Per jaar is dat 289 kg, bijna 0,3 ton. Daarnaast produceren we in Nederland door het verbranden van fossiele brandstoffen ca 10 ton CO2 per persoon per jaar, dus ca 35 x zo veel. (http://data.worldbank.org CO2 emissions). Op wereldschaal is de uitademing door mensen ca 2 Gigaton per jaar en door fossiele brandstof plus cementfabricage 35 Gton/j. (www.pbl.nl/en/publications/trends-in-global-co2-emissions-2014-report) Fossiel is dus 95% van het totaal.
Voor dieren heb ik het niet geschat. Wel weten we dat in de vrije natuur de CO2-produktie door dieren in principe gelijk is aan de CO2-opname door planten. Dieren eten planten, of ze eten andere dieren die planten eten. Als er netto meer planten worden opgegeten en omgezet in CO2 dan er nieuwe planten bij groeien neemt de hoeveelheid planten af, dus de hoeveelheid voedsel, dus gaan er dieren dood tot de zaak weer in evenwicht is.
6 February, 2016
De kop van mijn NRC column van vandaag is wat aggressief. http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/528-6-febr-2016-henk-kamp-is-geen-franciscus.html Maar ik vond dat gerechtvaardigd. De column gaat over het Energierapport. Onze regering suggereert dat het verminderen van CO2-uitstoot gemakkelijk wordt, profijtelijk zelfs, en dat klopt niet. Het gaat pijn doen. Onze leiders zouden daar eerlijk over moeten zijn.
Bij het voorbereiden van deze column ontdekte ik trouwens iets opmerkelijks. Ik dacht dat Duitsland zwom in de zonne- en wind-energie. Dat is niet zo. In 2014 haalden ze nog altijd meer elektriciteit uit kernenergie (16%) dan uit wind plus zon (15%).[1] In Nederland leverden wind en zon 7% van de elektriciteit; dat komt neer op 0.85% van het totale energieverbruik (als je vervoer, landbouw, industrie en verwarming er bij optelt). Ik zie wind en zon geen 10% worden van het totale energieverbruik en al helemaal geen 50%.
Het wordt daarom kiezen:
óf minder rijden, kopen, verwarmen en vlees eten,
óf twintig kerncentrales erbij.
Saturday, 23 January, 2016
Beste Harry Es: Ik heb op 27 juli 2014 op Facebook gepost over fyto-estrogenen (isoflavonen, phyto-oestrogenen) in babyvoeding, zie onder. Bij volwassenen is het waarschijnlijk een non-issue, zie www.mkatan.nl/radio-en-tv/380-10-januari-tofoe-sojakaas.html.
IS FLESVOEDING MET SOJA VEILIG VOOR BABY’S?
Soja bevat hormoonachtige stoffen, zogenaamde fyto-estrogenen. Ze zitten in sojamelk, tofoe en soja-babyvoeding. Kan dat kwaad?
Als baby-ratjes gevoed worden met plantenhormonen uit soja krijgen sommige van die ratten als volwassenen afwijkingen aan de geslachtsorganen. Sommige vrouwelijke ratten krijgen afwijkingen aan hun borsten.
Bij mensenbaby’s is er geen bewijs dat flesvoeding met soja schade doet, maar het is bij mensen moeilijk uit te zoeken. Je zou duizenden baby’s gewone of sojavoeding moeten geven en 15 jaar later hun geslachtsdelen moeten onderzoeken. Dat is nooit gedaan. Vandaar dat de geleerden het niet helemaal eens zijn.
Amerikaanse experts scoren het risico van sojamelk voor baby's als 2 (‘heel klein’), op een schaal die loopt van 1 (‘verwaarloosbaar’) tot 5 (‘ernstig’). http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/bdrb.20314/full Andere experts zijn wat zorgelijker, zie www.reproduction-online.org/content/143/3/247.long
Mijn advies: als een deskundige kinderarts zegt dat je baby sojamelk moet krijgen, doe dat dan. De voordelen zijn waarschijnlijk groter dan de nadelen. Maar als het niet hoeft, dan liever niet.
Monday, 18 January, 2016
Beste Antoinette Verhaar: ja, dat was niet best. Beetje te veel haast. Anderzijds wel leuk dat zoveel mensen dit opmerken (ik kreeg ook meerdere mails erover). Op mkatan.nl heb ik het hersteld, toevallig ook met een hoofdletter T.
Beste Twan Manders: in de voorbeelden in mijn column zijn de effecten van in het lichaam opgenomen radioactieve stoffen meeberekend
Saturday, 16 January, 2016
Voor mijn nieuwe boek zocht ik een voorbeeld van hoe mensen zich nodeloze zorgen maken over gif in eten. Dat werd radioactiviteit. Meteen een column voor NRC van gemaakt. Verrassend hoeveel radioactieve straling een mens kan verdragen zonder er iets van te krijgen. https://blendle.com/i/nrc-handelsblad/de-les-van-professor-lepidus/bnl-nrc-20160116-4_02_2/r/sh-tw
Wednesday, 13 January, 2016
Beste Els Siebelink: Moeilijk te zeggen. De Consumentenbond Gezondgids van nov 2007 heeft 12 fresh brew automaten onderzocht en vond gehaltes cafestol van 0.2 tot 1.9 per kopje, maar er is per automaat 1 kopje gemeten, dat zegt dus weinig want kop-tot-kop variatie is enorm. Baukje de Roos heeft in 1997 ism Rob Urgert automatenkoffie onderzocht, we vonden gehaltes van 0 tot 3 mg cafestol per kop. Die met papierfilter waren het HOOGST. Bepalende factoren leken de druk, hoeveelheid maalsel en de pakking van het roast-and-ground bed. Helaas kregen we geen medewerking van de industrie om uit te zoeken welke factoren het gehalte bepaalden. Om kort te gaan: ik weet het niet!
6/1/16
Beste Hans Koevoet: Arabica bonen bevatten ca 0.75% en Robusta ca 0.21% cafestol (foto uit Illy & Viani - Espresso Coffee - Acad Press 1995). Het verschil komt voor een groot deel doordat Arabica bonen meer olie bevatten dan Robusta. De smaak van Robusta is vooral populair in Zuid-Europa.
Beste Frank Jansen: de brief staat ook op http://cspinet.org/bmj-retraction-letter.html , kunt u daar wel bij?
Hans Snel wees erop dat de hoeveelheid koffie in namaak-Nespressocupjes gewoon op de verpakking staat. In die van de Action is het 5 gram per cupje en in Nespresso ook.
Nestlé zei tegen mij dat het cafestolgehalte van de bonen voor Nespresso mogelijk wat lager is dan van klassieke bonen. Maar ik vermoed dat Nespresso en B-merken niet veel verschillen qua effect op cholesterol.
Beste Alberdina Calsbeek: Na kookkoffie is cafetiere het meest cholesterolverhogend. Het levert per kop ca 3,5 milligram cafestol, dus ruim twee keer zoveel als gewone espresso en ruim vier keer als Nespresso. Als je erg van cafetiere houdt kun je dat natuurlijk compenseren door op andere punten gezonder te eten en te leven.
Beste Linda Bénit: ik vermoed dat die evenveel cafestol levert als de klassieke espressomachines, maar ik heb geen cijfers per merk. Met 2-3 espresso's per dag kun je weinig kwaad. Het belang ervan hangt ook af van je andere risicofactoren: voor een man van 55 die rookt, te dik is en hoge bloeddruk heeft is cholesterol veel meer een issue dan voor een jonge vrouw met normale bloeddruk die beweegt en niet rookt.
Beste Hans Snel: op dat idee was ik niet gekomen! Mijn Nespresso vermeldt ook 50 g per 10 cupjes. Nestlé zei tegen mij dat het cafestolgehalte van de bonen voor Nespresso mogelijk wat lager is dan van klassieke bonen. Maar ik vermoed dat het allemaal niet veel uitmaakt.
Monday, 4 January, 2016
Beste Mirla Meerschwam: interessante vraag. Inderdaad lijken reumapatienten iets meer koffie te drinken. Onduidelijk wat wat veroorzaakt. Koffiedrinkers roken gemiddeld ook meer, en sigaretten lijken reuma te veroorzaken of te verergeren. Dus misschien is het niet de koffie maar de sigaretten. Bronnen: Lee, Y.H.et al , 2014. Coffee or tea consumption and the risk of rheumatoid arthritis: a meta-analysis. Clin Rheumatol 33, 1575–1583. doi:10.1007/s10067-014-2631-1. Chang, K. 2014. Smoking and rheumatoid arthritis. Int J Mol Sci 15, 22279–22295. doi:10.3390/ijms151222279
Beste Anna Adrichem: Lijkt me vreemd dat Nespresso lactose in zijn koffie zou stoppen. Komt dit uit een betrouwbare bron? Zelfs als het waar zou zijn is het in elk geval een hoeveelheid die iedereen kan verdragen. Lactose-intolerantie begint pas bij een gram of vijf tot tien.
Sunday, 3 January, 2016
Beste Roel Debie: als je vindt dat je hier iets mee moet (zie mijn vorige reactie voor een relativering) dan zou je naar filterkoffie moeten overstappen, dat zet iets meer zoodjes aan de dijk. Het risico van veel espresso is bij Italianen niet meetbaar, daarvoor drinken ze te weinig koffie en is het cafestolgehalte van espresso te laag. De effecten op ziekte en sterfte moeten fors zijn voordat je ze ziet in een bevolkingsstudie.
Beste Maurice Vanbellinghen: de Gezondheidsraad zegt: "Vervang ongefilterde door gefilterde koffie.
Toelichting. Omdat ongefilterde koffie het LDL-cholesterol verhoogt, heeft gefilterde koffie de voorkeur.[40] De gemiddelde koffieconsumptie ligt op 400 (vrouwen) tot 550 (mannen) milliliter per dag.[15] Dit is ongeveer de hoeveelheid waarbij gunstige verbanden van gefilterde koffie zijn gevonden (lager risico op coronaire hartziekte, beroerte en diabetes).[40]" www.gr.nl/nl/taak-werkwijze/werkterrein/gezonde-voeding/richtlijnen-goede-voeding-2015
Beste Edwin Spijkers en Roel Debie: ik vermoed dat die evenveel cafestol leveren als de klassieke espressomachines, maar ik heb geen cijfers per merk. Met 2-3 espresso's per dag kun je weinig kwaad. Het belang ervan hangt ook af van je andere risicofactoren: voor een man van 55 die rookt, te dik is en hoge bloeddruk heeft is cholesterol veel meer een issue dan voor een jonge vrouw met normale bloeddruk die beweegt en niet rookt.
Sunday, 3 January, 2016
#NESPRESSO, #CAFESTOL AND #CHOLESTEROL
Unfiltered coffee contains the cholesterol-raising substance cafestol. That is why the Health Council of the Netherlands recommends drinking filter coffee only. How much of this substance does a cup of #Nespresso contain?
I asked Nestlé and they told me it averages about 0.75 milligrams of cafestol per cup. I put further questions to them by email and by phone, and based on the information that I received I am confident that the figure of 0.75 mg is correct. I would have preferred to see the original research reports, but for competitive reasons these had to remain confidential.
What does 0.75 mg of cafestol per cup of coffee do to your health? Five cups of Nespresso per day will increase blood cholesterol by 0.05 mmol/L or 1.9 mg/dL. The same increase would be caused by half an egg per day, or the butter on one slice of bread. Scandinavians used to drink boiled coffee, made by boiling ground coffee with water in a saucepan. One mug of boiled coffee contained eight times as much cafestol as one Nespresso. Scandinavians drank five or more of those mugs per day and that clearly raised their risk of a heart attack. But that required a dose of cafestol comparable with forty to eighty Nespresso’s per day.
And regular espresso? That contains on average twice as much as the 0.75 mg per cup of Nespresso. Why does Nespresso contain less cafestol than regular espresso? Possibly because Nestlé uses beans for Nespresso that contain less cafestol. Also, the amount of coffee in a Nespresso capsule is less that the amount used per cup in an espresso machine.
My conclusion: as far as cholesterol and heart disease is concerned, three to four cups of Nespresso per day (the average coffee intake in the Netherlands) is not something to worry about.
Conflicts of interests: I worked closely with Nestlé Research from about 1988 to 1995. During that period I also received research grants from the European coffee industry. That research led to the discovery of cafestol as the cholesterol-raising factor in coffee beans.
References and sources: please use the Translation feature for my Dutch post that starts with “Hier is de achtergrondinformatie”.
zondag 3 januari 2016
Beste Stef Mooij: nee, het gaat er niet om hoeveel dat gemiddelde van 0,75 zou kunnen verschillen van het gemiddelde van alle Nespresso's van de wereld. Dat verschil zal niet groot zijn. Waar het hier om gaat is dat het gehalte van het ene kopje naar het andere kennelijk erg kan wisselen. Met behulp van die standaardafwijking kan bijv. de Consumentenbond schatten hoeveel kopjes ze zouden moeten meten om een redelijk betrouwbaar gemiddelde te schatten.
Beste Kobunder Kaas: een terechte vraag. Het risico op een hartinfarct nam in Noorwegen toe met de hoeveelheid gedronken koffie. In de VS en West-Europa was er daarentegen geen verband tussen koffie en hartinfarct. Het verband in Noorwegen en Finland bleek alleen te bestaan voor mensen die gekookte koffie dronken, veel gekookte koffie gaf een ruim drie keer zo hoog risico op harinfarct. Het verband was dus redelijk specifiek voor gekookte koffie. Die koffie verhoogt het LDL cholesterol, waarvan bekend is dat het hartinfarcten veroorzaakt. De koffie in de VS en Westeuropa, en de filterkoffie die andere Scandinaviers dronken, verhoogt het cholesterol niet. Bij elkaar leek dat voldoende om aan te nemen dat het cholesterolverhogend effect van kookkoffie de boosdoener was. De afname van hartinfarcten in Finland in de laatste 25 jaar wordt voor een deel toegeschreven aan het afschaffen van de kookkoffie. Referenties: urgert en Katan, Annu Rev Nutrition 1997.
Beste Els Marcelis: ik heb horen verluiden dat er in die andere cupjes minder koffie zit dan in Nespresso, dus dan zal er in een kopje Lidl ook niet veel cafestol zitten. Kun je ter wille van de wetenschap 10 cupjes Lidl open maken en de koffie bij elkaar gooien en wegen? Dan doe ik hetzelfde voor de Nespresso.
Beste Hans Snel: Ik had aan Els Marcelis op een vergelijkbare vraag geantwoord: "ik heb horen verluiden dat er in die andere cupjes minder koffie zit dan in Nespresso, dus dan zal er in een kopje Lidl ook niet veel cafestol zitten. Kun je ter wille van de wetenschap 10 cupjes Lidl open maken en de koffie bij elkaar gooien en wegen? Dan doe ik hetzelfde voor de Nespresso." Hans Snel, misschien wil jij ook 10 cupjes van je favoriete B-merk opofferen voor het goede doel?
Beste Wilrike Pasman, Nee, espresso is een kwetsbaar drankje. Met een papierfilter blijft er bijvoorbeeld niets over van de schuimlaag, de Crema. Zoek maar op youtube naar nespresso crema symposium
Beste Roland Versteeg: inderdaad is het gehalte in 'mocha Napolitana' laag. Dat staat in onze publicatie van Urgert et al 1995, en het effect van type bonen ook. Net als veel van mijn publicaties is dit artikel gratis te downloaden bij de bibliotheek van de VU (of de WUR): http://dare.ubvu.vu.nl/handle/1871/11636 en klikken op xx260.pdf
Beste Fabienne Harnisch: voor de meeste andere koffiesoorten was het al bekend, alleen voor Nespresso niet. Ik kreeg vragen over Nespresso via mijn Twitteraccount @martijnkatan, plus tips waar het antwoord te vinden zou zijn. Bij deze het resultaat.
Hier is de achtergrondinformatie voor mijn eerdere post over Nespresso en cholesterol.
A) Wat zegt Nestlé over de hoeveelheid cafestol in Nespresso?
De science manager van Nespresso mailde mij aan het slot van een lange mail: “Wat we op dit moment kunnen zeggen op basis van onze meest betrouwbare analytische gegevens is dat de gemiddelde waarden voor onze koffies op 1,5mg diterpenen per kopje ligt, met hoogste niveaus van 3,4 mg en STDEV van 0.7”.
Diterpenen in koffie bestaan voor iets minder dan de helft uit cafestol.(1) [Althans in Arabica koffie, maar dat is wat er meestal in Nespresso zit, de andere soort koffiebonen, Robusta, wordt in Nespresso weinig gebruikt.] Het andere diterpeen, kahweol, verhoogt ook het bloedcholesterol maar een stuk minder. Daarom reken ik die 1,5 mg (milligram) diterpenen om naar 0,75 mg cholesterolverhogend cafestol per kopje.
STDEV is de standaarddeviatie. Die STDEV van 0,7 betekent dat zo’n 95% van de kopjes Nespresso tussen de 0,1 en de 2,9 mg diterpenen bevatten. Het varieert dus sterk van kopje tot kopje.
B) Wat doet dat op het bloedcholesterol en de kans op een hartinfarct?
Vijf kopjes Nespresso leveren 3,75 mg cafestol. Dat verhoogt het totale gehalte cholesterol in het bloed van de koffiedrinker met 0,05 mmol/L.(2)
Hoeveel verhoogt dat de kans op een hartinfarct? Daarvoor ging ik uit van een man van 55 jaar, 1 m 80 lang, 85 kg, een systolische bloeddruk van 130 mmHg, een HDL cholesterol van 1,0 mmol/L, geen roker, geen diabetes, geen reuma, drinkt filterkoffie. Zijn bloedcholesterol is 5,5 mmol/L en hij heeft een kans van 8,3% -- dus een op twaalf -- om voor zijn 65e een hart- of vaatziekte te krijgen, bijvoorbeeld een hartinfarct of een beroerte.
Als hij nu overstapt van filterkoffie (of geen koffie) op 5 kopjes Nespresso per dag dan gaat zijn cholesterol omhoog van 5,5 naar 5,55 mmol/L en zijn kans op hart- en vaatziekten van 8,3% naar 8,36%. [berekend met QRISK®2-2015 risk calculator, www.qrisk.org/index.php. Als zijn cholesterol zou stijgen van 5 naar 6 mmol/L zou zijn risico op hart- en vaatziekten stijgen van 7,9% naar 9% in de volgende 10 jaar, dus een stijging van 1,3% voor een stijging van het cholesterol met 1 mmol/L.]
C) Het effect van een half ei of van 5 gram roomboter per dag heb ik berekend met http://nevo-online.rivm.nl voor de gehaltes aan vetzuren en cholesterol in ei en roomboter, en met Mensink 2003(3) (via www.katancalculator.nl) voor effecten op bloedcholesterol. Daarbij heb ik roomboter vervangen door dieetmargarine, verzadigd vet in ei door enkelvoudig onverzadigd vet en cholesterol in ei door geen cholesterol.
D) Cafestol in kookkoffie:
het gemiddelde van Gross(4) en Urgert fig. 5(1) is 6,1 mg cafestol per 150 mL. Cafestol in gewone espresso is 1-2 mg per kopje van 25 mL(1)
E) Waarom zit er minder cafestol in Nespresso dan in gewone espresso?
Dat zijn vermoedens (geen zekerheden), geuit door de science manager van Nespresso in een telefoongesprek met mij.
BRONNEN:
1. Urgert R, Van der Weg G, Kosmeijer-Schuil JG, Van de Bovenkamp P, Hovenier R, Katan MB. Levels of the cholesterol-elevating diterpenes cafestol and kahweol in various coffee brews. J Agr Food Chem. 1995;43:2167–72.
2. Urgert R, Katan MB. The cholesterol-raising factor from coffee beans. Annu Rev Nutr. 1997;17:305–24.
3. Mensink RP, Zock PL, Kester ADM, Katan MB. Effects of dietary fatty acids and carbohydrates on the ratio of serum total to HDL cholesterol and on serum lipids and apolipoproteins: a meta-analysis of 60 controlled trials. Am J Clin Nutr [Internet]. 2003;77:1146–55. Available from: http://ajcn.nutrition.org/content/77/5/1146.full
4. Gross G, Jaccaud E, Huggett AC. Analysis of the content of the diterpenes cafestol and kahweol in coffee brews. Food Chem Toxicol [Internet]. 1997 Jun [cited 2015 Dec 20];35(6):547–54. Available from: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0278691596001238
Sunday, 3 January, 2016
In ongefilterde koffie zit de cholesterolverhogende stof cafestol. Vandaar dat de Gezondheidsraad aanraadt om alleen filterkoffie te drinken. Hoeveel van die stof zit er in #Nespresso? Ik vroeg dat aan Nestlé. Volgens hen is het gemiddeld ongeveer 0,75 milligram cafestol per kopje. Ik heb doorgevraagd per mail en telefoon, en op basis van de details die ze me gaven denk ik dat die 0,75 mg klopt. (Liever had ik de originele rapporten gezien, maar die moesten om redenen van concurrentie vertrouwelijk blijven.)
Wat doet 0,75 mg cafestol per kopje koffie op je gezondheid? Het cholesterolgehalte in het bloed gaat van vijf Nespresso’s per dag met 0,05 mmol/L omhoog. Dat is hetzelfde effect als van een half ei extra per dag, of van de roomboter op één besmeerde boterham. In Scandinavië dronken ze vroeger gekookte koffie. Die maakten ze door gemalen koffie in een steelpan met water op te koken en de prut te laten bezinken. In die kookkoffie zit per mok acht keer zoveel cafestol in als in een Nespresso. Scandinaviërs dronken iedere dag vijf of meer van die mokken en daar kregen ze duidelijk meer hartinfarcten door. Maar dat vereiste een dosis cafestol vergelijkbaar met veertig tot tachtig Nespresso’s per dag.
En gewone espresso? Daar zit gemiddeld het dubbele in van die 0,75 mg per kopje van Nespresso. Waarom zit er minder cafestol in Nespresso dan in espresso? Mogelijk omdat Nestlé voor de Nespresso bonen gebruikt waar van huis uit minder cafestol in zit. Verder gaat er in zo’n cupje minder koffiemaalsel dan er in een espressomachine wordt gebruikt.
Mijn conclusie: het effect van Nespresso op cholesterol is niet iets om je druk over te maken.
Belangen: Tussen ca. 1988 en 1995 werkte ik intensief samen met Nestlé Research en kreeg ik onderzoekssubsidies van de Europese koffie-industrie. Dat onderzoek leidde tot de ontdekking van het cafestol-effect.
Bronnen en details: zie volgende post.
zondag 20 december 2015
Beste Hellen Henke Nijenhuis: Ja, beinvloeding van wetenschappers is inderdaad regelmatig een probleem, al vind ik het in dit geval weinig waarschijnlijk. Maar ik heb een vraag. Op welk punt zou u zeggen: "hee, misschien is kokosolie toch niet goed"? Van wie zou u zoiets moeten horen? Uw huisarts? Een vertrouwd familielid die verstand van gezondheid heeft? Een TV programma? Juist vanwege die beīnvloeding van wetenschappers door bedrijven vind ik het onderwerp 'vertrouwen' interessant; zie ook mijn column http://mkatan.nl/.../399-25-april-superfood-is-superwinst...
zaterdag 19 december 2015
Nieuw-Zeelanders wonen dicht bij het gebied van de kokospalmen. Vandaar wellicht dat hun Hartstichting dit rapport schreeft over kokosolie www.heartfoundation.org.nz/news-blogs-stories/press-releases/coconut-oil-and-the-heart (dank aan @jaapseidell voor de link).
In een brief aan de BMJ (British Medical Journal) vragen ruim 180 wetenschappers om terugtrekking van een publicatie over voeding door de journaliste Nina Teicholtz. www.bmj.com/content/351/bmj.h4962/rr-41 Die publicatie verscheen in september als “BMJ Investigation”. Onze brief beschrijft elf van de ergste fouten erin.
Meestal doe ik aan dit soort acties niet mee, maar dit keer wel. Als een prominent wetenschappelijk tijdschrift als BMJ wordt gekaapt door actievoerders met een grote mond moet er iets gebeuren.
17-12-15
Beste Carsten Lincke: zag dit nu pas, interessant. 'Job's syndrome' lijkt me voor artsen gemakkelijker te onthouden dan Recurren cold staphylococcal abscesses. Wat Job echt had doet er dan niet zoveel toe.
Beste Frans Kiffers: interessante vragen. Mijn interesse in RVX 208 is vooral proof of principle dat HDL verhogen zin heeft en de extrapolatie daarvan naar verhogen van HDL dmv voeding en bewegen. Wat het middel echt doet moeten de trials uitwijzen; ik gok dat het hart- en vaatziekten zal verminderen maar zelfs het omgekeerde is mogelijk. We zullen zien. Zelfs als het werkt heeft het ongetwijfeld bijwerkingen. Dagelijks rustig bewegen heeft een groot aantal kleine voordelen die samen optellen tot iets groots. Aan de statines zal RVX 208 denk ik niet kunnen tippen. Ik zie het hoogstens ingezet als tweede middel bij patienten met zeer hoog risico.
Beste Liesbeth Smit: als je een surrogaat variabele zoekt om te beoordelen of een interventie zin heeft is LDL duidelijk beter dan HDL. Maar hormonen zoals thyroxine of estrogenen verlagen het LDL maar niet ziekte of sterfte. Uiteindelijk geeft het effect op ziekte en sterfte de doorslag.
17/12/15
Begrijp me goed: als de studies voltooid zijn kan best blijken dat RVX 208 niets doet, of zelfs schadelijk is. Mijn inschatting dat het goed zal werken is alleen gut feeling. Maar ik durf er wel een fles wijn op te zetten.
16/12/15
Beste Liesbeth Smit: welzeker, iemand met een laag HDL heeft een vergroot risico op hart- en vaatziekten, goed om te weten, dan kan hij iets doen aan dat risico. Boeddruk verlagen bijvoorbeeld. Maar helpt het ook om zijn HDL te verhogen, bijv door koolhydraten te vervangen door vet? Of is HDL alleen het rode lampje op het dashboard? In dat laatste geval moet je niet het lampje uitzetten (=HDL verhogen), dat helpt niet, je moet motorolie bijvullen (dus causale risicofactoren zoals LDL of bloeddruk verlagen). We weten niet wat HDL is: rood lampje, of olieniveau. Als een diabeticus naar aceton ruikt wijst dat op hyperglycemie. Waardevolle info, maar je moet hem geen Odol mondwater geven tegen de stank, maar insuline inspuiten.
Vandaag hield ik een voordracht op het
voedingssymposium in Maastricht. http://www.emilioperez.nl/demo/nutrim/nutrim.html.
In de wandelgangen interessante discussies over HDL. Koolhydraten verlagen
HDL-cholesterol, maar als HDL er niet toe doet kun je net zo goed koolhydraten
eten. Transvet verhoogt LDL- en verlaagt HDL-cholesterol, maar als dat laatste
niet erg is, is transvet ook minder erg.
Misschien gaat dit kandidaat-geneesmiddel het antwoord brengen https://en.wikipedia.org/wiki/RVX_208.
Het verhoogt HDL op een gezonde manier, door toename van de vorming ervan in
het lichaam. Rond 2017 weten we of het inderdaad hart- en vaatziekten
vermindert. Ik verwacht van wel.
Tuesday, 15 December, 2015
Beste Harry Stolting: ook bij gezonde mensen geldt: hoe lager het cholesterol nu, hoe lager de kans op een hartinfarct in de toekomst. Zie de vijfde dia van http://mkatan.nl/.../Stockholm_%5B2%5D_Academy_%20Nov... De meeste Nederlanders zitten tussen 5.0 en 7.0
11-Dec-15
Beste Harry Stolting: goeie vraag. Veroorzaakt hoog cholesterol vaatbeschadiging of veroorzaakt vaatbeschadiging hoog cholesterol? Of hebben ze niets met elkaar te maken en worden beiden veroorzaakt door een derde factor, een'confounder'? Informatief is de tijdsvolgorde: wat kwam eerst? Baby's geboren met een erfelijk defect in de afvoer van cholesterol uit het bloed hebben hoog bloedcholesterol maar nog onbeschadigde bloedvaatjes. Zonder behandeling zijn met 40-60 jaar hun kransslagaders verstopt door beschadigingen en krijgen ze een infarct. De volgorde is dus: eerst hoog LDL cholesterol, dan vaatbeschadiging. Het definitieve bewijs dat cholesterol oorzaak is, en vaatbeschadiging het gevolg, komt uit experimenten waarbij cholesterol wordt verlaagd. Dan zie je de vaatbeschadiging en de plaques afnemen. Cholesterol speelt geen rol bij het herstel van beschadigd weefsel; daar zijn o.a. bloedplaatjes voor.
Grobbee, D.E., Bots, M.L., 2004. Atherosclerotic disease regression with statins: studies using vascular markers. International Journal of Cardiology 96, 447–459. doi:10.1016/j.ijcard.2004.01.005
Gao, W.-Q. 2014. Systematic study of the effects of lowering low-density lipoprotein-cholesterol on regression of coronary atherosclerotic plaques using intravascular ultrasound. BMC Cardiovascular Disorders 14, 60. doi:10.1186/1471-2261-14-60
10-dec.-15
Beste Rob van Berkel: die Cochrane review van Hooper et al 2015 concludeert ondubbelzinnig dat vervangen van verzadigd door meervoudig onverzadigd vet ons risico op hart- en vaatproblemen vermindert. Zie hieronder hun complete ‘Key Results’.
De website in uw referentie 2 kan ik niet openen, ik krijg een foutmelding.
Hooper, L. et al 2015. Reduction in saturated fat intake for cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews. doi:10.1002/14651858.CD011737
P L A I N L A N G U A G E S U M M A R Y
Key results
We found 15 studies with over 59,000 participants. The evidence is current to March 2014. The review found that cutting down on saturated fat led to a 17% reduction in the risk of cardiovascular disease (including heart disease and strokes), but no effects on the risk of dying. The review found no clear health benefits of replacing saturated fats with starchy foods or protein. Changing the type of fat we eat, replacing saturated fats with polyunsaturated fats, seems to protect us better, reducing our risk of heart and vascular problems. The greater the decrease in saturated fat, and the more serum total cholesterol is reduced, the greater the protection. People who are currently healthy appear to benefit as much as those at increased risk of heart disease or stroke (people with high blood pressure, high serum cholesterol or diabetes, for example), and people who have already had heart disease or stroke. There was no clear difference in effect between men and women.
Beste Carlo Kool: Betreffende het artikel: in de wetenschap kennen wij grote vrijheid van meningsuiting, maar niet elke mening is zinnig. Ik heb over deze vragen eerder geschreven op Facebook, in mijn boek Wat is nu Gezond, in mijn columns op mkatan.nl, in tientallen interviews en in ca honderd wetenschappelijke publikaties. Mag ik u daar kortheidshalve naar verwijzen? Uw berekening van 53 gram verzadigd vet per dag is denk ik niet goed, de gemiddelde Nederlander eet 33 gram verzadigd vet per dag en wat u beschrijft klinkt vrij gemiddeld (RIVM Voedsel Consumptie Peiling Basis 2007-2010)
Beste Serge Dalhuysen: die leververvetting is nieuw voor mij en ik ga het niet nazoeken, maar Kersten is uiterst competent en als hij dit inderdaad heeft gezegd vermoed ik dat het wel klopt. Het zal wel gaan om meer dan zo nu en dan een likje kokosvet. Kokosolie 'gezond' noemen is inderdaad pseudowetenschap.
Beste Harry Stolting, wat is precies uw vraag?
Beste Jim De Nooij, Prima toch? Dat is het mooie van een vrij land, iedereen mag geloven en zeggen wat hij wil (zolang hij niet ronselt voor de Jihad in Syrie :-)) Hopelijk is die vrijheid er in Quezon City ook. In Kuala Lumpur is het met de godsdienst- en atheismevrijheid slecht gesteld, dacht ik. Maar dat is een ander land.
Beste Ralph Moorman: In gecontroleerde klinische trials is het effect van type vet op hartinfarcten aangetoond bij duizenden mensen. En uhhh.... waar blijven uw bronnen?
BRON: Hooper, L. et al 2012. Reduced or modified dietary fat for preventing cardiovascular disease. Cochrane Database of Systematic Reviews. doi:10.1002/14651858.CD002137.pub3.
08-12-15
Beste Chantal Moonen: ja, zachte margarine is beter dan roomboter. Maar we moeten niet overdrijven, roomboter is niet te vergelijken met sigaretten! Becel is het A-merk, een streepje beter dan andere margarines maar de verschillen zijn klein. 'Becel pro-activ' is een ander verhaal, daar zitten plantensterolen in. Of die echt goed zijn is nog niet helemaal zeker, zie http://www.mkatan.nl/.../nrc.../424-medische-margarine.html
Beste Etienna Borgman: dank voor uw mail. De naam Simon de Vries doet niet meteen een belletje rinkelen, kunt u iets meer over hem vertellen?
Beste Ralph Moorman: dank voor de reactie. Inderdaad worden hart- en vaatziekten veroorzaakt door een optelsom van factoren: erfelijke aanleg, leeftijd, roken, LDL cholesterol, bloeddruk, diabetes, vetzucht. Effecten van 'stress' en 'mentaal' zijn uitgebreid onderzocht maar uiteindelijk deden die niet veel. U zegt dat het LDL daalt door pure en onbewerkte hypoallergene voedingsmiddelen. Op welk onderzoek berust dat?
zaterdag 5 december 2015
Beste Hans Koevoet: sorry dat het even duurde, ik was druk. Ja, hoog LDL cholesterol veroorzaakt hartinfarcten, net als een laag olieniveau in je autocarter een vastloper voorspelt. Olie bijvullen voorkomt zo'n vastloper en LDL verlagen voorkomt een hartinfarct (behalve als het een geneesmiddel is met erge bijwerkingen, zoals estrogenen of schildklierhormoon). Laag HDL voorspelt ook hartinfarcten maar het is wat onzeker of het helpt om aan het HDL zelf te 'morrelen'. Misschien is het alleen een rood lampje dat een achterliggend probleem aangeeft. Daarmee is de LDL/HDL verhouding (of totaal cholesterol/ HDL cholesterol verhouding, dat komt op het zelfde neer) nog steeds goed bruikbaar om toekomstige patienten te herkennen. Maar je moet er niet aan gaan morrelen via HDL, je moet het LDL behandelen.
Beste Jasper van Heck: ik sta altijd open voor een goed gesprek maar soms zijn er dringende andere dingen die voor gaan. Vandaag heb ik iets gepost over de vraag of LDL cholesterol causaal is.
Beste Chantal Moonen: van roomboter gaat het LDL cholesterol nog meer omhoog dan van kokosvet. Bovendien hebben we daar duidelijke bewijzen bij mensen: vervangen van melk- en vleesvet door plantaardige olien verlaagt de kans op een hartinfarct. BRONNEN: Reiser, R.et al 1985. Plasma lipid and lipoprotein response of humans to beef fat, coconut oil and safflower oil. Am J Clin Nutr 42, 190–197.
Katan, M.B. 1994. Effects of Fats and Fatty Acids on Blood Lipids in Man – An Overview. Am J Clin Nutr 60(suppl), 1017S–22S.
Cox, C. et al 1998. Effects of dietary coconut oil, butter and safflower oil on plasma lipids, lipoproteins and lathosterol levels. Eur J Clin Nutr 52, 650–654.
Beste Carsten Lincke: Interessant, dat wist ik niet. Ik zie dat het i.h.a. een cytokinedeficientie is, dus geen 'klassieke' immuundeficientie. Afweer is eindeloos gecompliceerd.
zaterdag 5 december 2015
Op mijn NRC-column over het bijbelboek Job http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/526-de-grootse-absurditeit-van-job.html kwamen een hoop interessante reacties. Veel bijbeldeskundigen mailden dat Job 42:6 volgens hen fout vertaald is en dat hij zich helemaal niet neerlegde bij zijn lot.
Wat is de waarheid hier? Dat lijkt me geen zinnige vraag. Bijbelvertaling is geen natuurwetenschap, de vertaler neemt onvermijdelijk zijn eigen ervaringen en emoties mee in zijn vertaling.
zaterdag 5 december 2015
Dinsdag spreekt de commissie van de Tweede Kamer over het plan om gemeenten toe te staan scooters naar de rijbaan te verwijzen.
Als jij daar ook voor bent stuur dan een mail naar de Tweede Kamerleden die hierover gaan, zie http://scooteroverlast.nl/brief-aan-kamerleden. Zo’n mail wordt goed gelezen, want maart 2017 zijn er weer verkiezingen!
Hier meer info: www.facebook.com/Fietspadscootervrij.nl/www.fietsersbond.nl/nieuws/scooter-mag-naar-rijbaan-fietsersbond-verheugd#.Vlnpal7-U7t
Saturday, 5 December, 2015
Een terugkerende vraag, nu weer bij de kokosolie: veroorzaakt LDL cholesterol echt aderverkalking en hartinfarcten of is LDL een bijkomend verschijnsel?
Hier is een recent goed leesbaar Amerikaans artikel daarover. Dithttp://mkatan.nl/images/stories/Stockholm_%5B2%5D_Academy_%20Nov_2009_Fatty_acids_linoleic_cholesterol_CHD.pdf is een wat technischer voordracht die ik in 2009 hierover hield voor de Zweedse Akademie van Wetenschappen.
De essentie is dat veel verbanden tussen voeding, geneesmiddelen, erfelijkheid en hartinfarcten simpel verklaard en voorspeld kunnen worden uit hun effecten op LDL cholesterol. Je kunt voor ieder van die waarneming een speciaal apart mechanisme verzinnen zodat je LDL cholesterol erbuiten kunt houden. Maar waarom zou je? Bovendien blijft je aan de gang, want sinds 2009 zijn er weer nieuwe genetische verbanden gevonden en effecten van nieuwe soorten geneesmiddelen aangetoond. Die zijn allemaal simpel te begrijpen uit het effect van die mutaties en geneesmiddelen op LDL cholesterol. Als LDL cholesterol taboe is moet je telkens weer nieuwe mechanismen verzinnen. Die ad hoc verzonnen effecten missen voorspellende kracht.
Uiteindelijk wordt het zoiets als ons model van het zonnestelsel. De katholieke kerk wou dat de zon om de aarde draaide. Naarmate de telescopen beter werden waren er steeds gekkere theorieën nodig om dit model te handhaven, en uiteindelijk stierf het een zachte dood.
18/11/15
Beste Frans Pegt: olijfolie is prima, net als andere olie. Margarine is niet handig om in te bakken. Bak en braad uit flessen wel. Dat is eigenlijk gewoon olie plus lecitihine (zodat het niet spat) en vitamine D. Ik koop zelf geen bak en braad, ik koop een pot lecithine in de natuurwinkel en strooi een paar korreltjes in de olijfolie voor het bakken. Komt op hetzelfde neer.
Beste Yolande Molen: Bij gewoon bakken en braden wordt de olie niet heet genoeg om ongezonde stoffen te vormen. Bij frituren wel, als de olie donkerbruin, stroperig, schuimend en stinkend wordt is hij misschien een klein tikkeltje ongezond. Misschien. Maar de meeste mensen hebben de olie dan allang weggegooid.
Beste Arnold Vos: exptrapolatie van dierproeven is altijd onzeker. Maar de aandoening van de slagaders bij dieren lijkt onder de microscoop nogal op die bij de mens. Kokosvet veroorzaakt trouwens niet alleen atherosclerose bij konijnen maar ook bij hamsters. En waarom zou je het riskeren? Dioxine veroorzaakt ook alleen maar kanker bij hamsters en toch kopen we geen potten dioxine in de Ekowinkel om door ons eten te roeren.
Beste Hans Koevoet: de verhouding tussen totaal en HDL cholesterol in het bloed is een risicovoorspeller. Een risicovoorspeller hoeft geen oorzaak te zijn. Een rood lampje op het dashboard voorspelt een vastlopende motor, maar dat voorkom je niet door het lampje los te schroeven. Ik hou nog steeds de mogelijkheid open dat verhoging van HDL dmv voeding toch de kans op hartinfarct verkleint, maar de bewijzen daarvoor zijn wel zwakker geworden.
Beste Kees Vreeken: zoveel kokosolie at men in Azie niet. Bovendien stonden daar andere, krachtige effecten tegenover: de mensen waren slanker, aktiever, rookten minder, aten geen melkvet.
Beste Lisette van de kamp: Ja die prijzen zijn ongelooflijk. Kokosolie kost inkoop 1 euro per kilo. Bij zulke winstmarges wordt de verleiding groot om mooie verhalen de werled in te sturen over hoe gezond het is. www.indexmundi.com/commodities/?commodity=coconut-oil¤cy=eur
13 November 2015
100% response rate, 8-hours response time
2,090 likes +134 this week
43,098 post reach this week
12 November 2015
Breaking news: transvet uit melk en kaas is minstens zo schadelijk voor het cholesterol in het bloed als industrieel transvet. Na zes jaar is het grote Amerikaanse onderzoek hiernaar eindelijk openbaar gemaakt. http://ajcn.nutrition.org/content/early/recent
www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/487-18-05-2013-publicatiebias.html
Op veler verzoek een stukje over kokosolie. Eigenlijk is het kokosvet; in de tropen is kokosolie vloeibaar maar bij ons is het vast. Kokosvet verhoogt zowel het slechte LDL cholesterol in het bloed als het goede HDL cholesterol. Hoe dat samen uitpakt voor hart en bloedvaten weten we niet zeker. Er zijn wel overtuigende bewijzen dat LDL cholesterol hartinfarcten veroorzaakt, terwijl er toenemende twijfel is of HDL echt beschermt. Als je konijnen kokosvet voert krijgen ze forse aderverkalking. Dat wijst allemaal in de richting dat kokosolie slecht is voor hart en bloedvaten.
Bronnen:
Stone, N.J., Lloyd-Jones, D.M., 2015. Lowering LDL Cholesterol Is Good, but How and in Whom? New England Journal of Medicine.
Lloyd-Jones, D.M., 2014. Niacin and HDL Cholesterol — Time to Face Facts. New England Journal of Medicine 371, 271–273.
Kritchevsky, D. 1976. Experimental atherosclerosis in rabbits fed cholesterol-free diets. 5. Comparison of Peanut, Corn, Butter, and Coconut Oils. Experimental and Molecular Pathology 24, 375–391
Wilson, T.A., 2005. Different palm oil preparations reduce plasma cholesterol concentrations and aortic cholesterol accumulation compared to coconut oil in hypercholesterolemic hamsters. J. Nutr. Biochem. 16, 633–640
12 November 2015
Beste Jasper van Heck: ik raad mensen af om dagelijks vijf of meer koppen cafetiere- of Turkse koffie te drinken. Gewone koffie is meestal geen probleem. Die bijnieren is nieuw voor mij.
Beste Maaike Olde Olthof: Ik weet van verschillende mensen dat ze het hebben gevraagd bij Nestlé maar ik heb nog geen antwoord gehoord. Een mooie klus voor de Consumentenbond.
Beste Saskia Mulder: verzadigd vet is niet meer zo' n probleem als 50 jaar geleden, we eten er tegenwoordig minder van. Het probleem is nu overgewicht en daarin spelen sap en frisdrank een belangrijke rol. Daarnaast is belasting op verzadigd vet praktisch heel lastig uit te voeren.
Dennis Stoutjesdijk: suiker is niet giftig. Alleen is frisdrank, snoep, sap enz een gemakkelijke manier om dik te worden. Als je daar geen last van hebt is er niets aan de hand.
12 November, 2015
De Gezondheidsraad adviseert om alleen gefilterde koffie te drinken; van ongefilterde koffie gaat je cholesterol omhoog. In Scandinavië dronken mensen vroeger vijf tot tien koppen ongefilterde koffie per dag en dat veroorzaakte hartinfarcten. Hoe komt dat?
Koffiebonen bevatten geen cholesterol maar wel cafestol. Die cafestol komt in je lever en verstoort daar de stofwisseling van cholesterol zodat het cholesterolgehalte in het bloed omhoog gaat. In een papieren filter blijft cafestol hangen dus uit filterkoffie krijg je het niet binnen. Het zit wel in Turkse en in cafetière-koffie, zo’n ding met een zuiger (foto links). Twee koppen daarvan verhogen het bloedcholesterol even sterk als één ei. Espresso bevat ongeveer half zo veel, dus vier kopjes is één ei. Tien espresso’s per dag is wat minder goed voor je hart en bloedvaten.
Koffie gezet met papieren filters, senseo pads of oploskoffie bevat geen cafestol. Percolators (foto rechts) leveren weinig cafestol, automatenkoffie is onvoorspelbaar, Nespresso is onbekend.
Mijn medewerkers en ik hebben het effect van cafestol twintig jaar geleden ontdekt. Leuk dat het nu in de Richtlijnen staat.
Bronnen:
www.gezondheidsraad.nl/sites/default/files/a1514_koffiea_0.pdf
Consumentenbond Gezondgids, november 2007. ‘Automatenkoffie verhoogt cholesterol.’
Urgert, R. et al 1995. Levels of the cholesterol-elevating diterpenes cafestol and kahweol in various coffee brews. J Agr Food Chem 43, 2167–72.
Ricketts, M.-L. et al 2007. The Cholesterol-Raising Factor from Coffee Beans, Cafestol, as an Agonist Ligand for the Farnesoid and Pregnane X Receptors. Molecular Endocrinology 21, 1603–1616.
11 November 2015
Beste Peter Bond: Dat verschil is er. Maar belastingen worden alom gebruikt om maatschappelijk wenselijke doelen te bereiken; zie het lage versus het hoge BTW tarief, de bijzondere verbruiksbelasting, de alcoholaccijns etc. Belasting op sap en frisdrank is een van de weinige dingen die iets doet tegen de aanstormende golf van diabetes.
Beste Hans Koevoet: zou kunnen. Fabrikanten hebben dan wel meer speelruimte. Wat doe je met honing, fruitconcentraten of evaporated cane juice als ingrediënten? De drankenmarkt is overzichtelijker om mee te beginnen.
Beste Peter Bond: Sebastiaan Kam was mij te snel af! In Mexico werkt het zelfs zo goed dat Big Soda nu alles in de strijd gooit om de soda tax te verminderen. http://www.foodpolitics.com/2015/10/uh-oh-big-soda-lobbyists-weaken-mexican-soda-tax/
De regering wil de frisdranktaks verhogen naar acht cent per liter. Dat zou morgen (donderdag) in de kamer komen. Goed idee? Nee, helemaal niet. Het is namelijk geen taks op frisdrank maar op alle alcoholvrije dranken: met suiker, zonder suiker, Spa, allemaal acht cent per liter. Slecht idee. Maak die taks evenredig aan het suikergehalte, dus twintig cent per liter sap en frisdrank en nul cent per liter water. Dat heeft effect.
Bronnen: www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/495-19-10-2013-extra-taks-op-sap-en-frisdrank-.html
www.frisdrank.nl/nieuws-media/digitale-nieuwsbrief/frisnieuws-verbruiksbelasting-op-frisdrank-water-en-sap
10 November, 2015
Beste Charlotte van 't Wout:
Bijgaand mijn correcties. Het was nog best ingewikkeld.
Voor cafétiere heb ik de consensuswaarde van de Gezondheidsraad genomen, dan kom je voor twee koppen op evenveel cholesterolverhoging uit als voor 1 ei. Koffie-automaten is een black box; we weten niet of het alleen automaten met vers gemalen bonen zijn die koffie met cafestol leveren, dat is giswerk.
Met vriendelijke groet,
Martijn Katan
Monday, 9 November, 2015
Welkom www.facebook.com/stef.toonen, van jou kreeg ik zonet mijn 2000e like. Dat moeten we vieren. Zo te zien ben je een Milennial. Wie heeft er een Millenial vraag over voeding voor mij?
08-11-15
Beste Twan Manders: U weet zelf natuurlijk het beste wat goed voor u voelt. Kan het zijn dat wat u ziet als 'snelle suikers' iets anders is dan de objectieve metingen waar ik van uitga? De glycemische index (d.w.z. bloedsuikerpiek) van Coca Cola is 83% van die van eenzelfde hoeveelheid koolhydraten uit brood; die van rijstemelk is 122%. Toch neem ik niet aan dat Coca Cola voor u beter voelt dan rijstemelk.
Wat ik zei over langzame koolhydraten in mijn NRC-column was verwarrend. Ik bedoelde dat het verschil tussen langzame en snelle koolhydraten er volgens de Gezondheidsraad er niet toe doet, en daar ben ik het mee eens. Bonen zijn het 'langzaamst' (d.w.z. hebben de laagste glycemische index, GI) en zijn gezond, maar frisdrank, koekjes, roomijs en chocola hebben ook een lage GI en zijn niet gezond. Zelfs de GI van pure suiker is vrij laag, lager dan die van volkorenbrood en van bruine rijst. Zie verder mijn boek Wat is nu Gezond
Bron: Atkinson, F.S., Foster-Powell, K., Brand-Miller, J.C., 2008. International Tables of Glycemic Index and Glycemic Load Values: 2008. Dia Care 31, 2281–2283. doi:10.2337/dc08-1239. Brown rice: 10 studies, mean GI relative to bread, 101%.
08-11-15
Beste Carlo Kool: Ja, dat was onduidelijk. Wat ik bedoelde was dat volgens de commissie het geen zin heeft onderscheid te maken tussen 'langzame' en 'snelle' koolhydraten.
Beste Mark Soetman: Er is geen experiment gedaan waarbij 10.000 mensen tien jaar vlees krijgen en 10.000 anderen vegaburgers. Dat is niet te doen. Er is wel aan heel veel mensen gevraagd hoeveel vlees ze aten en dan volgden de onderzoekers wie van die mensen er welke ziekte kreeg. Dan bleek veel vlees eten samen te hangen met meer longkanker. Maar diezelfde mensen die meer vlees aten rookten ook meer. Ik denk daarom dat het kwam van het roken en niet van het vlees.
Beste Jim De Nooij: tot 1995 zat er in goedkope, harde margarines inderdaad veel transvet. Dat waren die blokken margarine, in een papiertje. In de kuipjes margarine zoals Becel heeft nooit transvet gezeten. Rond 1995 zijn de transvetten uit alle margarines verwijderd. In Nederland tenminste, in de VS heeft dat veel langer geduurd. Bronnen:
Katan, M.B., Van de Bovenkamp, P., Brussaard, J.H., 1983. Voedingsmiddelenanalyses van de vakgroep Humane Voeding - deel 2: Vetzuursamenstelling transvetzuur- en cholesterolgehalte van margarines en andere eetbare vetten. Landbouwuniversiteit, Wageningen.
Hulshof, P.J.M., Van de Bovenkamp, P., Boogerd, L., Bos, J., Germing-Nouwen, C., Kosmeijer-Schuil, J.G., Hollman, P.C.H., Katan, M.B., 1991. Voedingsmiddelenanalyses van de vakgroep Humane Voeding - deel 11: Spijsvetten en -oliën. Landbouwuniversiteit, Wageningen.
Hulshof PJM et al 1998. Food Composition Analyses Wageningen the Netherlands Vol 12 Trans fatty acids in margarines, fats, biscuits and snacks - 1996.
Hulshof P, 2005. Food Composition Analyses Wageningen the Netherlands Vol 14 Fatty acid composition of frying fats and bakery margarines in the Netherlands 2004.
06-11-2015
Beste Hedwig Adema Witteveen: Ja, het gaat om vezel en goede voedingsstoffen, niet om snel of langzaam. Wat u zegt over langer verteren en in de bloedbaan opgenomen worden klopt niet. Uw titel van 'voedingsdeskundige' schept verplichtingen: bronnen vermelden! Zie Atkinson, F.S., Foster-Powell, K., Brand-Miller, J.C., 2008. International Tables of Glycemic Index and Glycemic Load Values: 2008. Diabetes Care 31, 2281–2283.
Beste Lisa Heijselaar: in observationele studies leken melkdrinkers iets minder darmkanker te krijgen, en in een experiment verminderden calciumsupplementen het aantal darm-adenomen. Adenoom is een voorstadium van kanker. Helaas werd bij herhaling van het experiment dit effect niet meer gezien. Die publikatie kwam te laat voor het rapport van de Gezondheidsraad, anders hadden ze zich mogelijk bedacht. Bronnen: Baron, J.A.,et al 2015. A Trial of Calcium and Vitamin D for the Prevention of Colorectal Adenomas. New England Journal of Medicine 373, 1519–1530. Baron, J.A. et al 1999. Calcium Supplements for the Prevention of Colorectal Adenomas. New England Journal of Medicine 340, 101–107.
Beste Brechje van Adrichem: volgens de Gezondheidsraad werken 3 koppen groene thee even sterk als 5 koppen gewone zwarte thee. Ik heb het niet nagerekend maar het zal wel kloppen.
Beste Hedwig Adema Witteveen, ik bedoelde dat het verschil tussen langzame of snelle koolhydraten er niet toe doet. Bonen zijn het 'langzaamst' (d.w.z. hebben de laagste glycemische index, GI) en zijn gezond, maar frisdrank, koekjes, roomijs en chocola hebben ook een lage GI en zijn niet gezond. Zelfs de GI van pure suiker is vrij laag, lager dan die van volkorenbrood. Zie verder mijn boek Wat is nu Gezond, daar staan ook de bronnen in. Wat betreft vruchtensappen: voedingskundig zijn die vooral water met suiker en zuur. De vitamine C weegt daar niet tegenop, scheurbuik komt in Nederland niet voor. Bij vers geperst sap is obesitas geen groot probleem omdat je er geen liters van perst en drinkt. Maar het meeste sap komt uit flessen en pakken, net als frisdrank. Wat de Gezondheidsraad wou benadrukken is dat je van flessen vruchtensap net zo dik wordt als van cola.
Beste Simone: groot gelijk. We verliezen vaak de proporties uit het oog. Roken, drugs, alcohol en vetzucht zijn belangrijker.
06-11-2015
Beste Liesbeth, ik vind de evidence voor zowel darm als prostaat niet waterdicht, uitlsuitend observationeel met lage RR's. Bij prostaat vind ik de mendelian randomizations wel informatief, die bevestigen wat Walter altijd zei (zie refs bij mijn NRC column van morgen, op maktan.nl). Alles bij elkaar is mijn conclusie: voor kanker is melk niet belangrijk.
Wat betreft Rosqvist: De evidence dat melkvet LDL verhoogt berust op 60 jaar experimenten wereldwijd en is overweldigend sterk.
They now claim cream does not raise cholesterol while butter (i.e. butter oil) does. Very artificial, uncontrolled diets, reported fat en% rose 6% on cream and 0.6% on butter. Dairy-cofunded. Extraordinary claim without extraordinary evidence.
Groeten, Martijn
06-11-2015
Beste Gina Van Vliet-Schilp: ik bedoelde dat langzame of snelle koolhydraten er niet toe doet. Bonen zijn het 'langzaamst' (d.w.z. hebben de laagste glycemische index, GI) en zijn gezond, maar frisdrank, koekjes, roomijs en chocola hebben ook een lage GI en zijn niet gezond. Zelfs de GI van pure suiker is vrij laag, lager dan die van volkorenbrood. Van die samenhang, dus interactie, zijn in de voeding maar een paar bewezen voorbeelden. En de bedoeling van de natuur is dat u vanaf uw 13e twintig kinderen krijgt waarna u door de wolven mag worden opgegeten.
5 november 2015
Mijn zaterdagse column over de nieuwe Richtlijnen goede voeding staat vandaag al op www.nrc.nl en dus ook met bronnen op www.mkatan.nl . "Wat als roker stopt met vlees…"
Bij wijze van experiment vraagt NRC om
reacties per mail, naar
Drie koppen thee per dag?
De Gezondheidsraad zegt dat 3 koppen thee per dag de bloeddruk en de kans op beroerte verlaagt. Hieronder mijn snelle check hiervan. Sorry, nog geen tijd gehad het in gemakkelijk Nederlands om te zetten.
Black tea
Doorslaggevend was Greyling et al.[2] The Greyling review leans heavily on two studies by Grassi with Unilever co-authors. The Grassi 2009 paper[3] is strange because no dose response: subjects on 0 mg polyphenols had higher BP, 100, 200, 400 and 800 mg/d all similarly lower BP. Perhaps n=19 was too low.
The 2012 Grassi reference was an abstract but is now published.[4] It reproduced the effect of -2 mmHg at an intake of 150 mg polyphenol/d.
The Hodgson paper[5] looks OK except that at baseline the tea group was already slightly lower in 24 h BP.
Mukamal et al[6] found – 6 mmHg systolic on tea after 3 and 6 months, NS but quite consistent with the rest.
Control in the Schreuder paper[7] was less than perfect but they find the same effect of –2 mmHg
And finally, the Wageningen trial[8] of epicatechin at a modest dose of 100 mg/d finds the same drop of –2.4 mmHg systolic in 24-h BP. That clinches it for me.
Green tea:
A serious meta-analysis[9] finds green tea extract (corresponding to 6-10 cups/d?) lowers sytolic BP by ~ 2 mmHg. Mostly industry-funded.
Conclusion:
3-5 cups of tea per day appears to lower systolic BP by 2 mmHg. It would be good to have more high-quality trials not supported by industry trials. But the current evidence is reasonably persuasive.
dinsdag 3 november 2015
Beste Hilda: voor 'rood vlees' zie mijn artikel in NRC en De Standaard www.standaard.be/cnt/dmf20151029_01945791. Kop van Standaard is trouwens fout.Stoffen: er is geen enkele stof bekend die aan vlees wordt toegevoegd en kankerverwekkend zou zijn. Nogal wiedes, die werd dan meteen verboden. Als bewerkt vlees al kankerverwekkend is dan weten we echt niet waarom.
zondag 1 november 2015
Beste Edwin Muis, dank voor uw rapport. Er zijn meerdere rapporten die een licht verhoogd kankerrisico tgv vlees suggereren (bijv. WCRF 2007). Het WHO rapport waar hun persbericht op is gebaseerd is nog niet openbaar.
Meerdere lezers vroegen: gezouten of gerookte vis, geeft dat ook kanker?
Ik heb even gekeken in de wetenschappelijke literatuur. Resultaat:
1. Chinese gezouten vis en en gefermenteerde vissaus zouden het risico op keel- en maagkanker wat kunnen verhogen.
2. Geen duidelijke gegevens over ‘gewone’ gerookte of gezouten vis, bijv zalm, haring en makreel. Wel worden er zo nu en dan dezelfde verdachte stofjes in gevonden als in bewerkt vlees.
Mijn conclusie: bewerkte Chinese vis(saus) is misschien een issue. Voor de rest is bewerkte vis niet iets om je druk over te maken. Vermijd sigarettenrook, doe rustig met alcohol, probeer slank te blijven, dan heb je de buit m.b.t. voeding en kanker grotendeels binnen.
Bronnen:
World Cancer Research Fund WCRF 2007. Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective. AICR, Washington DC.
www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1370720 www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/2731816 www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11992412 http://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0059799
donderdag 29 oktober 2015
Beste Nina Bloom, ik zal het compliment doorgeven aan het exemplaar in kwestie :-)
Beste Esther van Veen: dat er een beroepsvereniging is wist ik niet, dank. Is het een beschermde titel?
woensdag 28 oktober 2015
1,912 likes +72 this week 19,136 post reach this week
Vanavond in EenVandaag, over het Voedingscentrum. Goed item! Toen ik de uitzending terugzag realiseerde ik me dat ik al eerder goede ervaringen met ze heb gehad. Zo’n stukje van vijf minuten over voeding lijkt simpel maar is het niet. Zie www.npo.nl/eenvandaag/28-10-2015/AT_2040986 vanaf 20:15 min.
Beste Claartje: interessant punt. Ik begreep van een deskundige dat bij de WHO plakjes kipfilet voor op brood meetellen als 'vleeswaar', ook al is kip 'wit vlees' en geen 'rood vlees'. Maar vis is geen vlees. Overigens zou ik me er niet druk om maken, gerookte zalm is prima.
Beste Usjer Cahoen: je hebt niet zo veel aan GI. Diabetici hebben er misschien een beetje aan, maar voor hen is totale hoeveelheid koolhydraten in een maaltijd belangrijker. GI is niet helemaal een mislukking, maar het heeft veel minder opgeleverd dan gehoopt.
dinsdag 27 oktober 2015
Beste Hans Koevoet: Goed punt. Op zich hoeft het bewijs niet experimenteel te zijn, veel van onze kennis over ziekte en gezondheid komt uit observationeel epidemiologisch onderzoek naar associaties. Probleem bij vlees is dat verband tussen rood vlees en kanker zwak is (relatief risico ca1.2) en dat vlees eten samengaat met lage opleiding, overgewicht, weinig bewegen, weinig groenten en fruit etc. Het uit elkaar plukken van al die zwakke verbanden is een onzekere statistische operatie. Onderzoek bij ratten heeft pas zin als je WEET dat vlees kanker veroorzaakt en je wilt achterhalen hoe dat werkt.
Beste Emile Dingemans: Dat was ook mijn bedoeling! Het meest gezond is vegetarisch plus bijvoorbeeld 75 g rood vlees, 75 g kip en 75 g vis per week. (Geen exacte hoeveelheden, het gaat om het idee.) Dan heb je de voordelen van vlees en vis en nauwelijks de nadelen. Ik heb daarbij dierenwelzijn en broeikasgas niet meegenomen, dit gaat puur over gezondheid.
Dankjewel Ariane de Roos. Twee opmerkingen: WHO gaat niet over klimaat en veeteelt. FAO (ook van de VN) heeft er wel over gerapporteerd. En Rotterdamse luchtverontreiniging verhoudt zich tot tabaksrook als een druppeltje citroensap tot een fles accuzuur. Als je niet rookt hoef je je over de R'damse lucht geen zorgen te maken. (Als je wel rookt trouwens ook niet)
Beste Is Yester: ik ken geen gegevens over B12 op ongewassen groenten. Bacterien van de grond en op groenten zijn wel een onzekere en riskante bron van B12. Vaak zullen ze afkomstig zijn van uitwerpselen van mens of dier.
Beste Liesbeth Oerlemans: Ik speculeer dat dit een dilemma is voor AH, ze willen geen lezers van zich vervreemden en niet hautain overkomen, maar ook geen onzin sanctioneren. Dan kom je op dit soort nietszeggende uitspraken. [Mijn Reply was een tijdje geblokkeerd (overbelast?), vandaar deze late reactie.]
Beste Charlotte Hermsen: In rijststroop (rijstemoutstroop) zit geen fructose. BRON: Willems, M.A.W., Graaf, T.W., Katan, M.B., Hollman, P.C.H., Van Staveren, W.A., Van de Bovenkamp, P., 1987. Voedingsmiddelenanalyses van de vakgroep Humane Voeding en het Rijks- Kwaliteitsinstituut voor Land- en Tuinbouwprodukten - deel 8: Alternatieve voedingsmiddelen. Landbouwuniversiteit, Wageningen. P 45, TABEL 6.5 . [Mijn Reply was een tijdje geblokkeerd (overbelast?), vandaar deze late reactie.]
Beste Isabel Koelet : inderdaad komen er gifstoffen uit het lichaamsvet van de moeder in de borstmelk. Maar het zijn wel ontzettend kleine beetjes. Ik zou me er geen zorgen over maken. Zie voor mijn idee-en over schadelijkheid van kleine beetjes giftstoffen svp mijn boek Wat is nu Gezond. [Mijn Reply was een tijdje geblokkeerd (overbelast?), vandaar deze late reactie.]
maandag 26 oktober 2015
De hele dag media aan de telefoon over vleeswaren en kanker. Straks mag ik het zelfs bij Umberto Tan vertellen.
De leukste vraag kwam van BNR radio: ze kregen een vleesmarketeer in de uitzending; die ging zeggen dat we maar twintig gram vleeswaren per dag eten; is dat waar, professor? Graag meteen antwoord!
Factcheckers, daar hou ik van. Binnen een paar minuten vond ik dat we geen twintig maar vijftig gram bewerkt vlees per dag eten. Na nog een uur rekenen werd dat 41 gram; het RIVM had per ongeluk negen gram aan rauwe hamburger en kipwaren bij ‘processed meat’ opgeteld. Nog altijd het dubbele van die twintig gram volgens de industrie.
Wij eten een hoop ham, worst en frikadellen. Mag wel wat minder.
BRONNEN:
RIVM. VCP. Dutch National Food Consumption Survey 2007-2010|Part 1, Food consumption … of the Dutch population aged 7 to 69 years
Meat and meat products 107.1 gram, Fresh meat 40.8 gram, Processed Meat 50.0 gram per day.
Part 2, Total Foods, P 16 en 17, subgroup 07-04, door mij opgeschoond. Toen telde het op tot 41,3 gram bewerkt vlees per dag.
zaterdag 17 oktober 2015
GEEN RENS KROES, GEEN BRUINE SUIKER.
Volgens mijn FB-post van eergisteren had Rens Kroes in ‘allerhande’ gezegd dat bruine suiker geen fructose bevat. Daarmee zat ik twee keer fout:
1) Het was niet Rens Kroes maar Carola van Bemmelen.
2) Zij zei niet ‘bruine suiker’ maar ‘bruine rijststroop’.
Dat had ik kunnen weten als ik de allerhande had gecheckt in plaats van te vertrouwen op een quote in NRC. Sorry, Carola! Sorry, Rens!
Dit betekent niet dat bruine rijststroop nu beter is dan bruine suiker. Op het niveau van de stofwisseling zijn suikers en koolydraten allemaal hetzelfde, ze worden verbrand en als je er teveel van eet word je dik. Het probleem is niet WAT er in suiker zit maar WAAR het in zit. Suiker zit vooral in goedkope, gemakkelijke, lekkere producten waar we snel te veel van eten. Daarom maakt suiker dik.
Dank aan iedereen die me de juiste quote stuurde!
BRON: allerhande september 2015; FB messages van Carola van Bemmelen.
zaterdag 17 oktober 2015
Beste Carola,
Ik heb ervaring met kranten en had daarom beter moeten weten. Ik zal het rectificeren.
Overigens lijkt me dat het debat over suiker berust op een misverstand. Op het niveau van de stofwisseling is suiker niet anders dan andere koolhydraten, het wordt verbrand en als je er teveel van eet word je dik. Het probleem is niet WAT er in suiker zit maar WAAR het in zit. Het zit vooral in goedkope, gemakkelijke, lekkere producten waar mensen te veel van eten, en dan worden ze dik.
Beetje genant dat ik de bronnen niet beter heb gecheckt, maar alles bij elkaar een leerzame ervaring.
Vriendelijke groet, Martijn Katan
Beste Carola van Bemmelen:
Ik heb nu het originele citaat uit Allerhande, zie onderaan deze mail. Daarin spreekt u niet van bruine suiker maar van bruine rijststroop. Dat heeft NRC dus fout overgetikt. Ik ga dat rectificeren, met excuses dat ik mij baseerde op een citaat uit NRC ipv het oorspronkelijke stuk uit Allerhande. Heeft Allerhande uw woorden wel juist weergegeven?
Vriendelijke groet, Martijn Katan.
AllerHande, september 2015.
CAROLA VAN BEMMELEN, FOOD- EN LIFESTYLECOACH
‘Gewone, geraffineerde suiker bestaat uit glucose - dat je lichaam gebruikt als brandstof - en fructose - waar je lichaam niets mee doet en dat voornamelijk wordt omgezet in vet. Natuurlijke zoetmakers zoals groene stevia en bruine rijststroop bevatten nauwelijks tot geen fructose. Beter voor je! Of kies voor minder geraffineerde suikers (zoals palmsuiker en kokosbloesem- suiker), want daarin blijven de voedzame stoffen, zoals mineralen, behouden. Uiteraard is helemáál geen suiker het allerbeste. Maar ook moeilijk. Kies daarom voor zo natuurlijk mogelijk zoet, dan ben je al een heel eind op weg.'
16 oktober 2015
WIE HEEFT ALLERHANDE VAN SEPTEMBER?
In mijn vorige post schreef ik: ‘Ze beval aan om in plaats van gewone suiker bruine suiker te gebruiken omdat het “geen fructose bevat”’.
Dat had ik gelezen in de NRC maar ik heb niet goed gelezen: het was een uitspraak van Carola van Bemmelen. Sorry, Rens!
Nog ingewikkelder: op www.facebook.com/sugarchallenge ontkent Carola van Bemmelen dat ze dit gezegd heeft.
Wie heeft die Allerhande? Kun je een foto van die uitspraak over Stevia en bruine suiker posten? Dank!
BRON: http://www.nrc.nl/nieuws/2015/10/14/ah-rectificeert-uitspraken-rens-kroes-in-allerhande
16 oktober 2015
Correctie: volgens www.food-info.net/nl/products/sugar/types.htm is bruine suiker witte suiker waaraan melasse (stroop) is toegevoegd. Caramel wordt alleen gevormd bij droog verhitten van suiker. www.food-info.net/nl/colour/caramel.htm
Beste Frank Jansen: Dat kan ik niet in 3 zinnen uitleggen. Het staat wel allemaal in mijn boek Wat is nu Gezond?, zie PAP blz 47, KOOLHYDRAATBRONNEN p 116-118, ZOETSTOFFEN p 166-168 (maltitol is net als sorbitol); GERAFFINEERDE SUIKER p 168-169. Mag ik u daar kortheidshalve naar verwijzen?
15 oktober 2015
Beste Samantha Annaars en Mandy van Leeuwen: ik ken AH als een zorgvuldig en voorzichtig bedrijf. Ik denk gewoon dat er iemand bij Allerhande of op het hoofdkantoor heeft zitten suffen die dit af had moeten vangen. Zou me niet verbazen als dit personele consequenties krijgt.
Beste Abey Jaarsma: het effect van verzadigde vetten op het risico voor hartinfarct is grondig bewezen. Zelfs de zeer kritische Cochrane Review concludeerde onlangs: ' Lifestyle advice to all those at risk of cardiovascular disease and to lower risk population groups should continue to include permanent reduction of dietary saturated fat and partial replacement by unsaturated fats.'
Negeer dus die 'laatste berichten'. Dergelijke berichten zijn vooral entertainment, en vaak geinspireerd door belanghebbende bedrijfstakken. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/14651858.CD011737/full
Beste Lon Claassen: Kunt u een paar voorbeelden geven van 'geraffineerd' en 'natuurlijk'? Dat praat makkelijker.
Beste Mauve Purple: 'Langzaam' betekent dat de glycemische index (GI) laag is. De GI van kokos-suiker zou iets lager zijn dan die van suiker, http://www.glycemicindex.com/foodSearch.php?num=2659&ak=detail . Maar GI zegt weinig. Bonen hebben de laagste GI en zijn gezond, maar frisdrank, koekjes, roomijs en chocola hebben ook een lage GI en zijn niet gezond. Zelfs de GI van pure suiker is vrij laag, lager dan die van volkorenbrood.
15 oktober 2015
Zojuist was ik op radio 1, over wat Rens
Kroes had gezegd in Allerhande. Ze beval aan om in plaats van gewone suiker
bruine suiker te gebruiken omdat het “geen fructose bevat”. Honing, ahornsiroop
of kokospalm-suiker zouden ook goed zijn. In werkelijkheid is bruine suiker
gewone suiker met caramel en stropen en honing zijn suiker met water.
AH heeft het gerectificeerd. http://www.nrc.nl/…/ah-rectificeert-uitspraken-rens-kroes-i….
Maar hun woordvoerster had het op radio 1 over ‘verschillende visies een podium
geven’. Het fructosegehalte van bruine suiker is 50%. Wat kun je daar voor
verschillende visies op hebben?
13 oktober 2015
Beste Hanneke de Caluwé: de werkzaamheid van visolie ter preventie van hartinfarct of beroerte is onzeker. Wat wel helpt is niet roken, gezond eten volgens de richtlijnen (zie voedingscentrum.nl), slank blijven, bewegen etc. Verder zijn de pillen die cholesterol en bloeddruk verlagen zeer effectief en ze hebben zelden ernstige bijwerkingen.
maandag 12 oktober 2015
Beste Jim De Nooij: waarschijnlijk doet krill olie (uit garnaaltjes) hetzelfde als visolie. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17353582 http://www.lipidworld.com/content/14/1/99
zondag 11 oktober 2015
TEGEN REUMA HELPT VISOLIE WEL
Ik kreeg een interessante vraag via FB messages:
‘Nu die visolie bewezen niet-effectief is voor hartpatienten, betekent dat ook dat de andere veronderstelde positieve effecten zoals tegengaan van dementie, reuma, ADHD, etc.niet waar zijn?’
Mijn antwoord:
Effecten op dementie, depressie en ADHD zijn twijfelachtig. Tegen pijn bij reuma werkt visolie wel.
Bronnen:
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22835600 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24081439 http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22591891
KOFFIEVERBRUIK PER LAND, 2014
De grafieken bij mijn vorige posts kwamen bij mij niet goed over. Hoe zien ze er bij jou uit?
Hier is in elk geval het plaatje Koffieverbruik per land (per capita consumption) in 2014 volgens de International Coffee Organization, www punt ICO punt org > Statistics > Infographics >Country data . Ik heb het omgerekend van kilo’s per inwoner per jaar naar kopjes per dag, met 1 kopje = 7 gram koffiebonen.
DOOR MENSEN ZELF GEMELDE KOFFIECONSUMPTIE, PER LAND
Hier is het plaatje van een half miljoen mensen die door EPIC-onderzoekers ondervraagd waren over hun koffiegebruik.
Bron: Sanikini, H.et al 2015. Int. J. Cancer 136, E720–E730. Het zijn mediane innames van koffiedrinkers tussen 40 tot 60 jaar in 1992-2000; 70% was vrouw. Ik heb het omgerekend naar kopjes van 140 mL. Een ‘kop’ kan dus in werkelijkheid drie espresso’tjes zijn, maar ook een halve mok.
9 oktober 2015
WAAR DRINKEN ZE DE MEESTE KOFFIE?
Zijn wij de grootste koffiedrinkers ter wereld? Dat wordt beweerd, maar zonder bron. Dus ging ik zelf op zoek.
De International Coffee Organization houdt de handel in koffie bij. Volgens hen staat Finland op 1 en wij op 10. Maar tellen hoeveel zakken koffiebonen er een land in en uit gaan zegt niet alles. Er blijft handel buiten de statistieken, en mensen die geen koffie drinken drukken het gemiddelde.
Een andere manier is gewoon vragen. Voedingsonderzoekers vroegen een half miljoen mensen in tien landen hoeveel koffie ze dronken. Nu stond Nederland op 2, maar Finland deed niet mee en Finnen drinken volgens ander voedingsonderzoek de meeste koffie.
Dat wij de grootste koffiedrinkers zijn is in elk geval een broodje aap.
BRONNEN EN NOTEN
‘Nederland is nummer 1’: www.theatlantic.com/business/archive/2014/01/here-are-the-countries-that-drink-the-most-coffee-the-us-isnt-in-the-top-10/283100/ Volgens The Atlantic drinken wij 2 kopjes per dag, Finnen bijna twee kopjes en de rest van de wereld 1 kop of minder.
Koffieverbruik per land (per capita consumption 2014): www.ico.org/profiles_e.asp . Ik heb het omgerekend van kilo’s naar kopjes, met 1 kopje = 7 gram koffiebonen.
Voedingsonderzoek: Sanikini, H.et al 2015. Total, caffeinated and decaffeinated coffee and tea intake and gastric cancer risk: Results from the EPIC cohort study. Int. J. Cancer 136, E720–E730. Het artikel geeft mediane innames van mensen van ca 40 tot 60 jaar, ondervraagd in 1992-2000; 70% was vrouw. Ik heb alle hoeveelheden koffie teruggerekend naar kopjes van 140 mL per kop. De cijfers betreffen alleen koffiedrinkers. Voor landen waar veel mensen geen koffie drinken wordt het landelijk gemiddelde dus overschat, maar anderzijds is 140 mL koffie in Italië meer dan 1 kopje
Hoeveel koffie drinken Finnen volgens voedingsonderzoek? Happonen P, et al. Coffee consumption and mortality in a 14-year follow-up of an elderly northern Finnish population. Br J Nutr. 2008 Jun;99(6):1354-61
Hu G et al. Coffee consumption and the incidence of antihypertensive drug treatment in Finnish men and women. Am J Clin Nutr. 2007 Aug;86(2):457-64.vrijdag 2 oktober 2015
IS BORST BETER DAN FLES?
Een lezer had de indruk dat ik flesvoeding aanprijs als alternatief voor borstvoeding. Misverstand! Borstvoeding is beter. Alleen slaan de voorstanders ervan wel eens door. De voordelen die de WHO opsomt voor borstvoeding worden door de wetenschappelijke feiten niet allemaal ondersteund, zie het eigen rapport van WHO.
Mijn posts waren bestemd voor ouders die zelf flesvoeding willen geven en zich afvragen welk merk.
Ik wil hen geen nodeloos schuldgevoel geven, zo slecht is flesvoeding (in Nederland) niet.
BRONNEN
www.euro.who.int/en/health-topics/Life-stages/maternal-and-newborn-health/news/news/2015/08/who-european-region-has-lowest-global-breastfeeding-rates www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/breastfeeding_long_term_effects/en
woensdag 30 september 2015
Beste Jasper van Heck: ik denk dat in Nederland het risico op foute samenstelling van flesvoeding niet groot is. Ik beveel variatie alleen aan voor de zekerheid. Zelf vind ik dat de overheid de samenstelling van flesvoeding zou moeten controleren, maar dat kost geld. Dan moeten of de prijzen omhoog of de belastingen. Het betekent ook meer ambtenaren en bureaucratie. Kies maar!
Beste Jasper van Heck: Veel aanbevelingen m.b.t. de gezondheid gaan over kleine risico's, maar die tellen wel op tot een groter risico. Het is een kleine moeite om zo nu en dan van babymelk te wisselen. Het illustreert ook mooi waarom variatie gezond is.
Beste Reinout Bos, Borstvoeding heeft voordelen, maar die zijn minder groot dan soms wordt beweerd. De WHO trekt dezelfde conclusies over lange-termijn effecten van borstvoeding als ik in mijn NRC column. Verschil is dat ik mij richtte tot Nederlandse lezers en de WHO tot de hele wereld. Die omvat vooral arme landen, waar flesvoeding grotere problemen geeft dan bij ons.Dat verklaart mede waarom WHO zo voor borstvoeding strijdt. BRONNEN: www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/breastfeeding_short_term_effects/en/ www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/breastfeeding_long_term_effects/en/
Beste Sandii Zachte: het Kenniscentrum Borstvoeding noemt een groot aantal voordelen van borstvoeding. Een deel daarvan is solide onderbouwd, een ander deel minder of niet. Zie bijv. www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/breastfeeding_long_term_effects/en/ en de bronnen bij mijn NRC column.
Martijn Katan Beste Simone Valk: nee, ik kan op grond van de ingredientenvolgorde niet zeggen of de ene flesvoeding beter is dan de andere.
Beste Katerina Pat: Dit gaat om aluminium in babyvoeding. Engelse onderzoekers vonden één tienduizendste gram aluminium per liter gewone zuigelingenvoeding. Biologische en soja-zuigelingenvoeding bevatte vijf keer zoveel. Volgens EFSA is het gevaar ervan klein omdat aluminium niet of nauwelijks in het lichaam wordt opgenomen. Het komt dus in de luier en nauwelijks in de baby. Maar het is een extra reden om te variëren.
BRONNEN Chuchu N 2013, Table 2 www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3851493/#B12
EFSA. Safety of aluminium from dietary intake[1] - Scientific Opinion of the Panel on Food Additives, Flavourings, Processing Aids and Food Contact Materials (AFC). http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/754
GEBRUIK NIET STEEDS DEZELFDE FLESVOEDING
Het is verstandig om bij flesvoeding zo nu en dan te wisselen van merk. Als er
in een bepaald merk een vitamine ontbreekt of er zit ergens teveel van in
krijgt de baby daar de volle laag van. Als je afwisselt is de schade veel
minder.
Dit is niet alleen theoretisch. In Israel verkocht Remedia (een merk van Heinz)
in 2003 babyvoeding met haast geen vitamine B1 erin. Gevolg: negen baby’s ziek,
twee gestorven. Ook toevoeging van te veel vitamine D aan gewone melk in de VS
heeft rond 1990 ziekte en sterfte veroorzaakt.
Dank aan Arye Yaniv die me hierop wees.
BRONNEN
German Company Says Baby Formula Lacked Vital Ingredient. www.nytimes.com/…/11/11/international/europe/11CND-FORM.html
Blank, S. et al 1995. An outbreak of hypervitaminosis D associated with the
overfortification of milk from a home-delivery dairy. Am J Public Health 85,
656–659.
woensdag 30 september 2015
Beste Emile Dingemans, daarover heb ik het volgende op Facebook gepost op 27 juli 2014:
IS FLESVOEDING MET SOJA VEILIG VOOR BABY’S?
Soja bevat hormoonachtige stoffen, zogenaamde fyto-estrogenen. Ze zitten in sojamelk, tofoe en soja-babyvoeding. Kan dat kwaad?
Als baby-ratjes gevoed worden met plantenhormonen uit soja krijgen sommige van die ratten als volwassenen afwijkingen aan de geslachtsorganen. Sommige vrouwelijke ratten krijgen afwijkingen aan hun borsten.
Bij mensenbaby’s is er geen bewijs dat flesvoeding met soja schade doet, maar het is bij mensen moeilijk uit te zoeken. Je zou duizenden baby’s gewone of sojavoeding moeten geven en 15 jaar later hun geslachtsdelen moeten onderzoeken. Dat is nooit gedaan. Vandaar dat de geleerden het niet helemaal eens zijn.
Amerikaanse experts scoren het risico van sojamelk voor baby's als 2 (‘heel klein’), op een schaal die loopt van 1 (‘verwaarloosbaar’) tot 5 (‘ernstig’). http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/bdrb.20314/full Andere experts zijn wat zorgelijker, zie www.reproduction-online.org/content/143/3/247.long
Mijn advies: als een deskundige kinderarts zegt dat je baby sojamelk moet krijgen, doe dat dan. De voordelen zijn waarschijnlijk groter dan de nadelen. Maar als het niet hoeft, dan liever niet.
dinsdag 29 september 2015
WELKE FLESVOEDING?
Borstvoeding is het beste, maar als dat niet gaat is flesvoeding ook OK http://www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/406-28-mei-nrc-onvolmaakte-moedermelk.html. Maar welke?
Na wat zoeken kwam ik tot dezelfde conclusies als het Voedingscentrum www.voedingscentrum.nl/nl/mijn-kind-en-ik/borstvoeding-en-flesvoeding/flesvoeding-geven/wat-is-goede-flesvoeding-2.aspx.
**Het maakt niet uit welk merk je koopt**
Sommige merken vermelden wat hogere of lagere gehaltes van bepaalde vitamines en mineralen, maar dat maakt niet veel uit www.babyvoedingchecker.nl. Metingen van wat er echt in zit heb ik niet gevonden maar de overheid controleert het wel (www.cokz.nl jaarverslag 2014, p 12).
Fabrikanten voegen aan babyvoeding een aantal componenten toe waarvan het nut niet is bewezen (De Europese voedsel Veiligheid Autoriteit EFSA zegt in een grondig rapport: "There is no necessity to add arachidonic acid, eicosapentaenoic acid, non-digestible oligosaccharides, “probiotics” or “synbiotics”, chromium, fluoride, taurine and nucleotides to infant and follow-on formulae. www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3760 ). Maar alle fabrikanten stoppen het er in, dus je hebt geen keuze.
**Geitenmelk**
Complete zuigelingenvoeding op basis van geitenmelk is OK. www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/2603, alleen voorkom je er geen allergieproblemen mee. Geitenmelk heeft grotendeels dezelfde allergenen als koemelk plus mogelijk nog wat van zichzelf. Echte koemelk-allergie is overigens zeldzaam, ca 2-3% van de baby's heeft het.
Pure geitenmelk is niet goed voor baby’s! Er zit teveel zout en eiwit in en te weinig vitamines. http://pediatrics.aappublications.org/content/125/4/e973.full
** ‘Tegen krampjes’, ‘Tegen spugen’ etc **
Een beetje spugen is normaal www.uptodate.com/contents/acid-reflux-gastroesophageal-reflux-in-infants-beyond-the-basics. Of een baby krampjes heeft is onzeker en meestal gaat het vanzelf over. De werkzaamheid van die speciale flesvoedingen is niet altijd onderbouwd.
**Mijn advies**
Neem een huismerk van drogist of supermarkt zonder speciale claims of ingrediënten. En trek je niets aan van bakerpraatjes.
vrijdag 25 september 2015
Beste Liesbeth Smit: zoals zo vaak bij voeding en hart- en vaatziekten laten de epidemiologische studies een associatie zien -- in dit geval met vitamine D, maar heeft het in trials geen effect [Ford, J.A. e. a. 2014. Cardiovascular disease and vitamin D supplementation: trial analysis, systematic review, and meta-analysis. Am J Clin Nutr 100, 746–755.]
Je moet je dan afvragen of de epidemiologische associaties niet berusten op residuele en ongemeten confounding, zie mijn column op mkatan.nl. Mbt vitamine D en kanker is het beeld nog onduidelijk, wie weet komt daar nog wat uit. But I am not holding my breath :-)
Beste Laura Frenkel: het overzichtsartikel van Bryson laat zien dat ook dagelijkse inname van vitamine D niet helpt tegen luchtweginfecties (Table 2 in artikel Bryson, voetnoot 5 bij mijn column op mkatan.nl). Overigens zou het geloofwaardiger zijn geweest als Dr Hollis zijn bezwaren tegen maandelijkse of halfjaarlijkse suppletie eerder had geuit, voordat de ongunstige uitkomsten van de betreffende studies bekend werden. Doet me denken aan de studies naar beta-caroteen. Groot enthousiasme vooraf, caroteen was een antioxidant dat kanker zou voorkomen. Toen vervolgens de studies lieten zien dat caroteen juist kanker veroorzaakte werd als verklaring aangevoerd dat bij nader inzien caroteen niet antioxidant maar pro-oxidant was.
zondag 20 september 2015
Beste Anneke van Egmond: vijftien minuten in de zon levert aardig wat vitamine D en nog geen risico op huidkanker. http://www.kwf.nl/preventie/zon-verstandig/pages/is-zon-nu-wel-of-niet-goed.aspx. Blijf weg van zonnebanken, die vergroten de kans op kanker.
HANDIGE WEETJES OVER VITAMINE D
Mijn NRC column van gisteren ging over vitamine D http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/523-vitamine-d-vooral-het-idee.html Bij het voorbereiden kwam ik een paar interessante dingen tegen die niet in de column pasten. Hier zijn ze.
**Zit er vitamine D in planten?
Nee. Wel in wilde paddestoelen zolang die genoeg zon hebben gehad. In champignons niet, die worden in het donker gekweekt.
**Is vitamine D2 even goed als vitamine D3?
D2 (ergocalciferol) is OK, maar D3 (cholecalciferol) is beter.
**Werkt zonlicht bij ouderen?
In leerboeken staat dat de huid van ouderen niet goed meer vitamine D kan maken. Ik heb dat zelf ook verkondigd maar nu weet ik beter. Het berust namelijk op één onderzoekje bij zes mensen. Ander, grondiger onderzoek liet zien dat ouderen in hun huid wel degelijk vitamine D maken als ze zonnen.
BRONNEN
Jäpelt, R.B., 2013. Vitamin D in plants: a review of occurrence, analysis, and biosynthesis. Front. Plant Sci. 4, 136
Mattila, P.H. 1994. Vitamin D Contents in Edible Mushrooms. J. Agric. Food Chem. 42, 2449–2453.
Biancuzzo, R.M. … Holick, M.F., 2010. Fortification of orange juice with vitamin D2 or vitamin D3 is as effective as an oral supplement in maintaining vitamin D status in adults. Am J Clin Nutr 91, 1621–1626.
Binkley, N., 2011. Evaluation of Ergocalciferol or Cholecalciferol Dosing, 1,600 IU Daily or 50,000 IU Monthly in Older Adults. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 96, 981–988.
Heaney, R.P. 2011. Vitamin D3 Is More Potent Than Vitamin D2 in Humans. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 96, E447–E452.
maandag 17 augustus 2015
Beste Regula Belksma: nee, het is echt vijf pond. Als een vrouw van 75 kg en 1.65 m drie dagen lang leeft van 900 kcal/dag valt ze twee tot drie kilo af. Dat kan omdat het voornamelijk water is wat ze verliest (en spieren). Er zit maar 300 gram lichaamsvet bij.
SAPVASTEN
“Leef je daar lang, gelukkig en gezond door?”, vroeg de verslaggever me. (Zie
EditieNL, vanavond 18u15 op RTL4.) Hij was net begonnen aan een driedaagse
detox-kuur. Je zou lang en gezond leven van drie dagen groente- en vruchtensap,
omdat je de giftige stoffen uit je lichaam spoelt. Maar die ophoping en
uitspoeling van gifstoffen berusten niet op serieus onderzoek. Sapvasten helpt
ook niet tegen huidaandoeningen, griep, schimmelinfecties, diabetes, miskramen
of wat verkopers verder bedenken. Gelukkiger door vasten, dat kan wel. Goed
mogelijk dat het je afleidt van je dagelijkse zorgen. Je gaat er ook van
nadenken over eten en gezondheid, dat is meegenomen.
En afvallen? Van drie dagen 900 kcalorieën val je vijf pond af. Daarvan is een half pond vet en de rest water en spieren. En langer sapvasten? Een gezonde volwassene kan wel twee weken zonder eten, en met 900 kcalorieën per dag plus een goede multivitamine houden sommigen het misschien wel een maand vol, als ze tenminste niet doodgaan door eiwittekort. Na een maand op 900 kcalorieëen per dag ben je zeven kilo kwijt. Daarvan is drie kilo vet en de rest water, spieren en organen. Dan is het de hoogste tijd om normaal te gaan eten en dan komen de kilo’s er weer aan. Maar gelukkiger, dat kan.
BRONNEN:
Metabolic consequences of starvation. Ch 48 in 'Modern nutrition in Health and Disease', 10th edn, Shils M. et al, editors.
Body Weight Simulator. Hall K et al, National Institutes of Health. http://archives.niddk.nih.gov/bwsimulatororig/body-weight-simulator.aspx . Mijn rekenvoorbeelden slaan op een vrouw van 23 j, 1,65 meter en 75 kilo.
maandag 10 augustus 2015
LEVE DE FITNESS
Vrouwen boven de zeventig zijn bang om te vallen, en terecht. Ook als je geen heup breekt kun je je lelijk blesseren. Wat valt er te doen tegen vallen?
Vitamine D lijkt de kans dat een oudere valt te verkleinen; dat zou een effect van vitamine D op de spieren zijn. In een groot nieuw experiment in Finland had vitamine D echter bij oudere vrouwen geen effect op de kans om te vallen. Maar dat bewijst niet veel, want in Finland wordt vitamine D toegevoegd aan melk en yoghurt. Deze Finse vrouwen kregen langs die weg al plenty vitamine D binnen en dan doet zo’n pil niets extra’s.
Wat wel hielp was fitnessen. Van een groep van 400 vrouwen werd de helft met de dobbelsteen aangewezen om één of twee keer per week gymnastiek en krachttraining te krijgen. Van de 200 die geen fitness deden maakten er per jaar 26 een lelijke smak, bij de fitnessers waren dat er nog maar 12.
Zoiets had u al vermoed, maar nu is het bewezen. Probeer je oude moeder dus in beweging te houden.
BRON: LeBlanc ES, Chou R, 2015. VItamin D and falls—fitting new data with current guidelines. JAMA Intern Med 175, 712–713. doi:10.1001/jamainternmed.2015.0248
1,629 likes +15 this week
maandag 20 juli 2015
Beste Sten
van Aken: dank voor je reactie. ik heb niet de volle 2,5 uur van het
filmpje afgeluisterd, maar het lijkt vooral meningen te geven en weinig harde
feiten of betrouwbare brondocumenten. Aan het onderzoek van Ecorys hecht ik
geen waarde: economen voorspellen de toekomst niet beter dan krantenlezers [1]
en economische rapporten besteld door ministeries vertellen vooral wat de
minister wil horen [2].
De auteur van het stuk in de New England Journal of Medicine [3] baseert zich
daarentegen op uitgelekte stukken tekst van het TPP-verdrag zelf [4]. Daaruit
blijkt dat de patentbescherming van geneesmiddelen wordt verlengd en
uitgebreid, ook van ‘oude’ middelen. Dat leidt tot prijsstijging. Verder wordt
bij geschillen tussen bedrijven en landen de rechter voor een deel uitgeschakeld.
Beide goed voor bedrijven maar niet voor de inwoners van de betrokken landen.
BRONNEN
[1] Tetlock PE. Expert Political Judgment. How Good Is It? How Can We Know?
Princeton University Press, 2005. Samengevat op http://mkatan.nl/.../300-vossen-voorspellen-beter.html
[2] www.knaw.nl/nl/actueel/publicaties/wetenschap-op-bestelling
[3] Kapczynski, A., 2015. The Trans-Pacific Partnership — Is It Bad for Your
Health? New England Journal of Medicine 373, 201–203. doi:10.1056/NEJMp1506158
[4] Public Citizen. Memo: three burning questions about the leaked TPP
transparency annex and its implications for U.S. health care. June 10, 2015.
Available at http://www.citizen.org/documents/memo-burning-questions.pdfSee Translation
zondag 19 juli 2015
TTIP: GOED OF FOUT
Ik wist niet wat ik moest denken van het handelsverdrag tussen de EU en de VS, het TTIP. Het voelde niet goed, maar wat zijn de feiten? Dat weet ik nu. In de New England Journal of Medicine (NEJM) beschrijft prof Amy Kapczynski de gevolgen van TPP voor de gezondheid. TPP is net zo’n verdrag als TTIP, maar dan van de VS met de landen rond de Pacific. TPP gaat zorgen voor nodeloos dure geneesmiddelen, meer macht voor bedrijven en minder zeggenschap voor rechters.
NEJM is het meest prestigieuze medische tijdschrift ter wereld; grondig en solide. Ik weet nu dat TTIP niet deugt en dat we ons ertegen moeten verzetten.
Kapczynski, A., 2015. The Trans-Pacific Partnership — Is It Bad for Your Health? New England Journal of Medicine 373, 201–203. doi:10.1056/NEJMp1506158 www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMp1506158
18 juli 2015
Beste Sonny Castro da Silva: DeltaG is in de VS nog niet te koop, maar stel dat Amerikaanse renners het volgend jaar kunnen kopen, mogen ze het dan gebruiken in de Tour? Mag Team Sky het importeren? Mag Froome het meenemen uit New York? Staat de Tour toe dat hij het gebruikt? Interessante juridische vragen!
Beste Sonny Castro da Silva: Chris Froome, Team Sky en de leverancier van het drankje TdeltaS zijn alle drie Brits. Het Verenigd Koninkrijk is lid van de EU en onderworpen aan de EU-wetgeving voor Novel Foods. De aanvraag tot goedkeuring van het drankje in de EU loopt maar dat kan nog jaren duren.
De speciale keton-ester in het drankje is in april 2015 wel goedgekeurd door de FDA in de USA www.fda.gov/Food/IngredientsPackagingLabeling/GRAS/NoticeInventory/ucm443267 maar de FDA gaat niet over leveranties door een Brits bedrijf aan Britse renners.
FROOME EN KETONEN: DUBBELE HYPE
Geletruidrager Chris Froome zou volgens de media zijn prestaties te danken hebben aan deltaG, een sportdrankje met ketonen.
Hype nr. 1: ‘ketonen verhogen prestaties’. Dat is nooit bewezen, zie mijn uitleg in Nieuwsuur en op NOS radio (www.npo.nl/nieuwsuur/16-07-2015/VPWON_1235836 36:00 min; http://nos.nl/tour/artikel/2047361-twijfel-rond-geheim-drankje-froome.html rechtsonder. Citaten op site zijn deels onjuist!)
Hype nr. 2: ‘Froome slikt dit spul’. Gisteravond mailde Prof Kieran Clarke mij dat het ketonendrankje nog niet is toegelaten door de EU en het dus niet verkrijgbaar is. Kieran Clarke is de uitvinder en mede-eigenaar van het drankje. Dus Froome sprak waarschijnlijk de waarheid toen hij gebruik van dit drankje ontkende.
Bronnen:
1. e-Mail van Prof Kieran Clarke, University of Oxford, Friday, 17 July, 2015 19:17
“Dear Martijn,
I am afraid that we are not able to sell deltaG in the EU until we have gone through all the regulatory hoops for a novel food, which will probably take another couple of years.[…] I feel very sorry for Chris Froome – what he has achieved through shear effort and ability has been absolutely wonderful and the media are just destroying him for a story (i.e. to make money).
Best wishes,
Kieran”
2. www.volkskrant.nl/sport/wint-froome-de-tour-dankzij-toverdrank~a4101692/
3. In januari 2014 verscheen op youtube www.youtube.com/watch?v=7JzztRG449g&feature=player_embedded een filmpje waarin prof Kieran Clarke claimde dat het drankje de prestaties met 2% verhoogde en dat het eind 2014 in de VS op de markt komt. Tot nu toe is die prestatieverhoging niet aangetoond in een wetenschappelijke publikatie.
11 juli 2015
Beste Twan Manders: Ja, de wetenschap is te afhankelijk geworden van bedrijven. Maar het ging erom of de medische wetenschap "doodziek" is en dat is ze niet. De nieuwe immuno-geneesmiddelen tegen kanker zijn bijvoorbeeld een grote vooruitgang. Alleen zijn ze absurd duur, maar dat komt door de zwakte van de overheid en niet door de wetenschap. www.cancer.gov/research/areas/treatment/immunotherapy-using-immune-system
"DE MEDISCHE WETENSCHAP IS DOODZIEK".
Zo kopte De Correspondent vanochtend. Het ging over te kleine studies, slechte statistiek, beīnvloeding etc. Die problemen zijn echter van alle tijden, en ondanks dat hebben we toch penicilline ontdekt en nog veel meer. Je moet wetenschappelijke studies gewoon niet zien als definitieve ontdekkingen, vergelijk ze liever met tips die binnenkomen bij de politie na een moord. Daarvan zijn er 99 onbelangrijk of onjuist, maar het gaat om de ene gouden tip die naar de moordenaar leidt. Welke dat is weet men pas als alle tips zijn nagetrokken. Daarom maakt de politie die tips niet bekend.
Voor de wetenschap zou het ook beter zijn als de media niet al die nieuwe 'ontdekkingen' in de publiciteit brachten. Pas over 10-20 jaar weten we wat de gouden studie was. De rest kan dan gedelete worden.
Lees hier het stuk uit de Correspondent. Voortreffelijke krant overigens als je meer wilt dan de dagelijkse hypes. https://decorrespondent.nl/3058/De-medische-wetenschap-is-doodziek-en-nog-9-verhalen-om-in-te-halen/83094807708-44fff169
11 juli 2015
Beste Wouter de Heij: dat klopt. Je kunt het zelfs thuis doen: iedere dag 200 gram paddestoelen bestralen met een UV lamp (zonnebril op!) en opeten. (www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2529203).
Maar vitamine D gebrek vind je vooral bij peuters, bejaarden in verzorgingstehuizen en allochtone vrouwen en meisjes. Die eten niet dagelijks paddestoelen, maar wel dagelijks brood.
Beste Rob van Berkel: dank voor deze grondige reactie.
Inderdaad zorgt UV-licht voor vitamine D2 in het brood en niet D3, maar D2 werkt goed genoeg.
Aanvullende veiligheidsstudies: waarom zou je dat doen? Er is heel veel bekend over effect van UV op planten en biomoleculen, daarbij worden geen gevaarlijke stoffen gevormd. Als dat zo was zou voedsel dat ooit in de zon is geweest ook onveilig kunnen zijn.
LAAT JE BROOD ZONNEN
De EU krijgt aan de lopende band voorstellen voor nieuwe, gezonde levensmiddelen. Meestal is dat niet veel zaaks maar deze is leuk. Een Zweedse firma heeft bedacht dat je brood kunt bestralen met ultraviolet licht www.d-bread.com/. Dan wordt het ergosterol uit de broodgist omgezet in vitamine D. Geen nieuw idee, veel volwassenen zijn grootgebracht met vitamine D pilletjes die werden gemaakt door bestraling van ergosterol uit schapenwol. Philips kwam ooit zo in de vitamine D business terecht (Philips-DuPhar). Maar als het in brood zit hoef je geen pilletjes te slikken.
EFSA heeft de veiligheid van dit brood grondig onderzocht en ziet geen bezwaren http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/4148.htm. Je kunt er ook geen overdosis van krijgen. Eigenlijk zou je dit verplicht moeten stellen voor alle brood, dan krijgt iedereen die brood eet genoeg vitamine D binnen. Veel effectiever dan voorlichting, die komt vooral terecht bij mensen die het niet nodig hebben.
1,588 likes +50 this week
zondag 28 juni 2015
NEERGEZET ALS EEN SUKKEL
Een teleurgestelde lezer schreef: “Sinds Martijn Katan beweerde dat zoetstoffen volledig veilig zijn neem ik hem niet meer serieus. Ik krijg iedere keer na het drinken van light frisdrank een loopneus en verkoudheidssymtomen. Nee Martijn, geen placebo.”
Ik reageerde als volgt. Verheldert mijn antwoord iets? Meningen zijn welkom!
‘u schrijft dat u door mij “als een soort sukkel wordt neergezet die in complottheorieën geloofd.” Dat is niet wat ik probeerde te zeggen. Placebo-effecten zijn geen ‘suggestie’ of ‘inbeelding’ (zie www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/146-blokkeerbaar-placebo.html)
U schrijft dat uw neus gaat lopen van alle zoete stoffen behalve suiker. Daar begint de moeilijkheid, want ik was er niet bij en weet dus niet hoe u dit hebt onderzocht. In de wetenschap is het niet genoeg om overtuigd te zijn, je moet gegevens aanleveren die een kritische buitenstaander kunnen overtuigen: hoe vaak per zoetstof is het gemeten, hoe is de hoeveelheid slijm bepaald, was er een onderzoeksplan, is daarvan afgeweken, welke codes zijn er gebruikt bij het “placebo-effect”, hoe is aangetoond dat de dranken niet te onderscheiden waren?
Ook als wordt aangetoond dat uw neus reageert op alle zoete stoffen behalve suiker blijft het onwaarschijnlijk dat deze stoffen uw neusslijmvlies bereiken en aanzetten tot slijmproduktie. Mogelijk dat uw hersenen reageren op het waarnemen van ongewone zoetsmaken en vervolgens de slijmproductie in de neus stimuleren. Dat zou interessant zijn. Maar toeval blijft de eenvoudigste verklaring totdat er harde cijfers zijn die het tegendeel bewijzen.’
zondag 28 juni 2015
Beste Esmaraldus Is: u schrijft dat u door mij “als een soort sukkel wordt neergezet die in complottheorieën geloofd.” Dat is niet wat ik probeerde te zeggen. Placebo-effecten zijn geen ‘suggestie’ of ‘inbeelding’ (zie www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/146-blokkeerbaar-placebo.html)
U schrijft dat uw neus gaat lopen van alle zoete stoffen behalve suiker. Daar begint de moeilijkheid, want ik was er niet bij en weet dus niet hoe u dit hebt onderzocht. In de wetenschap is het niet genoeg om overtuigd te zijn, je moet gegevens aanleveren die een kritische buitenstaander kunnen overtuigen: hoe vaak per zoetstof is het gemeten, hoe is de hoeveelheid slijm bepaald, was er een onderzoeksplan, is daarvan afgeweken, welke codes zijn er gebruikt bij het “placebo-effect”, hoe is aangetoond dat de dranken niet te onderscheiden waren?
Ook als wordt aangetoond dat uw neus reageert op alle zoete stoffen behalve suiker blijft het onwaarschijnlijk dat deze stoffen uw neusslijmvlies bereiken en aanzetten tot slijmproduktie. Mogelijk dat uw hersenen reageren op het waarnemen van ongewone zoetsmaken en vervolgens de slijmproductie in de neus stimuleren. Dat zou interessant zijn. Maar toeval blijft de eenvoudigste verklaring totdat er harde cijfers zijn die het tegendeel bewijzen.
Beste At Foodvibes: Kunt u aangeven op welke PubMed-publicaties u doelt? Dan ga ik daar graag op in.
Beste Alexander Smakman: Misschien iets voor een onderzoek door scholieren? Ze zouden het effect van E621 kunnen vergelijken met dat van E626 t/m E635, dat zijn heel andere stoffen dan MSG maar ze smaken net zo. Het moet wel dubbelblind, en ze moeten tevoren uitrekenen hoe vaak u de test moet ondergaan om een eventueel effect op te pikken; dat kon wel eens een keer of 30 zijn. Ik hoor graag wat er uit komt!
Beste Agnes Hovinga: interessante vraag, ik heb het opgezocht.
Het voedseladditief E621 wordt geproduceerd m.b.v. coryneform bacterien. Die maken pure L-glutamaat, de 'natuurlijke' vorm die je ook vindt in lichaamseiwitten. Levensmiddelen waar E621 aan is toegevoegd bevatten daarom alleen L-glutamaat. D-glutamaat zit vooral in kaas. Het ontstaat daarin tijdens de rijping.
Aan het begrip 'natuurlijk' heb je in dit geval niet veel.
Bronnen:
Sano, C., 2009. History of glutamate production. Am J Clin Nutr 90, 728S–732S.
Rundlett, K.L., Armstrong, D.W., 1994. Evaluation of free D-glutamate in processed foods. Chirality 6, 277–282.
Csapó, J.et al 2006. The influence of manufacture on the free D-amino acid content of Cheddar cheese. Amino Acids 32, 39–43.
zaterdag 27 juni 2015
Beste Eveline Van De Waterlaat: vraagt u of het mensen hun eigen schuld is dat ze dik worden? Dat is niet zo. Mensen worden dik omdat we een omgeving hebben geschapen vol lekker, goedkoop, gemakkelijk eten en met weinig gelegenheid tot bewegen. Sommige mensen worden eerder dik dan anderen, door hun leefomstandigheden of door hun genen, maar uiteindelijk wordt in zo'n maatschappij iedereen dik; in de VS nu 75%. De oplossing is om die omgeving aan te pakken, tegen mensen zeggen dat ze minder moeten eten is zinloos.
GLUTAMAAT
Glutamaat is een van de twintig bouwstenen van eiwit. Alles wat leeft bevat eiwit en dus glutamaat; in onze lichaamseiwitten zit ongeveer een kilo.
Via de eiwitten in voedsel krijgen we dagelijks ca 10 gram glutamaat binnen. Dat is glutamaat in eiwitvorm en dat proef je niet. Los, ongebonden glutamaat wel, dat smaakt hartig. Glutamaat draagt bij aan de smaak van tomaten, oude kaas, champignons, vlees, sojasaus en maggi. Glutamaat wordt ook veel als smaakmaker toegevoegd aan levensmiddelen. Het heet dan E621, mononatriumglutamaat, MSG of Ve-Tsin.
Sommige mensen menen dat ze van glutamaat allergische verschijnselen, hoofdpijn, astma, een onregelmatige hartslag of buikpijn krijgen. Bij geblindeerd onderzoek treden die klachten echter even vaak op na echte glutamaat als na een fopmiddel waar geen glutamaat in zit.
Het valt niet uit te sluiten dat hier en daar iemand echt overgevoelig is voor glutamaat, maar dat moet zeldzaam zijn. Glutamaat is dus niet iets om je zorgen over te maken. Dat wil niet zeggen dat eten met E621 erin gezond is, want glutamaat wordt typisch toegevoegd aan eten in pakjes, zakjes en kant-en-klaar produkten om ze lekkerder te maken, daardoor kan het bijdragen aan te veel eten en dus aan overgewicht. Maar datzelfde geldt voor andere lekkere etenswaren zonder E621.
Bronnen:
Geha, R.S. et al 2000. Review of Alleged
Reaction to Monosodium Glutamate and Outcome of a Multicenter Double-Blind
Placebo-Controlled Study. J. Nutr. 130, 1058–1058.
Williams, A.N., Woessner, K.M., 2009. Monosodium glutamate “allergy”: menace or myth? Clinical & Experimental Allergy 39, 640–646.
Zhou, Y.et al 2012. Monosodium glutamate
avoidance for chronic asthma in adults and children. The Cochrane Database of
Systematic Reviews.
Friday, 26 June, 2015
GOED NIEUWS EN SLECHT NIEUWS OVER
ANTIBIOTICA
Het goede nieuws: artsen en ziekenhuizen geven bij ons niet gauw nodeloze
antibiotica. Daardoor hebben wij minder antibioticaresistentie dan de rest van
de wereld. Dat betekent nog niet dat het goed gaat. Het zorgelijkst is de
sluipende toename van resistentie tegen het nieuwste antibioticum, carbapenem.
Als dat niet meer werkt is staan dokters met lege handen.
Slecht nieuws is dat in de veeteelt de doelen voor vermindering van antibiotica
niet worden gehaald. Bij kippen is het gebruik weer gestegen. Daardoor zitten
er meer resistente bacteriën in kip.
Wat kun je zelf doen?
1. Biologisch vlees kopen. Daar zitten veel minder resistente bacterien in.*)
2. Niet aandringen op antibiotica als de dokter het niet nodig vindt.
*) Van de Vijver, L.P.L. et al 2013.
Prevalence and Molecular Characteristics of Methicillin-Resistant
Staphylococcus aureus (MRSA) in Organic Pig Herds in The Netherlands. Zoonoses
Public Health 1-8. doi:10.1111/zph.12076
NethMap-MARAN 2015; Monitoring of Antimicrobial Resistance and Antibiotic Usage
in Animals in the Netherlands in 2014; Nethmap: Consumption of antimicrobial
agents and antimicrobial resistance among medically important bacteria in the
Netherlands.
www.wageningenur.nl/upload_mm/2/2/2/0ab4b3f5-1cf0-42e7-a460-d67136870ae5_NethmapMaran2015.pdf
Thursday, 25 June, 2015
Betere link naar akkoord tussen minister en
frisdrankindustrie:
http://akkoordverbeteringproductsamenstelling.nl/dsresource…
(Met dank aan Rob van Berkel)
woensdag 24 juni 2015
MINISTER AAN COCA-COLA: GA SVP MINDER
VERKOPEN
De frisdrankindustrie heeft afgesproken met de minister om de suikerconsumptie
uit dranken met 10% te verminderen. In het NOS journaal was ik daar sceptisch
over (www.npo.nl/nos-journaal/24-06-2015/POW_00942060 19:10 min).
Waarom?
Het nieuws van vandaag berust op een afspraak van vorig jaar (http://nl.sitestat.com/rivm/rivm-nl/s…) . De totale
hoeveelheid suiker die we binnenkrijgen uit frisdranken, mineraalwater, siroop
etc moet in 2020 10% minder zijn dan in 2012. Nu zijn mensen al jaren aan het
switchen van gewone frisdrank naar light of bronwater, dus een deel van die 10%
is al binnen. Ook zonder afspraken met de minister doet de industrie zijn best
om klanten die wegvluchten van de gewone cola over te laten stappen op cola
light of iets anders met minder suiker.
Stel dat daardoor sinds 2012 de hoeveelheid suiker uit alle flesjes en blikjes
tesamen met 3% is afgenomen (een gok van mij, alleen de industrie weet hoeveel
het is), dan gaat het om nog 7% over vijf jaar. Dat is een half van de acht
klontjes suiker in een blikje cola. Dat schiet niet op.
De industrie vragen om ter wille van de volksgezondheid minder van zijn
favoriete product te verkopen is zoiets als een voetballer vragen om ter wille
van de rust op de tribunes minder te scoren. Dat werkt niet. Andere bezwaren:
sappen en vruchtenlimonades doen niet mee, en de overheid controleert niet, dat
doet de industrie.
Accijns is een betere remedie tegen het dikmakend effect van sappen en
suikerhoudende dranken. Wetenschappelijk is dat goed bewezen. (Briggs, A. et al
2013. Overall and income specific effect on prevalence of overweight and
obesity of 20% sugar sweetened drink tax in UK: econometric and comparative
risk assessment modelling study. BMJ 347, f6189. doi:10.1136/bmj.f6189)
1,515 likes +31 this week
woensdag 17 juni 2015
Beste Liesbeth Hammega: transvet werd in Nederland sinds ca 1995 vermeld op het etiket, maar de nieuwe etiketteringsregels van de EU staan dat niet meer toe. In de EU is regulering van transvet een omstreden kwestie. Natuurlijk transvet uit melk en industrieel transvet hebben dezelfde nadelige effecten op het cholesterol maar industrieel transvet wordt nauwelijks meer toegevoegd aan eten; daarom zou labelling vooral (producten met) roomboter en kaas treffen. Dat is slecht voor het imago van melkproducten. Ik gok daarom dat vooral de zuivelindustrie zich in Brussel tegen het vermelden van transvet verzet.
Er zou een voorstel in de maak zijn om ook in Europa transvet uit geharde vetten te verbieden. Dat maakt de labelling overbodig voor industrieel geproduceerde trans. http://www.foodnavigator.com/Trends/Nutrition-labelling/Trans-fats-ban-in-Europe-possible-after-EU-debate .
Beste Hans Koevoet: Het Amerikaanse verbod
slaat alleen op transvet uit industrieel geharde vetten. De hoeveelheid die er
van dat transvet in eten zit is in Europa intussen verwaarloosbaar. Wat er nog
aan transvet in eten zit is grotendeels van natuurlijke oorsprong, dus uit
melkvet en vlees. Dat natuurlijke transvet wordt in de VS niet verboden.
Een koe kan geen vet maken zonder transvet erin; als je dat transvet niet wilt
moet je magere melk drinken en mager vlees eten.
dinsdag 16 juni 2015
USA VERBIEDT TRANSVET
It’s official: de Amerikaanse voedselautoriteit FDA heeft vandaag een verbod uitgevaardigd op het toevoegen van geharde vetten met transvet aan levensmiddelen. http://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm451237.htm
Voor de gezondheid van Amerikanen gaat dit niet veel uitmaken. In de Verenigde Staten moet sinds 2006 transvet officieel vermeld worden op het etiket en toen hebben de meeste producenten er al een vervanger voor gezocht. Helaas stapten ze vooral over op palmolie, en dit totale verbod op trans zal zorgen voor nog meer vraag naar palmolie. Onze ontdekking van de schadelijke effecten van transvet van 25 jaar geleden bevordert zo de ontbossing in Maleisië, helaas www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/351-11-september-mars.html
Moet Europa nu ook transvet verbieden? Welnee, die kleine beetjes die er nog in eten worden gestopt zijn niet belangrijk. Het meeste transvet komt tegenwoordig uit melkvet en vleesvet. Daar stopt de koe van nature zo’n 5% trans in. Koeien trekken zich niets aan van FDA-regels.
vrijdag 12 juni 2015
BIOMASSA, JA OF NEE?
In april was er een tumultueus symposium van de KNAW over biobrandstof voor auto’s en houtstook in kolencentrales. Zijn die goed of juist slecht voor het klimaat? Er is nu een goed leesbaar journalistiek verslag van de bijeenkomst www.knaw.nl/nl/actueel/publicaties/verslag-van-het-symposium-biofuel-and-wood-as-energy-sources.
De powerpoints van de vier experts die daar een voordracht hielden zijn nu ook online, maar dat is taaie kost www.knaw.nl/nl/actueel/agenda/biobrandstof-en-hout-als-energiebronnen.
Mijn indruk: de argumenten tégen zijn meer gebaseerd op cijfers, de argumenten vóór het stoken van biomassa zijn meer gebaseerd op optimisme.
Als tegenstander van biobrandstof ben ik misschien bevooroordeeld. Oordeel zelf!
maandag 8 juni 2015
RECTIFICATIE: GEEN GELD UNILEVER VOOR HARTSTICHTING
Ik nam aan dat de overeenkomst met Unilever de Hartstichting een flink bedrag opleverde. Dat is niet zo. De Hartstichting liet weten: “De Hartstichting verbreedt de samenwerking met Unilever; we gaan van een sponsorovereenkomst naar een strategisch partnership voor de komende 3 jaar waarbij de we ons richten op de impact in de samenleving. In het verleden kreeg de Hartstichting een financiële vergoeding voor de samenwerking met Becel. Binnen de recent gesloten samenwerking met Unilever is dat niet het geval.”
Dat had ik dus verkeerd ingeschat. Het doet niets af aan mijn bezwaren tegen margarines met plantensterolen (www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/424-medische-margarine.html) en tegen het promoten ervan door de Hartstichting.
Van andere bedrijven met belangen op het gebied van hart- en vaatziekten ontvangt de Hartstichting wel financiële steun. Ook dat lijkt me geen goed idee. Je kunt nog zulke goede bedoelingen hebben, maar het aannemen van geschenken creëert bij de ontvanger de neiging iets terug te willen doen. Onderstaand bronnen daarvoor. Voor de samenwerking van Hartstichting met bedrijven zie www.hartstichting.nl/doe-mee/bedrijven en www.hartstichting.nl/partners.
Schwartz, B., 1967. The Social Psychology of the Gift. American Journal of Sociology 73, 1–11.
Katz, D. et al, 2003. All Gifts Large and Small. American Journal of Bioethics 3, 39–46.
Brennan, T.A., et al, 2006. Health Industry Practices That Create Conflicts of Interest. JAMA 295, 429 –433.
Dana J, Loewenstein G, 2003. A social science perspective on gifts to physicians from industry. JAMA 290, 252–255.
04-06-15
HARTSTICHTING SAMEN MET UNILEVER
De Hartstichting heeft een persbericht uitgestuurd getiteld ‘Hartstichting en Unilever strijden samen voor een gezonde leefstijl’. www.hartstichting.nl/persberichten/hartstichting-en-unilever-strijden-samen-voor-een-gezonde-leefstijl . De samenwerking lijkt vooral bedoeld om Unilever’s Becel pro-activ margarine met plantensterolen te promoten. Hoeveel Unilever daarvoor betaalt wordt niet vermeld, maar het zal een flink bedrag zijn. Ik vraag mij af wat het effect hiervan zal zijn op de bereidheid van Nederlanders geld te geven aan de Hartstichting.
Ook is nooit goed onderzocht of plantensterolen echt hartinfarcten voorkomen, zie www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/424-medische-margarine.html .
Wat bezielt de Hartstichting?
Zaterdag 23 mei 2015
WHO EN IMF: KLETSKOEK VOOR DE GOEDE ZAAK?
De Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) voorspelde twee weken geleden een sensationele toename van vetzucht in Europa. Alleen in Nederland werd het beter. Ze zeiden niet hoe ze aan hun voorspellingen kwamen, maar het zal wel neerkomen op het doortrekken van lijntjes uit het verleden.
Volgens dezelfde redenering staat de AEX in 2030 op 337. Maar in het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst, niet bij aandelen en niet bij maatschappelijke ontwikkelingen.
Het IMF meldde begin deze week dat we wereldwijd 5300 miljard dollar per jaar uitgeven aan subsidies voor kolen, olie en gas. Dat is meer dan aan gezondheidszorg. Maar als je het rapport leest blijken ze onder ‘subsidies’ iets anders te verstaan dan u en ik. Het verbranden van kolen, olie en gas zorgt voor opwarming van de aarde, luchtverontreiniging, files, auto-ongelukken en gaten in het wegdek, daar plakken ze een prijs op en die noemen ze ‘subsidie’. ‘Echte’ subsidies vormen maar 1% van die 5300 miljard (OECD 2013). Inderdaad veroorzaken kolen luchtverontreiniging en warmt de aarde op door autorijden, computeren, vlees eten etc, maar ik vind ‘subsidie’ een misleidende term daarvoor.
Natuurlijk moet er meer gedaan worden tegen vetzucht en tegen fossiele brandstoffen. Maar helpen deze sensationele berichten? Ik denk dat ze vooral de geloofwaardigheid van WHO en IMF aantasten.
Bronnen:
Proportion of overweight and obese males and females to increase in most European countries by 2030, say latest projections by WHO. (vermoedelijk een persbericht van het congres waar dit werd gepresenteerd) http://nhfshare.heartforum.org.uk/RMAssets/NHFMediaReleases/2015/ECO2015WEDSPRESSWHO4.pdf
De AEX stond 15 jaar geleden op 665 en nu op 501, dus 164 lager. Nog eens 164 eraf, dan zit je op 337. http://finance.yahoo.com
IMF Working Paper. Fiscal Affairs Department. How Large Are Global Energy Subsidies?. Prepared by David Coady, Ian Parry, Louis Sears, and Baoping Shang1 May 2015. www.imf.org/external/np/fad/subsidies
Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 2013. “Inventory of Estimated Budgetary Support and Tax Expenditures for Fossil Fuels.” Paris.
1,439 likes +41 this week
vrijdag 8 mei 2015
SUPERGROENTEPOEDER
EditieNL vroeg me of groentepoeders gezond zijn (uitzending vanavond op RTL4, 18u15).
De schappen van mijn drogist staan er vol mee. Boerenkoolpoeder bijvoorbeeld, €12,95 voor honderd gram, overeenkomend met een kilo verse boerenkool. Het etiket beweert dat er 16553 microgram vitamine A in zit, dus ruim 16 milligram. Dat klopt niet, een kilo boerenkool bevat 3 milligram (http://nevo-online.rivm.nl). Nog vreemder is het suikergehalte van 55 g. Meer dan de helft van dit boerenkoolpoeder zou dus suiker zijn!
Zijn mensen sufferds als ze dit kopen? Nee, ik begrijp dat wel. Groenten worden aan alle kanten opgehemeld als bron van gezondheid, nogal wiedes dat mensen geloven dat er iets unieks en gezonds in zit. Als zij of hun kinderen dan geen groenten lusten grijpen ze naar zo’n poeder en kloppen het met vruchtensap tot een smoothie, om toch die unieke stoffen binnen te krijgen.
In werkelijkheid bevatten boerenkool en broccoli minder voedingsstoffen dan smeerleverworst. Ik bedoel daarmee niet dat je meer leverworst op je brood moet smeren want we krijgen al voedingsstoffen zat binnen en meer is niet beter. Ons probleem is niet een tekort aan voedingsstoffen.
Groenten zijn caloriearme maagvullers en op die manier helpen ze misschien tegen vetzucht. Maar die poeders zijn nergens goed voor.
1,409 likes +12 this week
dinsdag 5 mei 2015
Beste Hans Koevoet: Het effect in de gesponsorde studies was 34% te laag (0.17 ipv 0.27). Dat komt denk ik omdat de deelnemers niet precies hebben gegeten wat ze moesten. Is ook geen doen, 4 weken twee eieren per dag en dan 4 weken nul eieren! Verder wellicht wat selectieve analyses om de gewenste uitslag te krijgen. De hoge waarde in de niet-gesponsorde studie is misschien een tikfout/rekenfout. Vooral in Excel gaat het vaak mis en niemand ziet dat.
05-05-15
Dr Esther Nederhof, psychiatrisch onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, reageerde op mijn column over eieren en cholesterol. Dat vond ik leuk; ik krijg zelden zo’n serieuze reactie, inclusief verwijzingen naar relevante voedingsexperimenten. Helaas geeft ze mijn standpunt verkeerd weer: ‘geen experimenteel bewijs’ moet zijn ‘wel experimenteel bewijs’, maar de lezer zal het zo ook wel snappen.
Haar stelling is dat eieren het cholesterol niet of nauwelijks verhogen. Daarvoor verwijst ze naar acht publicaties. Die heb ik bekeken; op http://mkatan.nl/nieuws/521-eierdebat.html staat mijn analyse ervan plus mijn conclusies. Kort samengevat: eieren verhoogden in elke door Dr Nederhof aangehaalde studie het schadelijke LDL-cholesterolgehalte in het bloed. Gemiddeld over de studies was die stijging 0.26 mmol/L. Een meta-analyse van studies van hoge kwaliteit voorspelt dat de gegeten hoeveelheid eieren een stijging van 0.28 mmol/L moet veroorzaken.
Dat is haast te mooi om waar te zijn, en op deze ‘quick-and-dirty’ analyse valt wel wat af te dingen. Maar alles bij elkaar lijken de door Dr Nederhof geciteerde publicaties haar stelling niet te onderbouwen.
03-05-15
WANKELEND EIERADVIES
Mijn NRC column gaat over eieren. http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/520-2-mei-2015-wankelend-eieradvies.html
Eidooiers zijn rijk aan cholesterol en eieren eten verhoogt het gehalte van het schadelijke LDL-cholesterol in het bloed en daarmee de kans op een hartinfarct. Vandaar dat werd geadviseerd niet teveel eieren te eten.
Amerikaanse deskundigen willen dit afschaffen. Daar kan ik inkomen. Amerikanen eten niet veel eieren, vetzucht is een veel groter probleem en wie toch een hoog cholesterol heeft slikt daarvoor pillen. Maar de Amerikaanse experts geven nog een argument: er zou geen relatie zijn tussen het eten van cholesterol en het cholesterolgehalte in het bloed. Waaaaat?! De eerste studie ernaar bij mensen is van 1916, daarna zijn er honderden studies gedaan die aantoonden dat eieren eten het cholesterol verhoogt en dat zou ineens niet meer waar zijn?
Bij spitten in de achtergrondsgegevens kwam de aap uit de mouw: ze hebben alleen studies bekeken die gepubliceerd zijn sinds 1998. Dat waren er te weinig om iets uit te concluderen, dus was er geen bewijs. Nogal wiedes, wat eenmaal vaststaat ga je niet opnieuw meten. Na 1998 is ook niet meer aangetoond dat mensen vitamine C nodig hebben, dat wisten we al en genoeg is genoeg.
Waarom zetten Amerikaanse wetenschappers de 20e eeuw bij het grof vuil? De enige verklaring die ik kreeg was dat het teveel werk zou zijn het allemaal door te spitten. Soms begrijp ik er niets meer van.
Mijn commentaar op de ontwerp-richtlijnen van de VS: www.health.gov/dietaryguidelines/dga2015/comments/readCommentDetails.aspx?CID=5173
15 april 2015
ARSENICUM IN ETEN?!
De Europese Voedsel Autoriteit EFSA onderzocht honderdduizenden kippen, varkens, koeien en schapen en 55.253 monsters groenten, fruit, thee en granen. Dankzij dat toezicht zijn de hoeveelheden chemicaliën in eten minimaal.
Alleen arsenicum verdient wat aandacht. Het zit van nature in de grond en van daaruit komt het in drinkwater, tarwe, rijst en melk. Biologisch of gangbaar maakt niet uit. Het is niet zorgelijk, de hoeveelheden zijn klein en niet te vergelijken met de honderdduizenden microgrammen arsenicum in Ayurvedische of Chinese kruiden; daar word je echt ziek van.
Ik zou alleen een beetje oppassen met rijst bij kindertjes. In rijst zit meer arsenicum dan in andere produkten en in bruine weer meer dan in witte. Geef je dreumes niet iedere dag rijstwafels, rijstepap, rijstemelk en ook nog eens rijst bij het eten; varieer.
EFSA 2015: Data on chemicals in food: an annual overview for the general public. http://www.efsa.europa.eu/en/press/news/150414.htm
EFSA 2014: Dietary exposure to inorganic arsenic in the European population www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3597.htm
Martena 2010. Monitoring of mercury, arsenic, and lead in traditional Asian herbal preparations on the Dutch market and estimation of associated risks. Food Additives & Contaminants: Part A 27, 190–205. doi:10.1080/02652030903207235
31 maart 2015
DIE VERBORGEN SUIKER LOOPT WEL LOS
We krijgen per dag ca 100 gram toegevoegde suiker binnen. Hoe? Ik schatte dat uit de Voedsel Consumptie Peiling die het RIVM in 2003 deed bij Nederlanders van 19 tot 30 jaar.
Het grootste deel van de toegevoegde suiker kwam uit dranken. Frisdrank, sap (soms is dat ‘natuurlijke’ suiker maar daar wordt je net zo dik van als van cola) en melkdranken (Fristi e.d.) leverden 55%. Chocola, repen, snoep, jam en ijs leverden 17%, pure suiker 13% en koek en gebak 11%. Slechts 4 van de 100 gram toegevoegde suiker (4%) zat verborgen in ‘gewone’ levensmiddelen, met name in sauzen en ketchup.
Die 4 gram ‘sluipsuiker’ per dag maakt kant-en-klaar eten lekkerder, zodat we er meer van eten. Maar qua calorieën stelt sluipsuiker niets voor.
woensdag 25 maart 2015
LEVERKANKER DOOR ALCOHOL?
Alcoholici krijgen allerlei ziekten, waaronder leverkanker. Dat wisten we. Het Wereld Kanker Onderzoek Fonds zegt nu dat dagelijks drie (grote) glazen (45 gram alcohol per dag) al leverkanker kan veroorzaken. http://www.wkof.nl/nl/over-ons/voor-de-pers/persberichten/sterker-bewijs-dat-alcohol-leverkanker-kan-veroorzaken
Ik ben daar niet van overtuigd. In de eerste plaats lijkt er nogal wat ongepubliceerd onderzoek te zijn waarin geen effect werd gevonden (voor de insiders: zie Funnel plot figure 39 in http://wcrf.org/sites/default/files/SLR_liver.pdf). In de tweede plaats krijgt maar een klein deel van die drie-grote-glazen-drinkers er leverkanker door (insiders: zie figure 45).
Alcohol is slecht, leverkanker is vreselijk en drie glazen per dag is om allerlei redenen te veel. Borstkanker bijvoorbeeld en ongelukken en geweld. Maar voor de geloofwaardigheid zou het goed zijn als het Wereld Kanker Onderzoek Fonds (WCRF) wat terughoudender was.
23 maart 2015
WORDT ‘BIG FOOD’ ZOIETS ALS ‘BIG TOBACCO’?
Grote voedselproducenten worden steeds meer in de hoek gedrukt van de sigarettenfabrikanten. Ze verdedigen zich daartegen met dezelfde middelen en vaak zelfs dezelfde PR-firma’s. ]
17 maart 2015
SCOOTERS TOCH VAN HET FIETSPAD AF?
De Tweede Kamer heeft een motie aangenomen die de weg opent naar een verbod voor scooters op fietspaden. http://www.fietsersbond.nl/nieuws/snorscooters-amsterdam-mogelijk-toch-naar-rijbaan Dat geeft hoop!
Hiermee heeft Duco Hoogland (PvdA) zich gerevancheerd voor zijn vergissing in december. Toen stemde de PvdA (per ongeluk?) tegen zo’n motie.
Op de foto een ongeluk waarbij een fiets op het fietspad door een scooter doormidden werd gereden. http://www.112meerlanden.nl/2014/11/14/uithoorn-twee-ernstig-gewonden-bij-ongeval-op-fietspad/
16 maart 2015
Beste Suzan Tuinier: Goed punt. Belangrijkste verschil is dat in de VS, Canada en veel andere landen foliumzuur verplicht wordt toegevoegd aan eten (bijv brood), voor de preventie van open ruggetjes. Bij ons wordt het niet verplicht toegevoegd maar wel vrijwillig, bijv. aan sommige margarines, corn flakes etc (zie etiketten). Ook nemen nogal wat mensen vitamines in. Verder is het een kwestie van gevarieerd eten. Wij krijgen veel foliumzuur binnen uit brood(gist), vruchtensap, vleeswaren (leverworst) etc., dat missen Chinezen allemaal.
Niet BIJ maar VOOR de zwangerschap :-). Ja, daar is geen discussie over. De hoop was dat het ook nog eens zou helpen tegen hart- en vaatziekten. Die discussie is nu weer open.
16 maart 2015
FOLIUMZUUR HERRIJST UIT HET GRAF
Toen vannacht het nieuws over foliumzuur en beroertes binnenkwam heb ik het snel gescand en een tweet verzonden. Intussen heb ik de publicatie grondiger gelezen. http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleID=2205876. Moeten we dit geloven?
Twintig jaar geleden waren er grote verwachtingen van foliumzuur (vitamine B11). Het verlaagt het gehalte homocysteine in het bloed en daarmee zou het de kans op hart- en vaatziekten verlagen. Grote trials (experimenten) met hartpatiënten lieten weinig heel van deze hoop: foliumzuur had nauwelijks effect op de kans op een nieuwe beroerte of infarct. Het verdween op de schroothoop bij al die andere vitamines en antioxidanten die niet aan de verwachtingen hadden voldaan. En nu zou het toch werken.
In de studie kregen tienduizend Chinezen met hoge bloeddruk vijf jaar lang foliumzuur en tienduizend anderen een foppil. Foliumzuur verlaagde het aantal beroertes met 20%. De publicatie maakt een degelijke indruk, en ze hebben een verklaring waarom het hier wel werkte: Chinezen eten van huis uit minder foliumzuur dan de Westerlingen bij wie het eerdere onderzoek is gedaan, dus komt zo’n supplement harder aan.
De uitkomst is haast te mooi om waar te zijn, en de aantallen deelnemers en de grootte van het effect kloppen wel erg precies met de verwachtingen. Anderzijds zien de cijfers en grafieken er betrouwbaar uit. En dokter Wang maakt op de video een serieuze indruk. Misschien moet ik mijn scepsis over vitaminesupplementen herzien. http://jama.jamanetwork.com/multimediaPlayer.aspx?mediaid=9585685
12 maart 2015
Prof Searchinger van Princeton University www.nytimes.com/2015/01/29/science/new-report-urges-western-governments-to-reconsider-reliance-on-biofuels.html en Prof MacKay van Cambridge www.ted.com/talks/david_mackay_a_reality_check_on_renewables?language=nl zijn topexperts op het gebied van duurzame energie en bio-energie.
Op 10 april gaan ze in Amsterdam in debat met twee gerenommeerde Nederlandse voorstanders van bio-energie, Prof Faaij uit Groningen en Dr Junginger uit Utrecht. Plaats: KNAW, Amsterdam. Toegang is gratis. Ik verwacht dat het druk wordt. Je kunt je opgeven op: www.knaw.nl/en/news/calendar/biofuel-and-wood-as-energy-sources
woensdag 4 maart 2015
Moestuintjes - leuke actie van Albert
Heijn. Kinderen kweken in vensterbank of op balkon eigen groenten en fruit
27-02-15
GEEF JE BABY PINDAKAAS
Over allergie wordt van alles beweerd. Gelukkig is er nu een nieuwe studie van topkwaliteit. Die toont aan: als je baby’s vanaf ca 8 maanden regelmatig pindakaas geeft, verhindert dat pinda-allergie op latere leeftijd.
Meestal zeg ik: één studie is geen studie. Maar dit is een kanjer. Wel uitkijken als baby mogelijk nu al allergisch is. En geen hele pinda’s voeren!
En andere allergieën? Daar werkt het mogelijk netzo. www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1414850#t=article
04-02-15
HOE LANGER, HOE MEER KANKER?
Vraag van een lezer: 'ik heb een zoontje van 8 maanden en daarbij wordt bij de GGD over de target-lengte gesproken. En het is normaal en zelfs wenselijk dat we in onze cultuur steeds groter worden. Wordt hierdoor ook de kans op kanker groter?'
Ja. Hoe langer iemand is, hoe meer kans op kanker. Voor borstkanker bijvoorbeeld geeft 10 cm extra lengte evenveel risicoverhoging als 1-2 glazen wijn per dag.
Hoe dat werkt is onzeker. Lengte is grotendeels genetisch, dus misschien zijn lengtegenen tegelijk kankergenen. Misschien is dit een troost voor iemand die ermee zit dat hij korter is dan anderen.
Bronnen:
De Waard, F., 1975. Breast cancer incidence and nutritional status with particular reference to body weight and height. Cancer Res. 35, 3351–3356. (Frits de Waard was een van de eersten die dit effect onderkende)
Renehan, A.G., 2011. Height and cancer: consistent links, but mechanisms unclear. The Lancet Oncology 12, 716–717.
Van den Brandt, P.A. et al, 2000. Pooled analysis of prospective cohort studies on height, weight, and breast cancer risk. Am. J. Epidemiol. 152, 514–527.
03-02-15
NIET MEER BOOS WORDEN
Dank allemaal voor jullie vriendelijke reacties op mijn 'uit de slof schieten'
bij MAX.
Een paar opmerkingen:
'Flutprogramma'? Het zal je verbazen hoeveel toewijding en denkwerk er gaat
zitten in zo'n schijnbaar oppervlakkige uitzending. Ik krijg steeds meer
respect voor zulke journalisten. Idem voor EenVandaag, Tros Nieuwsshow,
Spijkers met Koppen en andere nieuwsrubrieken. Het lijkt niks maar intussen
brengen ze goede info op een aantrekkelijke manier.
Moet ik hier tijd aan besteden? Soms twijfel ik. Maar het is spannend, ik leer
ervan en misschien zijn er hier en daar mensen echt mee geholpen.
Maar ik moet niet meer boos worden. Goed voornemen voor 2015!
BOOS OVER BASISCH BLOED
Vrijdag bij MAX over superfoods. Ik was van plan er een gezellige uitzending van te maken, maar dat mislukte. De meneer tegenover mij begon namelijk over chlorofyl (de groene stof in groenten). Chlorofyl uit groenten zou helpen ons bloed basisch te houden. Wat een onzin! Chlorofyl komt niet in het bloed, het gaat regelrecht van mond naar anus. En dat basische bloed? Basisch is de tegenhanger van zuur, dus minder basisch betekent meer zuur. Bloedverzuring is een ernstige ziekte. Mensen met diabetes krijgen het als hun bloedsuiker extreem hoog wordt, dan raken ze in coma. Ook iemand die zich heeft vergiftigd met methyl alcohol of antivries kan bloedverzuring krijgen. Maar zuur bloed door een tekort aan broccoli is onzin.
Ik vond het een onverantwoorde vorm van doktertje spelen en dat heb ik gezegd. Daarna was het niet gezellig meer. Maar misschien heeft iemand er iets aan gehad.
www.npo.nl/tijd-voor-meldpunt-hallo-nederland/30-01-2015/POW_00996644
Begin op 36:30 min
Bronnen:
www.uptodate.com/contents/approach-to-the-adult-with-metabolic-acidosis
donderdag 22 januari 2015
GELOGEN?
Debatten over voeding kunnen ruw worden, maar in de bio-energie weten ze er ook
raad mee. Neem het volgende citaat, uit de mond van een echte professor: 'Dat
is gelogen. Er worden geen bomen gerooid voor het bijstoken in
energiecentrales. Dat betreft altijd resthout; het zijn bijproducten uit de
hout- of houtpulpindustrie.’ [Volkskrant, 14 januari].
Op Google Maps – Satellite zie je zelf waar de grote nieuwe
houtsnipperfabrieken hun ‘wood pellets’ voor de EU van maken. Als dat geen
bomen zijn ....
Tik in: 142 NC-561Ahoskie
of ga naar:
www.google.com/maps/@36.6517538,-76.9677814,16z
www.google.com/maps/@36.2703889,-76.9652778,701m
18 januari 2015
Beste Joost Goederond: de voedingsnormen voor ijzer staan op www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/ijzer.aspx. Ze zijn gebaseerd op de Scandinavische aanbevelingen van 2012. Die verschillen overigens weinig van de Amerikaanse, de Australische of de oude Nederlandse aanbevelingen van 1989. In elk van die rapporten staat uitgebreid beschreven hoe men tot een aanbeveling is gekomen.
17 januari 2015
LELIJKE WOORDEN OVER BIO-ENERGIE EN KLIMAAT
Vanmiddag ging ik op de radio in debat met Prof. André Faaij. Onderwerp: het
visiedocument bio-energie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van
Wetenschappen (KNAW). Ik had met twee collega-hoogleraren tientallen dikke
rapporten van onafhankelijke experts over biomassa ingedikt tot een
visiedocument van twee A4tjes. Conclusie: het is twijfelachtig of het klimaat
gebaat is bij biobrandstof of bij het meestoken van hout in kolencentrales (www.knaw.nl/nl/actueel/nieuws/vertrouwen-in-biobrandstof-en-houtstook-misplaatst).
Prof. Faaij promoot al jaren bio-energie en hij was woedend. Hij omschreef in
de Volkskrant ons, ons rapport en de KNAW met ‘kleuterklasniveau’, ‘gelogen’ en
‘bijna schizofreen’. Vandaar dit debat.
Gelukkig bleef hij kalm, en ik denk dat het een interessante discussie was.
Beluister het zelf op http://spijkersmetkoppen.vara.nl/media/332299
17 januari 2015
STANDPUNT WORDT STONDPUNT
Mijn NRC-column van vandaag gaat over ‘Verarmd voedsel’. Zitten er tegenwoordig minder voedingsstoffen in ons voedsel dan vroeger?
Toen ik aan de column begon dacht ik dat dat wel los liep. Ik had het voor het laatst uitgezocht in 2008. Toen schreef ik in mijn boek dat de hogere opbrengst van de moderne voedselrassen ten koste is gegaan van de samenstelling, en dat ze minder voedingsstoffen en meer water bevatten. Maar het ging toen om 11% minder ijzer in tarwe. Dat vond ik niet iets om je druk over te maken. Intussen is er een hoop nieuw onderzoek en ik kom nu op 25% minder ijzer en andere mineralen in tarwe en mais. Nog steeds niet heel belangrijk want aan ijzer uit tarwe heb je niet veel, en arme mensen in de derde wereld zijn ook met 19e-eeuwse tarwe met 25% meer ijzer niet geholpen. Maar ik heb toch een beetje van standpunt moeten veranderen. Lastig, maar cijfers zijn cijfers. En het went snel.
http://mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/515-verarmd-voedsel.html
12-jan.-15
Zojuist verschenen: Visiedocument “biobrandstof en hout als energiebronnen” van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen KNAW. Mede door mij opgesteld. Conclusie: het bijstoken van hout in energiecentrales en het gebruik van biobrandstoffen in het vervoer doen de uitstoot van broeikasgassen niet wezenlijk dalen. Subsidies en richtlijnen hiervoor bewerkstelligen niet het beoogde doel. Hopelijk neemt de Kamer het morgen mee in zijn debat. www.knaw.nl/nl/actueel/nieuws/vertrouwen-in-biobrandstof-en-houtstook-misplaatst
Het filmpje op http://www.cctv-america.com/2014/11/17/controversy-over-us-wood-pellet-industry laat zien hoe Amerikaanse wouden worden gerooid t.b.v. hout voor Europese elektriciteitscentrales (eerste minuut overslaan).
20-11-14
ANTIBIOTICA: GOED NIEUWS, SLECHT NIEUWS
Het goede nieuws is dat er steeds minder antibiotica worden gebruikt bij varkens, koeien en kippen. In 2007 was dat bijna zeshonderdmiljoen gram, vorig jaar nog tweehonderdmiljoen gram. Daar staan twee slechte berichten tegenover. In de eerste plaats geven we nog steeds drie keer zoveel antibiotica aan beesten als aan mensen. Om drumsticks en karbonades goedkoop te houden brengen we onze eigen levens in gevaar.
Het andere slechte nieuws gaat over de nieuwere soorten antibiotica, de “3e en 4e generatie cefalosporines”. Die moeten het leven van u of uw naasten redden als andere antibiotica het niet meer doen. Hoe meer we ervan aan beesten geven, hoe groter de kans dat ze bij mensen niet meer werken. Die worden tegenwoordig weinig gegeven aan dieren voor de slacht maar wel veel aan ‘gezelschapsdieren’, dus aan paarden, honden, poezen en konijnen. Hoog tijd dat dierenartsen voor gezelschapsdieren ook onder toezicht komen van de Autoriteit Diergeneesmiddelen.
Zie ook: http://mkatan.nl/radio-en-tv/145-resistentie-tegen-antibiotica.html en http://mkatan.nl/radio-en-tv/423-5-september-geen-antibiotica-voor-de-zwijnen.html
BRON:
Autoriteit Diergeneesmiddelen: ‘Het gebruik van antibiotica bij landbouwhuisdieren in 2013’. Blz. 8. www.autoriteitdiergeneesmiddelen.nl/nl/publicaties
Dagelijks krijgt een op de negentig Nederlanders antibiotica. (Dat zal hoogstens een gram per dag zijn. Voor 17000000/90 mensen is dat in 365 dagen bijna zeventigmiljoen gram. (www.sfk.nl/nieuws-publicaties/PW/2012/nederland-laagste-antibioticaconsumptie-binnen-europa )
03-11-14
BERKELEY – BIG SODA, 1-0?
Morgen stemt het stadje Berkeley in Californië over een frisdranktax. Een stad van 117.000 mensen neemt het op tegen de macht en het geld van Coca-Cola, Pepsico en de rest van de Amerikaanse voedselmultinationals.
Twee jaar geleden werd in het naburige Richmond een vergelijkbaar referendum verslagen, mede dankzij de miljoenen dollars die de frisdrankindustrie eraan besteedde. Maar ik denk dat Berkeley gaat winnen. Een flink deel van de bevolking van Berkeley bestaat uit studenten en medewerkers van de beroemde University of California. Vijftig jaar geleden begonnen die studenten ook een ongelijke strijd, voor vrijheid van meningsuiting op de campus. Die wonnen ze en dat was het begin van de sixties die de wereld hebben veranderd.
Die strijdlust is terug. De wetenschappelijke feiten ondersteunen een belasting op suikerhoudende dranken: sap en frisdrank zijn de enige voedingsmiddelen waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat ze dik maken. Ze stillen namelijk de honger niet, dus die calorieën komen boven op wat je toch al eet. Ook is goed onderbouwd dat een belasting leidt tot minder consumptie. Voor een land dat geteisterd wordt door vetzucht lijkt het een no-brainer, maar de belangen zijn gigantisch en de strijd is bikkelhard. Woensdag weten we de uitslag.
BRONNEN:
http://en.wikipedia.org/wiki/Free_Speech_Movement
www.nytimes.com/2014/10/18/us/michael-bloomberg-to-back-soda-tax-in-berkeley.html
McCarthy, M., 2014. Soda tax would have greatest effect on childhood obesity, US study finds. BMJ 349, g5456–g5456. doi:10.1136/bmj.g5456
Briggs, A.D.M., et al, 2013. Overall and income specific effect on prevalence of overweight and obesity of 20% sugar sweetened drink tax in UK: econometric and comparative risk assessment modelling study. BMJ 347, f6189–f6189. doi:10.1136/bmj.f6189
01-11-14
Beste Simon: De samenleving heeft het aan zichzelf te danken dat wetenschappers hun resultaten overdrijven. Onderzoekers moeten in toenemende mate zelf het geld voor hun onderzoek bij elkaar scharrelen. Als ze eerlijk vertellen hoe traag de wetenschap vordert krijgen ze geen onderzoekssubsidies. Het meeste onderzoek levert namelijk niets op, de natuur geeft haar geheimen moeilijk prijs. Dus overdrijven wetenschappers, noodgedwongen.
Beste Hans Koevoet: dat je de data sneller en op veel meer manieren kunt analyseren is nu juist het probleem. De verleiding is dan groot om door te gaan tot er een opmerkelijk resultaat uitkomt en de minder opmerkelijke uitkomsten te vergeten. De berekeningen in SPSS (en SAS, R, Stata etc) zijn zo ingewikkeld geworden dat alleen een enkele wiskundige ze nog kan volgen. En die trekt zich de haren uit zijn hoofd als hij ziet hoe deze technieken worden misbruikt. Ik heb er een column over geschreven: www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/335-overheersende-toevalstreffers.html
Beste Hans Koevoet: ik zie dat anders. De referees van het tijdschrift hebben alleen die galactose gemist, waarschijnlijk door gebrek aan kennis van de samenstelling van levensmiddelen. Maar ook daarzonder blijft het verband tussen melk en sterfte opmerkelijk. Dat moet gepubliceerd worden, inclusief alle details van het onderzoek, zodat onderzoekers in andere landen kunnen kijken of ze het ook vinden. Waarschijnlijk blijkt binnen 5 jaar dat niemand dit vindt, maar je wilt geen enkel risico lopen iets belangrijks te missen. In wetenschapsland lopen nu eenmaal de meeste wegen dood.
Het probleem is niet dat het is gepubliceerd, maar dat de media er zo'n ophef over maken.
Stapel is iets heel anders. Hij verzon zijn getallen zelf en daar komt een tijdschrift onmogelijk achter. Maar ook Stapel werd uiteindelijk ontmaskerd.
In de wetenschap verdwijnt op den duur alle rommel, alleen de echte ontdekkingen blijven over. Sla dus artikelen en uitzendingen over nieuwe ontdekkingen gewoon over. Als het echt iets was hoor je dat wel tegen de tijd dat er een Nobelprijs voor wordt uitgereikt.
30-10-14
Beste Hans Koevoet: ik heb geen bewijzen voor slordigheid met de data in dit geval. Ik weet alleen dat het bestaat. Het is ook allemaal veel te ingewikkeld geworden met die statistische programma's, en iedereen staat zo onder druk dat sommige mensen de tijd niet meer nemen om dingen grondig te checken en nog eens opnieuw uit te rekenen op een andere manier. Die galactoseblunder heeft te maken met een tekort aan chemische kennis. In de hele maatschappij is de kennis van de samenstelling van de materie teruggelopen; vraag maar eens om je heen wat het verschil is tussen een atoom en een molecuul. Binnen het voedingsonderzoek zijn er nauwelijks nog onderzoekers die zelf in het lab het gehalte aan voedingsstoffen in eten hebben gemeten, en die daar affiniteit mee hebben. Dan krijg je dit soort dingen.
DODELIJKE MELK UIT ZWEDEN
Zweedse onderzoekers vonden dat het drinken van drie glazen melk per dag je
kans verdubbelt om binnen 20 jaar dood te gaan. Dat klinkt onwaarschijnlijk:
het effect is even groot als van een pakje sigaretten per dag, en tientallen
eerdere onderzoeken vonden er niets van. Zweden die ‘gefermenteerde’ melk
dronken, dus karnemelk en yoghurt, leefden juist langer. De auteurs hangen daar
een theorie aan op dat de oversterfte komt door de melksuiker galactose, die in
gefermenteerde melk niet zou voorkomen.
Dit werd snel doorgeprikt door dr Kasper Hettinga uit Wageningen, die in een
internetbrief naar het tijdschrift liet zien dat yoghurt e.d. evenveel
galactose bevatten als gewone melk. Ik geloof niet alles wat in Wageningen
wordt gezegd over melk, maar 10 minuten internetten toonde aan dat Hettinga
gelijk had. De officiële databases met de samenstelling van voedsel staan
namelijk allemaal op internet. Kennelijk had geen van de Zweedse auteurs deze
voor hun theorie essentiële cijfers gecheckt.
Hebben deze wetenschappers nog meer rare fouten gemaakt? Voor het onderzoek
zijn 25 jaar lang tientallen miljoenen gegevens verzameld. Daaruit werden de
effecten van voeding op gezondheid berekend met gecompliceerde statistische
computerprogramma’s die u en ik niet kunnen volgen – en de meeste onderzoekers
ook niet. Dan is een foutje gauw gemaakt.
Voorlopig houd ik het erop dat hier fouten zijn gemaakt met data en
berekeningen. Toevallige uitschieters kunnen ook een rol spelen.
Mijn belangen:
Ik krijg geen geld etc. van de melkindustrie, en ik ben meestal kritisch over
die industrie.
BRONNEN
De Zweedse publikatie: www.bmj.com/content/349/bmj.g6015
Hettinga: www.bmj.com/content/349/bmj.g6015/rr/778979
Databases over voedsel:
http://nevo-online.rivm.nl/
http://ndb.nal.usda.gov/ndb/
http://www7.slv.se/Naringssok/SokLivsmedel.aspx
29-10-14
GOEDE MEDIA, SLECHTE MEDIA
De telefoon stond weer niet stil vanmorgen.
RTL nieuws wou weten of het drinken van drie glazen melk per dag je kans verdubbelt om binnen 20 jaar dood te gaan. Dat komt uit een nieuwe Zweedse studie http://www.bmj.com/content/349/bmj.g6015. Ik heb uitgelegd dat het me onwaarschijnlijk leek, dus komt de studie waarschijnlijk niet in RTL Nieuws. Heel goed! Er gaan te veel nieuwe studies ongecheckt de krant of de ether in.
NRC Next belde voor een factcheck van hetzelfde. “Dood door veel melk” www.spitsnieuws.nl/raar/2014/10/dood-door-veel-melk , is dat waar of niet? Het werd een lang gesprek maar ik deed het graag, want factcheckers zijn ‘het zout der aarde’ (Mattheüs 5:13). Vrijdag of zaterdag in Nrc.next.
BNR radio belde of voedselallergie echt zo toeneemt. (‘Voedselallergie drijft chefkoks tot waanzin’ http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/3778112/2014/10/29/Voedselallergie-drijft-chefkoks-tot-waanzin.dhtml) Ik legde uit dat de meeste mensen alleen maar dènken dat hun pijn komt van eten. Daar maakte BNR een uitstekende uitzending van. www.bnr.nl/?service=player&type=archief&fragment=201410291236005400 . Alweer een pluim dus.
Het kan ook anders. Radio 2 vroeg of ik in het programma Gijs 2.0 kon uitleggen dat kroketten gezond zijn. Aanleiding was het plan om op ministeries eens per week vegetarische lunches te promoten http://www.ad.nl/ad/nl/1012/Nederland/article/detail/3777805/2014/10/29/Vleesloze-maandag-voor-ambtenaren.dhtml Prima plan, vlees is een grote oorzaak van broeikasgas en wie toch vlees wil kan het nog steeds krijgen. Maar dat wou de programmamaker niet horen. Kennelijk moest er een kat uitgedeeld worden aan de overheid die kroketten verbiedt. Dus zochten ze een andere spreker. Niet ongewoon in Hilversum: zelf de tekst maken en een professor zoeken om het uit te spreken. Geen pluim voor Gijs en zijn redactie.
11 oktober 2014
LEVE DE POEPCAPSULE
Antibiotica kunnen je darmbacteriën uitroeien. Dan blijft alleen Clostridium difficile over en die veroorzaakt een vreselijke diarree die niet overgaat. Het enige wat helpt is poeptransplantatie, maar dat is een gedoe (zie www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/502-08-01-2014-poep-van-de-buurvrouw-als-geneesmiddel ). Amerikanen hebben de donorpoep nu verpakt in keurige, diepgevroren capsules. Patiënten slikten daarvan vijftien stuks in twee dagen en toen waren ze bijna allemaal van de diarree af.
Verhalen over ingewandsbacteriën zijn meestal hype, maar dit is echte vooruitgang.
Youngster I, et al. Oral, Capsulized, Frozen Fecal Microbiota Transplantation for Relapsing Clostridium difficile Infection. JAMA. October 11, 2014. doi:10.1001/jama.2014.13875.
10-10-14
A SMALL STEP FOR ONE VOEDINGSCENTRUM…
Het Voedingscentrum trekt alle adviezen in tegen nitraatrijke groente, groenten bij de vis, en het opwarmen van spinazie. Het blijkt allemaal geen kwaad te kunnen. Na zes jaar draagt mijn column over nitraat nu vrucht. www.mkatan.nl/columns-en-kranten/volkskrant-columns/15-nitraat. Complimenten aan toxicoloog Stephan Peters en zijn mensen die dit dossier zo grondig hebben aangepakt. www.voedingscentrum.nl/nl/nieuws/voedingscentrum-herziet-adviezen-voor-nitraatinname.aspx
Daarmee nemen we meteen afscheid van het onbeperkte geloof in rattenproeven. Veel van de verhalen over giftigheid van E-nummers, bestrijdingsmiddelen, dioxine etc. berusten op onderzoek waarbij ratten, hamsters of muizen grote hoeveelheden van deze stoffen in hun voer krijgen. Maar dat blijkt weinig te zeggen over het effect bij mensen.
Er is dus nog veel werk aan de winkel. (Zie ook mijn commentaar in RTL Nieuws, vanavond.)
9 oktober 2014
WANNEER GEEF JE EEN BABY VOOR HET EERST VAST VOEDSEL?
Te vroeg beginnen met pap en fruit, veroorzaakt dat allergie of juist niet? Vorige week verschenen de resultaten van twee grote experimenten bij baby’s die waren geboren in gezinnen met coeliakie. Coeliakie is een darmziekte. Het wordt veroorzaakt door overgevoeligheid voor gluten, dus tarwe-eiwit.
In de ene studie kreeg de helft van de baby’s na vier maanden gluten en de andere helft na zes maanden of meer. In de tweede studie werd zes maanden vergeleken met twaalf maanden. Het waren solide studies met conclusies waar je op kunt bouwen.
Beide studies vonden dat het weinig uitmaakt wanneer een baby met aanleg voor coeliakie voor het eerst gluten, brood of pap krijgt. Alle groepen baby’s hadden ongeveer evenveel kans om als kleuter coeliakie te krijgen. Ook de duur van de borstvoeding maakte weinig uit.
Slecht nieuws voor ouders met coeliakie in het gezin: je kunt niets doen om het te voorkomen. Maar misschien een geruststelling voor anderen: het lijkt erop dat je je kind geen allergie bezorgt door te vroeg of te laat met bijvoeding te beginnen.
www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1400697
www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1404172 
6 oktober 2014
DE KRANT HEEFT WEER HET GEDAAN
Maarten Keulemans, wetenschapsredacteur vanDe Volkskrant, maakte een relevante opmerking n.a.v. de ‘Israëlische Muizen’: “… Ik verzet me tegen de reactie van Rob van Berkel en anderen dat 'de media het hebben gedaan'. … wat is de verantwoordelijkheid van Nature, het 'gezaghebbende blad' dat deze vondst als highlight onder de aandacht van de media brengt? … media die leunen op de persberichten, komen inderdaad tot zware conclusies. Maar is dat hen wel aan te rekenen?”
(complete tekst zie https://www.facebook.com/martijnkatan/photos/a.773562999328480.1073741826.243342492350536/857491727602273/?type=1&comment_id=858926837458762&offset=0&total_comments=14 )
Mijn antwoord: onderzoek is verschrikkelijk moeilijk, en 99% blijkt uiteindelijk fout of onbelangrijk te zijn. Maar die 1% die wel klopt willen we niet mislopen, en daarom geven tijdschriften veel vrijheid aan onderzoekers om ‘rare’ dingen te rapporteren. Bijvoorbeeld Peter Mitchell’s ‘malle theorieën’ over energieomzettingen in cellen, of Stanley Prusiner’s ‘flauwekul’ over infectieuze eiwitten. Uiteindelijk wonnen ze allebei een Nobelprijs.
Media moeten dus kritisch zijn, rondbellen langs deskundigen en vooral niet vertrouwen op de onderzoekers, hun universiteit, en al helemaal niet op Nature, want die worden allemaal opgejaagd door de noodzaak om te scoren.
6 oktober 2014
GEEF HET FIETSPAD TERUG AAN FIETSERS
Vanmiddag spreek ik op de persconferentie over scooteroverlast in Amsterdam. http://fietsersbond.cmail1.com/t/ViewEmail/t/85E720874B9A2DC7/71062F3568ED41A80F8C96E86323F7F9 Waarom? Omdat fietsen een ideale manier is om calorieën kwijt te raken. Met 2 x 20 minuten per dag beweeg je bijna 5 uur per week zonder dat het extra tijd kost. In fietslanden Nederland en Denemarken zijn kinderen minder dik dan in de rest van Europa. Fietsen is niet de enige verklaring, maar het helpt.
Scooters rijden hard en wegen bijna 100 kg. Er worden gelukkig niet veel fietsers doodgereden, maar als je een douw van een passerende scooter hebt gehad word je bang, en je durft je kinderen niet meer te laten fietsen.
Je kunt zelf iets doen door de petitie te tekenen Geef Het Fietspad Terug Aan Fietsers http://petities.nl/petitie/geef-het-fietspad-terug-aan-fietsers . En email de SP-fractie in de Tweede Kamer waarom zij vóór scooters op het fietspad zijn. Daarmee bezorgen ze VVD en PVV een meerderheid. Waarom?
5 oktober 2014
VASTEN
Gisteren was de joodse vastendag, Jom Kippoer. Daarom plande ik een NRC column over vasten: of het helpt om af te vallen en je lichaam te “zuiveren”, en hoe lang je kunt vasten voor je eraan dood gaat.
Maar al schrijvende veranderde het in een column over godsdienst, en dat die rituelen veel voor me betekenen. Ik stuurde het met enige schroom naar NRC. Tot mijn verbazing krijg ik alleen maar waarderende reacties.
Is militant atheisme uit?
www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/512-zin-in-vaste-rituelen.html
vrijdag 19 september 2014
4752 MENSEN VERDIEPEN ZICH IN EEN ONDERZOEK?!
Dat stuk over Israëlische muizen, hieronder, had ik gepost uit frustratie. Het was veel werk om het onderzoek na te pluizen, dus dacht ik: ik gooi het op Facebook, misschien heeft iemand er iets aan. En nu is het gezien door bijna 5000 mensen! (Facebookkenners: “4,752 People Reached” betekent toch dat het door 4752 mensen is gezien?)
Bemoedigend. Ik ga dit vaker doen.
18 september 2014
ISRAËLISCHE MUIZEN
Israëlische onderzoekers rapporteerden in Nature dat zoetjes (zoetstoffen) de kans op diabetes verhogen bij muizen en mensen. Zo kwam het tenminste in de media. Wat hebben deze onderzoekers nu precies gevonden, en wat is er mis met deze studie? Hier een overzicht voor wie het naadje van de kous wil weten.
** Uitkomsten bij mensen **.
De onderzoekers vroegen 381 vrijwilligers of ze zoetstof, light frisdranken etc. gebruikten. De zoetstofgebruikers bleken gemiddeld dikker te zijn en een hoger bloedsuikergehalte te hebben dan niet-gebruikers. Ze hadden ook de andere afwijkingen: hogere bloeddruk, een dikkere buik en meer van het leverenzym ALAT in het bloed. Dat zijn de bekende afwijkingen bij dikke mensen, daar heb je geen zoetstof voor nodig. Dat gebruikers van zoetstof dikker zijn is ook niet vreemd, je drinkt geen light voor je lol. Dit bewijst dus niet dat je van zoetstoffen dik wordt of diabetes krijgt, vermoedelijk gebruiken dikke zoetstof in een poging om af te vallen.
Ook gaven de onderzoekers 7 mensen een week lang zoetstof (sacharine) te eten. Bij vier van hen ging het bloedsuikergehalte omhoog, bij de drie anderen ging het iets omlaag. Gemiddeld gebeurde er waarschijnlijk niets. In zo’n onderzoek gaan er altijd mensen toevallig omhoog of omlaag; vandaar dat medisch onderzoek gedaan wordt met gemiddelden van grote groepen, en dat er altijd een controlegroep moet zijn. Hier was die er niet.
Het effect van zoetstof op bloedsuiker is jaren geleden grondig onderzocht door Australische onderzoekers. Zij gaven 17 diabetespatiënten 6 weken lang óf suiker óf een vergelijkbare hoeveelheid zetmeel plus zoetstof. De volgende zes weken werden de diëten omgekeerd: wie eerst suiker kreeg kreeg nu zoetstof. Dat heet cross-over, het is de beste proefopzet om kleine effecten op te sporen. Het effect van zoetstof op bloedsuiker was echter nihil.
** Uitkomsten bij muizen **
Bij de gebruikte muizen was er een effect van alle drie de zoetstoffen. De hoeveelheden zoetstof worden niet duidelijk omschreven, maar voor sucralose bereken ik een dosis van 0.2 gram per muis per dag. Voor een mens is dat de hoeveelheid in 2500 liter light frisdrank per dag (muis 30 gram, mens 60 kg, sucralose in frisdrank 0.157 g/L). Geen wonder dat deze muizen rare hoeveelheden gingen drinken en eten. Maar hun bloedsuiker ging wel omhoog.
** Hoe moet dit werken? **
Het is vreemd dat de drie zoetstoffen het zelfde effect hadden op de darmflora van de muizen. Sacharine, sucralose en aspartaam zijn totaal verschillende moleculen. Hun enige overeenkomst is dat ze op de tong een zoet gevoel geven, maar darmbacteriën hebben geen tong. Aspartaam bereikt de darmbacteriën niet eens, het is een eiwitje dat wordt afgebroken in de darm en opgenomen in het lichaam.
** Conclusie **
Wat zegt dit over mensen? Weinig. Je kunt een bestaande ziekte in een muis imiteren en dat levert waardevolle kennis op. Daarom kan kanker nu soms worden genezen. Maar als je zomaar iets aan een muis geeft, onder kunstmatige omstandigheden, is de kans dat de mens net zo zal reageren klein. Dat lijkt hier op te gaan.
Zoals ik zei in NRC van 18 september: „ik ben helemaal geen voorstander van zoetstoffen – water is nog altijd beter om te drinken dan kunstmatig gezoete frisdrank – maar met dit onderzoek bij muizen schieten we weinig op.”
** Bronnen. **
Israelische studie: Suez et al, Nature 18 september 2014.
Gegevens over de studie bij mensen staan summier in het artikel zelf maar zijn te in Table S6, www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/extref/nature13793-s1.xlsx
Tekortkomingen van muizenstudies: Van der Worp, H.B., et al. Can Animal Models of Disease Reliably Inform Human Studies? PLoS Med 7, e1000245. doi:10.1371/journal.pmed.1000245
Australische studie van zoetstof bij mensen: Cooper, P.L., Wahlqvist, M.L., Simpson, R.W., 1988. Sucrose versus saccharin as an added sweetener in non-insulin-dependent diabetes: short- and medium-term metabolic effects. Diabet. Med. 5, 676–680.
Saccharine verlaagt bloedsuiker bij diabetische muizen: Bailey, C.J., et al. 1997. Antihyperglycaemic effect of saccharin in diabetic ob/ob mice. British Journal of Pharmacology 120, 74–78. doi:10.1038/sj.bjp.0700871
17 september 2014
NIET ZWAARDER, WEL DIKKER
De BMI of body mass index leek de laatste jaren in de VS en andere landen niet verder toe te nemen. Is de groei uit de vetzuchtepidemie? Niet dus. Het nationale Amerikaanse bevolkingsonderzoek NHANES heeft bij 32 816 mensen elke 2 jaar de buikomtrek gemeten en die blijkt nog steeds toe te nemen. Bij de laatste meting in 2011-2012 werden nieuwe records bereikt van gemiddeld 101 cm bij mannen en 96 cm bij vrouwen (zelf meten is niet moeilijk. Leg een centimeter of meetlint om je buik net boven de heupbeenderen).
De BMI is het gewicht, gedeeld door de lengte en dan nog eens gedeeld door de lengte. Hoe kan de buik groeien als het gewicht hetzelfde blijft? Dunnere benen?
In elk geval is het slecht voor de gezondheid, want het is het vet in de buik dat dikke mensen ziek maakt. Die ziektes zullen in de VS dus blijven toenemen. Nederlandse cijfers over buikomtrek met de jaren zijn er niet, maar tot nu toe hebben we de VS steeds gevolgd.
Bron:
Ford ES et al. Trends in MeanWaist Circumference and Abdominal Obesity Among US Adults, 1999-2012. JAMA 2014; 312, 1151-1153
dinsdag 16 september 2014
JE BENT NIET WAT JE EET
‘Als ik te weinig melk drink, krijg ik dan te weinig calcium in mijn moedermelk?’ vroeg een jonge moeder. Nee dus. Of de moeder veel of weinig calcium eet, in moedermelk zit altijd evenveel. Desnoods trekken je borsten het uit je botten.
Je krijgt ook niet gauw teveel voedingsstoffen in de melk. Als een moeder normaal groenten en fruit eet en ze gaat er dan megadoses vitamine C bij doen gaat het gehalte vitamine C in haar borstvoeding nauwelijks omhoog.
Het zoutgehalte van je lichaam is ook altijd hetzelfde, of je nu veel of weinig zout eet. Vandaar dat zeevis niet zouter is dan zoetwatervis. Van spiervlees eten krijg je niet meer spieren en van hersenen eten word je niet slimmer.
Er zijn uitzonderingen. Als je te weinig calcium eet worden op den duur je botten verzwakt. Ook van andere mineralen en vitaminen heb je een minimumhoeveelheid nodig. En als je kilo’s teveel eet kom je kilo’s aan. Het mooiste voorbeeld van ‘je bent wat je eet’ is wortelsap: als je dat elke dag drinkt wordt je op den duur oranje. Maar ‘Je bent wat je eet’ gaat maar beperkt op.
Bronnen:
Calcium in moedermelk: Prentice, A., 2000. http://ajcn.nutrition.org/content/71/5/1312s.full
Vitamine C in moedermelk: Daneel-Otterbech, S., Davidsson, L., Hurrell, R., 2005. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15883433
Beste Tonnie: alcohol vergroot het risico op borstkanker bij vrouwen. Veel drinken veroorzaakt mond- en keelkanker. Ik ben een man en ik drink niet veel maar wel elke dag. Ik vind dat lekker maar ik maak me geen illusies dat het gezond is
zaterdag 23 augustus 2014
WIE GEZOND LEEFT HEEFT MEER KANS OP KANKER
Iedereen krijgt kanker als hij niet voor die tijd aan iets anders doodgaat.
Vijftig jaar geleden gingen veel mensen dood aan een hartinfarct of beroerte tussen hun 60e en 80e jaar. Tegenwoordig sterven mensen gemiddeld pas aan hart- en vaatziekten als ze boven de 80 zijn.
Dat komt doordat we gezonder leven, met minder sigaretten, verzadigd vet, transvet, cholesterol en zout. Nog belangrijker is het massaal gebruik van bloeddruk- en cholesterol-verlagende medicijnen. De behandeling van hartaanvallen en beroertes is ook sterk verbeterd. Resultaat: minder mensen krijgen voor hun 80e hart- en vaatziekten en wie het wel krijgt wordt meestal gered.
De kankersterfte neemt minder snel af. Daardoor is kanker nu doodsoorzaak nummer 1. Als u slank bent, veel beweegt, weinig harde vetten en zout eet en de juiste medicijnen slikt hebt u een goede kans dat u lang gezond blijft. Die gezonde jaren tussen de 60 en de 80 zijn een mooi geschenk, geniet ervan. Maar blijf realistisch over wat je kunt bereiken met ‘gezond leven’.
(Piet Borst wees eerder op deze paradox in
een NRC column die ik zo gauw niet kan vinden)
15 augustus 2014
Beste Linda: dat is minder makkelijk dan het lijkt. Additieven zoals smaakversterkers worden onderzocht op veiligheid en zuiverheid maar niet op hun geschiedenis. Die laat namelijk geen sporen na. Het is net als met bankbiljetten: de caissiere van de supermarkt controleert of jouw biljet van €50 echt of vals is, maar ze controleert niet of jij dat biljet hebt gekregen via drugshandel.
Het bijhouden en controleren van de geschiedenis van alle ingrediënten van een zak chips kost veel geld, en de meeste kopers hebben dat geld er niet voor over. Daarom gebeurt het niet.
14 augustus 2014
Martijn Katan Beste Ralph: Eens. Maar fabrikanten werken wel degelijk mee. De kosjer-expert van het NIK, rabbijn E.M. Maarsen, vertelde mij dat fabrikanten hem best willen zeggen wat er in eten zit, alleen weten ze zelf niet altijd waar een ingrediënt oorspronkelijk uit gemaakt is. Consumenten moeten wel hun vragen bundelen via een belangenorganisatie. Het lijkt me voor fabrikanten onbetaaldbaar om al die ingrediënten op hun site te zetten en de werkstudenten in zo'n call center weten het fijne er ook niet van.
Martijn Katan Beste Jasper: zo'n discussie kan interessant zijn, al wordt het soms een wedstrijd wie het hardst kan schreeuwen. Het journaal vroeg in elk geval niet om een discussie, ze wilden Foodwatch interviewen (half uur of zo) en daarna mij een minuut of 20, en daar maken ze dan een item van 2 minuten van. Zo werkt TV.
Martijn Katan Beste Maarten:
bedoel je dat ik geld van ze krijg of aandelen erin heb? Dat is niet zo (http://mkatan.nl/over-katan.html),
maar dat zegt natuurlijk iedereen die beschuldigd wordt.
Heb je een voorstel hoe we dit ophelderen? Je mag een notaris of accountant
sturen die mijn bankafschriften e.d. doorspit. Je kunt ook op internet zoeken
of ik gesproken heb op bijeenkomsten van bedrijven, daar wordt vaak voor
betaald. Doe maar een voorstel!
14 augustus 2014
NEE, IK VOND MEZELF OOK NIET GEWELDIG
Gisteren belde de NOS. Wat ik vond van de actie van Foodwatch tegen dierlijke sporen in eten. Ik legde uit dat ik het overtrokken vond, en waarom. ‘s Middags een telefoontje of ik het met spoed voor de camera kon uitleggen. De cameraploeg nam ca 20 minuten van mijn uitspraken op. Gisteravond zond het NOS journaal er een paar van uit, maar die gaven geen goed beeld hoe ik hier over denk. Daarom herhaal ik hieronder wat ik gisteren allemaal heb gezegd.
1. Geloof is geen staatszaak.
Als ergens vlees in zit staat dat op het etiket. Als iemand vanwege zijn geloof helemaal niets wil eten dat ooit op een of andere manier met een beest in aanraking is geweest moet hij dat zelf uitzoeken. Vrome joden doen dat al eeuwen, die hebben Foodwatch niet nodig. Ik vermoed dat moslims en vegetariërs het ook zelf uitzoeken.
2. Foodwatch overdrijft.
Foodwatch noemde als voorbeeld olijfolie met visolie erin. Die visolie staat wel op het etiket. Reactie Foodwatch: dat lezen mensen niet. Ja hallo! Wat wil Foodwatch nou?
3. Foodwatch heeft anderzijds wel weer gelijk.
Op de verpakking van eten staat een ingrediëntenlijst maar die is vaak verstopt of onleesbaar. De ingrediënten horen in duidelijke letters op de voorkant te staan, daar zijn Foodwatch en ik het over eens.
4. Wanneer is iets nog dierlijk?
In chips zitten smaakversterkers. (E 626 – 635). Die kunnen worden gemaakt uit gist, vlees, planten of aardolie. Het is niet meetbaar waar ze uit gemaakt zijn, net als je bij een biljet van €50 niet kunt vaststellen of de voorvorige eigenaar Jansen heette of Holleeder. Moet er bij iedere pot E631 een complete geschiedenis meegeleverd? Dat is ondoenlijk. Eet dan geen chips.
http://www.npo.nl/nos-journaal/13-08-2014/POW_00722849
03-08-14
Isabel Koelet vroeg: Ik lees dat methanol evengoed in andere, natuurlijke voedingsmiddelen voorkomt. Maar elders lees ik van dokters dat dat methanol in bijvoorbeeld fruit gebonden is aan pectine en daardoor geen schade kan aanrichten in ons lichaam. Wat is er nu juist?
Beste Isabel,
Methanol in groente en fruit is gebonden aan pectine, maar het komt gedeeltelijk los als groenten en fruit worden gesneden of uitgeperst. De rest van de methanol komt los tijdens de spijsvertering. In een liter sap zit ongeveer een tiende gram methanol. In totaal krijg je per dag een kwart tot een halve gram methanol binnen, afhankelijk van of je weinig of veel groenten en fruit eet. 'Gebonden aan pectine' zegt dus niets. Alleen is de hoeveelheid te klein om schade te doen.
De methanol in aspartaam zit ook gebonden, aan eiwit, en komt ook vrij in de darmen. Als je veel dingen drinkt en eet met aspartaam krijg je daaruit per dag maximaal een tiende gram methanol binnen. Een stuk minder dus dan uit groenten en fruit.
Ter vergelijking: een liter spiritus bevat 24 gram methanol.
Bronnen:
EFSA. Scientific Opinion on the re-evaluation of aspartame (E 951) as a food additive. Table 12, p 43. www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/pub/3496.htm
Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum www.vergiftigingen.info
Vanaf hier loopt het van oud naar nieuw
omstreeks 6 april 2014
-- WAAROM KUNNEN SOMMIGE JOURNALISTEN NIET TEGEN KRITIEK? –
De Koninklijke Akademie van Wetenschappen heeft geconcludeerd dat zelfplagiaat geen plagiaat is en dat het woord beter kan worden vermeden. www.knaw.nl/nl/actueel/nieuws/zelfplagiaat-is-geen-plagiaat. Dat kan worden opgevat als kritiek op de journalisten van NRC en Volkskrant die het ‘zelfplagiaat’ van de econoom Nijkamp aan de kaak hadden gesteld.
Maarten Keulemans van de Volkskrant reageerde met een boze blogpost met de sarcastische titel: 'Hebben de domkoppen van de pers het woord zelfplagiaat verzonnen?' Hij vindt dat hij en zijn collega’s gelijk hadden. Daar staat hij alleen in; vrijwel alle onafhankelijke deskundigen zijn het er over eens dat ‘zelfplagiaat’ een overtrokken term was.
Waarom reageren journalisten soms zo spastisch op serieuze kritiek?
Een insider die ik hierover sprak weet het aan onzekerheid. Journalisten werken vaak in haast en kunnen zich onvoldoende verdiepen in hun onderwerp, dat geeft een onzeker gevoel. Klinkt plausibel, of het waar is weet ik niet. Ik denk dat het ook een kwestie is van wennen. Al mijn onderzoeksplannen en concept-publicaties worden kritisch beoordeeld door redacties en commissies van deskundigen en die laten er soms geen spaan van heel. Dat is niet leuk, maar ik ben eraan gewend. Vaak hebben ze trouwens gelijk.
Misschien moeten we journalisten en hun producties ook vaker evalueren. Geen gescheld, gewoon serieuze evaluaties. Dan went het misschien. Journalisten zijn geen domkoppen, ze doen belangrijk werk, maar soms maken ze fouten en dat mag gezegd worden.
27-05-14
-- Mooi vuilnisonderzoek, maar EZ begreep het verkeerd --
Complimenten aan de dappere jongens en meisjes van CREM! Zij plukten 1480 kg Nederlands vuilnis uit elkaar en turfden wat we precies voor eten weggooien. www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=cnBK4-JHCYA Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken baseert daarop haar idee om de houdbaarheidsdatum op pasta, rijst en koffie af te schaffen. Maar dat gooien mensen helemaal niet weg! Treurig dat de ambtenaren van Economische Zaken het rapport niet beter hebben gelezen. Zie mijn NRC column www.mkatan.nl/columns-en-kranten/nrc-columns/510--laat-die-datum-staan.html
28-05-14
Beste Merlijn Koldenhof:
Dat artikel is een ‘hoax’, dus bedrog. Voor de reactie van het ECHTE Johns
Hopkins Hospital zie http://m.hopkinsmedicine.org/kimmel_cancer_center/news_events/featured/cancer_update_email_it_is_a_hoax.html.
Zij leggen ook uit waarom al die beweringen onjuist zijn.
Het ergst vond ik de bewering: ‘A proactive and positive spirit will help the cancer warrior be a survivor.” M.a.w. als je droevig wordt van je kanker is het je eigen schuld als je dood gaat. Niets van waar; zie http://jco.ascopubs.org/content/25/36/5689.long en www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM200112133452409
29/5/14
-- Zijn onze kinderen slank dankzij fietsen? –
Nederlandse kinderen zijn minder dik dan kinderen in andere landen. www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0140673614604608# Zou het komen omdat ze meer fietsen?
16/6/2014
--Cholesterolverlagers verlagen alléén cholesterol—
Cholesterolverlagende medicijnen (statines) veroorzaken een spectaculaire daling van hartinfarcten. Komt dat omdat ze méér doen dan alleen cholesterol verlagen? Bijvoorbeeld ontstekingen verminderen?
Dat is nu onderzocht, en statines blijken niet te werken tegen ontsteking. Het effect op hartinfarcten lijkt daarom puur een cholesterol-effect te zijn.
www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1403086 www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1401520 www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMe1405032
29 juni 2014
-KRIJGT VOEDINGSCENTRUM GELD VAN BEDRIJVEN?-
Op internet wordt wordt vaak gezegd dat het Voedingscentrum niet objectief is en geld van bedrijven krijgt. Bij deze mijn mening, in zes vragen.
1. Krijgt het Voedingscentrum officiëel subsidies van bedrijven?
Ik kan hierover alleen gegevens vinden op de site van het Voedingscentrum zelf. Die geeft cijfers vanaf 2011. Ze zouden in 2011 voor het laatst een klein bedrag van bedrijven hebben ontvangen en daarna niets meer. In 2012 en 2013 komt al hun geld van de ministeries van VWS (Volksgezondheid) en Economische Zaken.*)
2. Krijgt het Voedingscentrum in het geheim subsidie van bedrijven?
Dat weet ik niet, maar ik vind het niet aannemelijk. De betrokkenen houden daar privé niets aan over. Als het uitkomt, kost het ze hun baan en reputatie. Ze zijn gek als ze dat doen.
3. Worden individuele VC-medewerkers omgekocht door bedrijven?
Dat zou een groot risico zijn voor het bedrijf en de medewerker. Collega’s hebben snel in de gaten dat iemand de boodschap bijkleurt. Wie rijk wil worden door bedrog wordt geen voedingsvoorlichter.
4. Zetten bedrijven via ministeries het Voedingscentrum onder druk?
Ja. Bedrijven mogen lobbyen en doen dat. Ik ken één concreet geval van pressie op het Voedingscentrum via (destijds) het Ministerie van Landbouw. Anderzijds kan het Voedingscentrum maar weinig meegeven met die druk. Zodra ze afwijken van de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad ziet iedereen dat, inclusief andere, concurrerende bedrijven.
5. Werkt het Voedingscentrum nooit samen met bedrijven?
Jawel. Ze proberen via bedrijven hun voedingsboodschap aan de man te brengen. Ze nemen er geen geld voor aan, maar er is een risico dat het bedrijf misbruik maakt van de reputatie van het Voedingscentrum.
6. Conclusie?
Het Voedingscentrum is transparant over zijn financien. Hun factsheets maken ook transparant hoe ze hun boodschap afleiden uit de rapporten van de Gezondheidsraad. Het lijkt me niet gemakkelijk voor bedrijven om het Voedingscentrum een bepaalde richting op te sturen.
*) In 2012 kregen ze nog een klein bedrag van gezondheidsinstellingen, voor een Hygiënecode
BRONNEN
www.voedingscentrum.nl/nl/service/over-ons/Financiering-en-Jaarverslagen/jaarverslag-2011/subsidieoverzicht-2011.aspx
www.voedingscentrum.nl/nl/service/over-ons/Financiering-en-Jaarverslagen.aspx
www.voedingscentrum.nl/nl/service/over-ons/samenwerking-pps-.aspx
http://www.voedingscentrum.nl/factsheetcafeine
MIJN BELANGEN
- Ik spreek regelmatig mensen van levensmiddelenbedrijven en van het Voedingscentrum. Zie verder www.mkatan.nl
- Van 1985 tot 1998 was ik 1 dag per week bijzonder hoogleraar via de Stichting Voeding Nederland. Die Stichting werd later het Leerstoelenfonds van het Voedingscentrum.
4/7/14
WORDEN VOEDINGSCENTRUM EN VOEDINGSWETENSCHAP BEINVLOED DOOR BEDRIJVEN?
Deze vraag leidde tot interessante reacties. Bij deze wat opmerkingen van mij.
1. Is de Gezondheidsraad te vertrouwen?
Het Voedingscentrum baseert zijn adviezen op de adviesrapporten van de Gezondheidsraad. Ik ben er jarenlang lid van geweest. De Gezondheidsraad wordt gefinancierd door het ministerie van VWS. Manipuleert VWS de adviezen? Daar kom je niet achter, maar ik denk het niet. De leden van de Gezondheidsraad worden niet of nauwelijks betaald, ze doen het vanwege plichtsbesef, prestige en netwerk. Als VWS gaat rommelen met de adviezen zullen prestigieuze experts weigeren er nog langer hun kostbare tijd in te steken.
2. Zijn de leden van de Gezondheidsraad onafhankelijk?
Tegenwoordig moet ieder lid een uitgebreid belangenformulier invullen. Dat komt op internet. Voor de voedingsexperts van de Gezondheidsraad en hun belangen zie http://gr.nl/nl/over-ons/de-raad/commissies-beraadsgroepen/beraadsgroep-voeding . Er zijn inderdaad leden die relaties met industriën hebben. Onderzoek wordt steeds minder betaald door de overheid en steeds meer door bedrijven. Dat is regeringsbeleid en wetenschappers kunnen er moeilijk onderuit. Daardoor bepalen bedrijven deels wat er wordt onderzocht. Onderzoekers die erg afhankelijk zijn van een bedrijf, kunnen onder druk komen om hun conclusies bij te kleuren. Er zijn onderzoekers die dat doen, maar de meeste zijn daar te eigenwijs voor. Je wordt geen wetenschapper om rijk te worden maar omdat je wilt ontdekken hoe het menselijk lichaam werkt.
Gesponsorde congressen
Bedrijven organiseren gratis nascholingen en symposia om onderzoekers en diëtisten te beïnvloeden. Dat geeft risico’s. Grote voedingscongressen worden vaak gesponsord door de industrie die er netwerkt en reclame maakt. Niet zo fris. Ik vraag me echter af of de toponderzoekers die de adviezen van de Gezondheidsraad opstellen zich veel aantrekken van die reclame.
Opleidingen
Bedrijven hebben voor zover ik weet niet veel invloed op opleidingen van diëtisten en voedingskundigen. Ze zouden het wel graag willen.
Conclusie
Ik denk dat de voedingsindustrie invloed heeft op de rapporten van de Gezondheidsraad, maar niet veel. Alles bij elkaar geven die adviezen vrij goed onze wetenschappelijke kennis weer. Alleen is die kennis onvolmaakt.
7/7/14
-Kletspraat over slowjuicers-
Ik noem niet gauw iets kletspraat. Maar toen EditieNL mij daarnet vroeg naar slowjuicers kon ik er niet omheen.
Een slowjuicer is een langzame pers voor groente- en fruitsap. Volgens de verkopers blijft vitamine C er beter mee behouden dan met een sapcentrifuge. Dat is niet waar. Bij persen gaat geen vitamine C verloren.*) Wel bij koken, maar sap wordt niet gekookt. OK, dat weet niet iedereen, geen probleem.
Echt van de gekke wordt het pas bij de ‘enzymen’. Slow gejuiced sap zou ‘bol staan van levende enzymen’. Maar ons lichaam verdraagt geen enzymen uit planten of beesten. We maken ze kapot met maagzuur en daarna hakt de darm ze in stukjes. Vreemde enzymen overleven alleen als ze verpakt zijn in een virus of bacterie, en dan maken ze je ziek.
In groente en fruit zitten overigens bijna geen enzymen. Het enzymverhaal is dus driedubbele kletspraat. Vanavond meer op RTL4, EditieNL, 18.15 u.
*) Bronnen:
Nederlands Voedingsstoffenbestand http://nevo-online.rivm.nl
National Nutrient Database http://ndb.nal.usda.gov/ndb/
Uckoo RM et al. 2012. Journal of Food Science 77: C921–C926.
Gil-Izquierdo A et al. 2002. Journal of Agricultural and Food Chemistry 50: 5107–14
Naim M et al. 1997. Journal of Agricultural
and Food Chemistry 45: 1861–67. 
-Bellen op de fiets geeft ongelukken-
Ik ben vóór fietsen, maar helemaal veilig is het niet. Vooral in de stad heb je zo een ongeluk. Het risico neemt toe als je telefoneert op de fiets. Steeds meer studies laten dat zien. Ik bel zelf ook wel eens op de fiets, maar daar moet ik mee ophouden. Afstappen als de telefoon gaat, of gewoon laten bellen.
Bronnen:
de Waard D, et al. Mobile phone use while cycling: incidence and effects on behaviour and safety. Ergonomics. 2010. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20069479
Ichikawa, Masao, and Shinji Nakahara. 2008. “Japanese High School Students’ Usage of Mobile Phones While Cycling.” Traffic Injury Prevention 9 (1): 42–47. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18338294
Goldenbeld, C. et al. 2012. “The Use and Risk of Portable Electronic Devices While Cycling among Different Age Groups.” Journal of Safety Research 43 (1): 1–8. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22385735
Terzano, Kathryn. 2013. “Bicycling Safety and Distracted Behavior in The Hague, the Netherlands.” Accident Analysis & Prevention 57 (August): 87–90. www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23643938
27 July 2014
IS FLESVOEDING MET SOJA VEILIG VOOR BABY’S?
Soja bevat hormoonachtige stoffen, zogenaamde fyto-estrogenen. Ze zitten in
sojamelk, tofoe en soja-babyvoeding. Kan dat kwaad?
Als baby-ratjes gevoed worden met plantenhormonen uit soja krijgen sommige van
die ratten als volwassenen afwijkingen aan de geslachtsorganen. Sommige
vrouwelijke ratten krijgen afwijkingen aan hun borsten.
Bij mensenbaby’s is er geen bewijs dat flesvoeding met soja schade doet, maar
het is bij mensen moeilijk uit te zoeken. Je zou duizenden baby’s gewone of
sojavoeding moeten geven en 15 jaar later hun geslachtsdelen moeten
onderzoeken. Dat is nooit gedaan. Vandaar dat de geleerden het niet helemaal
eens zijn.
Amerikaanse experts scoren het risico van sojamelk voor baby's als 2 (‘heel
klein’), op een schaal die loopt van 1 (‘verwaarloosbaar’) tot 5 (‘ernstig’). http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/bdrb.20314/full
Andere experts zijn wat zorgelijker, zie www.reproduction-online.org/content/143/3/247.long
Mijn advies: als een deskundige kinderarts zegt dat je baby sojamelk moet
krijgen, doe dat dan. De voordelen zijn waarschijnlijk groter dan de nadelen.
Maar als het niet hoeft, dan liever niet.
30 July 2014
NOOIT MEER ETEN
Aardige uitzending vanavond over Soylent. Anders dan de meeste dieethypes is het gebaseerd op feiten, en het is best gezond. Maar wel saai.
http://nieuwsuur.nl/video/681238-soylent-nooit-meer-voedsel-nodig.html
31/7/14
SALMONELLA IN EIEREN VALT MEE
De kans dat je Salmonella krijgt van eieren is niet groot: ongeveer 3% per jaar
als je iedere dag een zachtgekookt ei eet.*) Hardgekookt is geen probleem.
De kans op infectie met Salmonella zou nog kleiner zijn als winkels de eieren
in het koelvak bewaarden. Thuis bewaar je ze natuurlijk al in de koelkast. Of
niet soms? :-)
*) Zie figuur 14 in ‘Scientific Opinion on the public health risks of table
eggs due to deterioration and development of pathogens’, EFSA Journal 2014, www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/3782.pdf .De kans is
ongeveer 80 ziektegevallen per miljoen zacht gekookte eieren.
[1] BDEW Bundesverband der Energie- und Wasserwirtschaft, Erneuerbare Energien und das EEG: Zahlen, Fakten, Grafiken 2015. Abb. 6: Brutto-Stromerzeugung nach Energieträgern 2014. Wind 9.1%, Photovoltaisch 5.7%, samen 14.8%, kernenergie 15.8% www.bdew.de
[2] Greyling, A., Ras, R.T., Zock, P.L., Lorenz, M., Hopman, M.T., Thijssen, D.H.J., Draijer, R., 2014. The Effect of Black Tea on Blood Pressure: A Systematic Review with Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. PLoS ONE 9, e103247. doi:10.1371/journal.pone.0103247
[3] Grassi, D., Mulder, T.P., Draijer, R., Desideri, G., Molhuizen, H.O., Ferri, C., 2009. Black tea consumption dose-dependently improves flow-mediated dilation in healthy males: Journal of Hypertension 27, 774–781. doi:10.1097/HJH.0b013e328326066c
[4] Grassi, D., Draijer, R., Desideri, G., Mulder, T., Ferri, C., 2015. Black Tea Lowers Blood Pressure and Wave Reflections in Fasted and Postprandial Conditions in Hypertensive Patients: A Randomised Study. Nutrients 7, 1037–1051. doi:10.3390/nu7021037
[5] Hodgson JM, Puddey IB, Woodman RJ, et al, 2012. Effects of black tea on blood pressure: A randomized controlled trial. Arch Intern Med 172, 186–188. doi:10.1001/archinte.172.2.186
[6] Mukamal KJ, MacDermott K, Vinson JA, Oyama N, Manning WJ, et al. (2007) A 6-month randomized pilot study of black tea and cardiovascular risk factors. Am Heart J 154: 724–726.
[7] Schreuder, T.H.A., Eijsvogels, T.M.H., Greyling, A., Draijer, R., Hopman, M.T.E., Thijssen, D.H.J., 2013. Effect of black tea consumption on brachial artery flow-mediated dilation and ischaemia–reperfusion in humans. Appl. Physiol. Nutr. Metab. 39, 145–151. doi:10.1139/apnm-2012-0450
[8] Dower, J.I., Geleijnse, J.M., Gijsbers, L., Zock, P.L., Kromhout, D., Hollman, P.C., 2015. Effects of the pure flavonoids epicatechin and quercetin on vascular function and cardiometabolic health: a randomized, double-blind, placebo-controlled, crossover trial. Am J Clin Nutr 101, 914–921. doi:10.3945/ajcn.114.098590
[9] Onakpoya, I., Spencer, E., Heneghan, C., Thompson, M., 2014. The effect of green tea on blood pressure and lipid profile: A systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Nutrition, Metabolism and Cardiovascular Diseases 24, 823–836. doi:10.1016/j.numecd.2014.01.016