05-11-2012 Reactie op Nieuwsbrief Suikerstichting over de Drinkstudie

Wat is de Suikerstichting?

 

Wat vonden wij in de Drinkstudie?

 

Wat was de kritiek van de Suikerstichting?

1.     Het gewichtsverschil was kleiner dan verwacht.

2.     Het effect in de eerste 6 maanden was veel groter dan in de maanden daarna. Dat wijst er volgens de Suikerstichting op dat het effect afnam met de tijd.

3.      Het verschil van 1 kilo bestond maar voor 0,5 kilo uit vet.

Kritiekpunt 1. Wat voor gewichtsverschil hadden wij verwacht?

Voor we met het onderzoek begonnen zagen we twee mogelijkheden.

De ene was dat de kinderen in de light groep bewust of onbewust de suiker uit de limonade zouden gaan missen en deze zouden compenseren door  extra te gaan eten en drinken totdat ze weer evenveel calorieën binnenkregen als de suikergroep. Ze zouden de ontbrekende calorieën uit suiker dan voor 100% compenseren en er zou geen verschil in gewicht ontstaan.

De andere mogelijkheid was dat de kinderen in de light groep minder dan 100% van de ontbrekende suiker zouden compenseren  en daardoor minder lichaamsvet zouden vormen dan de kinderen in de suikergroep.[5] Wij gingen ervan uit dat het verschil in gewicht op zijn hoogst 2,3 kilo kon worden als de light groep niets extra zou eten – dus 0% compenseerde -- en als bovendien elk kindal zijn blikjes opdronk.

Dat getal van 2,3 kilo is gebaseerd op onderzoek bij volwassenen. We weten hoeveel volwassenen zwaarder en dikker worden als ze meer eten dan ze verbruiken. We hebben onze planning van het aantal deelnemers in de studie op gegevens bij volwassenen moeten baseren omdat er geen gegevens zijn over groeiende kinderen. Bij hen weten we niet hoeveel ze dikker worden als ze meer eten dan ze nodig hebben.

Hoeveel van de weggehaalde suiker hebben de kinderen gecompenseerd?

 

Was het verschil in gewicht groot genoeg om van belang te zijn?

In de light groep nam het vetgehalte in het lichaam van de kinderen af en in de suikergroep nam het toe. Van suikerhoudende limonade werden kinderen dus dikker. Wij hebben in onze publicatie dit effect uitgedrukt als BMI z-score. Dat is een betere maat voor ‘vetheid’ dan kilo’s om kinderen van verschillende lengte en leeftijd met elkaar te vergelijken. Het effect dat wij vonden op de BMI z-score was gelijk aan de helft van het verschil tussen kinderen van laag opgeleide en van hoog opgeleide Nederlandse ouders.[6] Geen verwaarloosbaar effect dus.

Dit effect  is bereikt met een hoeveelheid limonade van ruim één pakje per dag.[7] Met twee pakjes limonade of appelsap per dag was het verschil in lichaamsvet tussen de suikervrije en de suikergroep mogelijk net zo groot geweest als het verschil tussen kinderen van hoog en laag opgeleide ouders.

Wij vinden het gevonden effect voldoende om aan te raden kinderen minder suikerhoudende dranken te geven. Daarvoor hoeven we niet te wachten tot we exact weten hoeveel de compensatie was.

Kritiekpunt 2. Waarom werd het effect in de loop der tijd minder?

Iedereen die op dieet is geweest weet dat je in het begin flink afvalt en in de loop van de maanden steeds minder. De oorzaak daarvan is bekend. Hoe minder je weegt, hoe minder ‘lichaam’ je hebt en hoe minder eten daarvoor nodig is. In andere woorden: als je minder weegt is je ruststofwisseling lager en daarom heb je minder calorieën nodig om op gewicht te blijven. Bovendien hoef je minder lichaamsgewicht te vervoeren. Daardoor verbrand je bij lopen, fietsen en zelfs tanden poetsen minder calorieën dan eerst.

Daarom blijf je na een aantal maanden of jaren hangen op een lager gewicht en val je niet verder af, ook als je trouw een dieet met minder calorieën blijft volgen.[8] Je kunt met de Body Weight Simulator van de Amerikaanse National Institutes of Health uitrekenen hoe snel je afvalt en wanneer dat ophoudt.

Dat het effect in de eerste 6 maanden veel groter was dan in de maanden daarna komt dus niet door toenemende compensatie, zoals de Suikerstichting suggereert.

Kritiekpunt 3. Bestond het verschil maar voor 0,5 kilo uit vet?

Ja. Bij dikker worden krijg je er namelijk niet alleen vet bij. De ‘speklaag’ onder je huid en in buik en billen bevat ook cellen, bloedvaatjes en zenuwen. Bovendien maakt het lichaam extra spieren en bot aan om dat vet te dragen. Die bloedvaatjes, cellen, spieren en bot heten ‘vetvrij weefsel’. Als vrijwilligers in experimenten meer eten dan ze verbruiken worden ze dikker en zwaarder. Per pond vet dat ze erbij krijgen komt er ook bijna driehonderd gram van dat vetvrije weefsel bij.[9] Het vet en het vetvrije weefsel heten samen ‘obesitasweefsel’.[10] Het verschil in hoeveelheid obesitasweefsel tussen de light groep en de suikergroep was in onze studie ongeveer 0,8 kilo.

Daarnaast was er een verschil in lengte. De kinderen in de light groep groeiden in anderhalf jaar 10,3 cm en die in de suikergroep 10,7 cm, een verschil van 0,36 centimeter. We schatten dat dit een verschil in gewicht veroorzaakte van bijna 0,2 kilo. De 1 kilo verschil tussen de groepen bestond dus uit ongeveer 0,8 kilo obesitasweefsel en ongeveer 0,2 kilo verschil in lengte. Daar zitten wel onzekerheden in. Alleen die 1 kilo gewichtsverschil en 0,5 kilo vet hebben we echt gemeten, de rest is schattingen.

Conclusie

De resultaten van onze studie komen goed overeen met die van Ebbeling et al. bij obese Amerikaanse tieners.^[11] Beide studies bevestigen wat al eerder werd gevonden in epidemiologische studies en in kortere experimenten: suikerhoudende dranken zijn dikmakers. Daar is nu afdoende bewijs voor.

Natuurlijk heeft de obesitas-epidemie meerdere oorzaken, maar het vervangen van vruchtensappen en frisdranken door (kraan)water of light dranken helpt bewezen om overgewicht en aanverwante aandoeningen te voorkomen. Daarom zou het hoge prioriteit moeten krijgen.

De onderzoekers: Martijn Katan, Janne de Ruyter, Margreet Olthof, Jaap Seidell.