05-10-2012 Kritiek op frisdrankstudie?

Eind september rapporteerden wij dat kinderen slanker worden als ze anderhalf jaar lang limonade met zoetstof drinken in plaats van met suiker.[1] Veel mensen begroetten dat met ‘Duhhh!’. Zij geloven dat allang. Hans van Maanen (Wetenschapsbijlage, 29 september stelde daarentegen dat suikerhoudend fris niet dik maakt, maar dat ons experiment kinderen wel dik maakte.

Dat ‘Duhhh!’ is begrijpelijk. We weten al lang dat dikke mensen meer frisdrank drinken dan magere mensen. Maar ze kijken ook meer TV, ze bewegen minder en ze eten meer fastfood. Dat is dus geen bewijs dat je zult afvallen van minder frisdrank. Misschien krijg je daardoor meer honger en ga je meer eten. Dranken met suiker verminderen weliswaar in laboratoriumexperimenten de eetlust niet, maar dat is een kunstmatige situatie. Vandaar ons onderzoek bij basisscholieren.

Ruim driehonderd van hen kregen in de ochtendpauze anderhalf jaar lang een klein blikje limonade met zoetstof, en nog eens driehonderd limonade met suiker. Die blikjes vervingen de sap en limonade die ze gewoonlijk van thuis meekregen. De kinderen die limonade met suiker dronken werden ruim zeven kilo zwaarder. Van Maanen noemt dat ‘aankomen’, maar het was grotendeels gewone groei -- spieren, organen en botten. Van Maanen zegt ook dat kinderen normaal in anderhalf jaar vier, hooguit vijf kilo aankomen. Dat is onjuist. Kinderen met een ideaal gewicht[2] komen al zes kilo aan,[3] en onze kinderen wogen meer dan het ideale gewicht.

Een betere maat voor dik worden is het vetgehalte van het lichaam. In de suikergroep nam dat in anderhalf jaar toe van 17,4% naar 17,9%. Waarom weten we niet; misschien worden alle kinderen dikker. Bij de kinderen in de zoetstofgroep daalde het vetgehalte van 17,7% naar 17,1%. Die werden slanker. Van Maanen’s bewering ‘het experiment maakt dik’ is dus onjuist.

Dat geldt voor veel van zijn beweringen. Volgens van Maanen weten we niet wat de uitslag betekent voor kinderen met overgewicht. Jammer dat hij het onderzoek van Harvard universiteit niet heeft gelezen dat tegelijk met het onze verscheen. Zij vonden bij dikke tieners hetzelfde als wij.[4] Van Maanen zegt ook dat de gemiddelde groei zeven kilo was en bij sommigen meer dan tien. Dat zegt niets: bij een gemiddelde van zeven groeien sommige kinderen vier kilo en andere tien. Het aantal kinderen dat halverwege ons onderzoek er mee stopte was ook niet tweemaal zo hoog als verwacht, maar juist lager.[5]

Frisdranken en de meeste sappen leveren alleen suiker en kunnen zonder bezwaar vervangen worden door water. Daarmee is de epidemie van overgewicht niet opgelost maar het levert wel een behoorlijke bijdrage. Wij juichen van Maanen’s kritische opstelling toe, maar hij moet wel zorgen dat zijn uitspraken kloppen voor hij onderzoekers de les leest.

Martijn Katan, Jaap Seidell, Margreet Olthof en Janne de Ruyter

Vrije Universiteit, afdeling Gezondheidswetenschappen.